سنگ نبشته داریوش

آفرینش گام به گام در سنگ‌نبشته‌های هخامنشی

داریوش پس از پیروزی بر گئومات مغ که تاج و تخت هخامنشی را غصب کرده بود. (بنگرید به صفایی ۱۳۹۰: ۵) در سنگ‌نبشته‌های هخامنشی، برای نخستین بار، از چگونگی جهان‌بینیِ هخامنشیان درباره‌ی آفرینش، سخن می‌گوید. در این مقاله، نزدیکیِ این جهان‌بینی به جهان‌بینی زرتشتی، بررسی شده است.

داریوش بزرگ، در چند کتیبه‌ی خود از چگونگی آفرینش سخن گفته است. او نخستین بار در نقش رستم می‌گوید: «خدای بزرگ (است) اهورامزدا، که این زمین را آفرید، که آن آسمان را آفرید، که مردم را آفرید، که شادی را برای مردم آفرید، که داریوش را شاه کرد، یک شاه از بسیاری، یک فرماندار از بسیاری» (D Na، بند ۱. ترجمه‌ی اشمیت ۲۰۰۹: ۱۰۰)همین ترتیب برای آفرینش در شوش نیز دیده می‌شود. (D Se، بند ۱؛ ترجمه‌ی اشمیت ۲۰۰۹: ۱۲۳ و D Sf، بند ۱؛ ترجمه‌ی اشمیت ۲۰۰۹: ۱۲۷) در سنگ‌نبشته‌ی داریوش در مصر، آفرینش آسمان پیش از آفرینش زمین است (D Zc، بند ۱؛ ترجمه‌ی اشمیت ۲۰۰۹: ۱۴۸-۱۴۹) اما در سنگ‌نبشته‌ی الوند بار دیگر آفرینش زمین پیش از آفرینش آسمان جای می‌گیرد.(D Ea، بند ۱؛ ترجمه‌ی اشمیت ۲۰۰۹: ۹۶)شاید بر هم‌خوردن چیدمان آفرینش در سنگ‌نبشته‌ی مصر در پیوند با جای سنگ‌نبشته‌ (زمین بیگانه) باشد، هر چند نگارنده در این‌باره مطمئن نیست چرا که سنگ‌نبشته‌ی دیگر از خشایارشا بر روی دیوار قصر وان در ترکیه دست است که در آن¬جا آفرینش زمین پیش از آسمان قرارگرفته است.(X Va، بند ۱؛ ترجمه‌ی اشمیت ۲۰۰۹: ۱۸۰) قصر وان در ترکیه نیز می‌تواند زمین بیگانه تعبیر شود اما در اینجا بیگانه بودن زمین، به برهم¬خوردن چیدمان آفرینش و پیش¬افتادن آفرینش آسمان در سنگ‌نبشته نینجامیده است.