یلدا و مهر و مسیح(ع)
1ـ «میلاد» شب زادن عیسى بن مریم است(ع) و بیستوپنجم است از کانون الاول و زادن او به دیهى بوده است که او را ناصره خوانند.1 عیسى در شب یلدا به دنیاآمد.2
ـ به صاحب دولتى پیوند اگر نامى همى جویى
که از یک چاکرى، عیسى چنان معروف شد یلدا (سنایى)
ـ ایزد دادار مهر و کین تو گویى
از شب قدر آفرید و از شب یلدا
زانکه به مهرت بوَد تقرب مؤمن/
زانکه به کینت بود تفاخر ترسا (امیرمعزى)
4-1- «مهر» که در وداها «میترا» و د راوستا «میثرا» خوانده شده د رمیان همه‌ی خدایان هند و ایرانی مقامی بسیار شامخ یافت. آیین مهر همان آیین زرتشت است که در اثر آمیختن با عناصری از آیینهای سامی دگرگون شده است.
پلوتارک نقل می‌کند که آیین پرستش میترا به توسط دزدان دریایی سیسیلی که در سال 67 قبل از میلاد مسیح به اسارت در آمده بودند و به روم برده شد. آیین پرستش میترا به سرعت در اروپا انتشار یافت و شهرت آن به کرانه‌های دریای اژه رسید و از آن پس میترا در پهنه‌ی بین هند و دریای سیاه مورد پرستش واقع گردید. رسم پرستش میترا در قسمتهای مختلف آسیای صغیر گسترش یافت و به هند رسید و در قرن سوم مسیحی به ایالات شمال غربی هند و گجرات راه پیدا کرد.
در یک نقش برجسته‌ی موجود، آنتیوخوس ( Antiochus ) اول پادشاه کوماگند ( Commagene ) در حالی که با آرامش دست راست مهر را گرفته ملاحظه می‌گردد. نرون ( Nero ) آرزو داشت که مغان او را به اسرار مهر آشنا سازند. دیوکلتیانوس (دیوکلسین) ( Diocletian ) و گالرییوس ( Galerius ) و لیکینیوس ( Licinius ) معابدی برای مهرپرستی ساختند. دیوکلتیانوس در 307 مسیحی، مهر را رسماً به عنوان حافظ امپراطوری خویش شناخت. به نظر مهر پرستان، مهر به عنوان واسطه‌ی میان انسان و خدایی که نشناختنی و دست نیافتنی است در کار است و جهان را به اسلوب خدای افلاطون آفریده است.
آگاهی ایرانیان باستان از گرد بودن زمین
گردش زمین به دور خورشید و کروی بودن آن، اگر چه امروز موضوعی شناخته شده‌است و همگان به آن باور دارند، اما تا چند صد سال پیش از نظر اروپاییان یک موضوع ناشناخته بود و آن‌ها زمین را ثابت می‌پنداشتند که خورشید به گرد آن می‌گردد. آنان به دلیل ناآشنا بودن با کتاب‌ها و منابع دینی و علمی دیگر نقاط جهان فکر می‌کردند که برای نخستین بار گالیله توانسته است این موضوع را کشف‌کند و این اشتباه را برطرف سازد. در حالی که چند هزار سال پیش از آن در اوستا به این موضوع اشاره شده‌است.
در کتاب مقدس اوستا چندین بار از گرد بودن زمین و گردش آن گفت‌و‌گو شده و آن را با کلمه «سکارنا» به معنی گرد و گردنده و گوی مانند بودن بیان داشته‌است.
همچنین در «آبان‌یشت» قطعه 38 آمده‌است که: «نریمان گرشاسب آرزو کرد که در روی این زمین فراخ و گرد و گردنده دور کرانه بتازد و بر دشمن چیره شود»
شب یَلدا یا شب چلّه بلندترین شب سال در نیم‌کرهٔ شمالی زمین است. این شب به زمان بین غروب آفتاب از ۳۰ آذر (آخرین روز پاییز) تا طلوع آفتاب در اول ماه دی (نخستین روز زمستان) اطلاق می‌شود. ایرانیان و بسیاری از دیگر اقوام شب یلدا را جشن می‌گیرند. این شب در نیم‌کره شمالی با انقلاب زمستانی مصادف است و به همین دلیل از آن زمان به بعد طول روز بیش‌تر و طول شب کوتاه‌تر می‌شود.
پیشینهٔ جشن
یلدا و جشن‌هایی که در این شب برگزار می‌شود، یک سنت باستانی است. مردم روزگاران دور و گذشته، که کشاورزی، بنیان زندگی آنان را تشکیل می‌داد و در طول سال با سپری شدن فصل‌ها و تضادهای طبیعی خوی داشتند، بر اثر تجربه و گذشت زمان توانستند کارها و فعالیت‌های خود را با گردش خورشید و تغییر فصول و بلندی و کوتاهی روز و شب و جهت و حرکت و قرار ستارگان تنظیم کنند.
