مقام ادبیات فارسی پس از اسلام
ادبیات فارسی در نخستین روزگاران
7-1-نخستین بازمانده‌ی زبانهای آریایی ایران (که جهان باستان برای ما واگذاشته) زبان اوستا یعنی کتاب مقدّس کیش زردشتی است.
تا حدود نهصد سال مردم ایران هیچ‌گونه خطّی که با آن بتوانند اوستا را بنویسند نداشتند. از این روی آن را همچنان سینه به سینه فرا می‌گرفتند و بدین‌سان آن را درست از سده‌ی هفتم قبل از میلاد تا سده‌ی سوم میلادی از نسلی به نسلی دیگر انتقال می‌دادند.
سرانجام خطّی مخصوص برای این کتاب در سده‌ی سوم میلادی ابداع شد. اوستایی که به این خط ویژه نگاشته شده به زنداوستا معروف است. این دست‌نوشته گه‌گاه تنها به نام زند خوانده شده است. دانشمند فرانسوی آنکتیل دوپرّون Anquetil du Perron ، که نخستین کسی بود که آن را در هندوستان در پایان سده‌ی دوازدهم/هیجدهم مورد بررسی قرار داد، آن را به غرب شناساند. این نوشته تا مدّتی نسبتاً طولانی در اروپا همچنان به زبان زند شهرت داشت. البته در حال حاضر اصطلاح دقیق‌تر «زبان اوستایی» متداول است خطی را که اوستا بدان ضبط شده باید «خطّ زند» دانست.
تحقیقات بسیار در باب اصل و روزگار زردشت صورت گرفته و نظریّات مختلف در این خصوص از فدیمی‌ترین زمانها پیش کشیده شده است. ولی آنچه در حال حاضر موثّق‌تر می‌نماید این است که زردشت دین خود را بین سالهای 660 و 583 ق.م، در منطقه‌ی شمال شرقی فلات ایران در آسیای مرکزی، تعلیم می‌کرده است. این امر توجیه‌پذیر است که وی نژاد از قوم ماد داشت، در شمال غرب ایران کنونی می‌زیست، و از آنجا از سمت مشرق به آسیای مرکزی سفر کرد. از میان زبانها و گویشهای موجود فلات ایران «پشتو» یا «پختو» نزدیک‌ترین خویشاوندی را با زبان اوستایی دارد. این بدان نظریّه قوّت می‌بخشد که در نواحی شمال شرقی فلات ایران در سده‌ی هفتم ق.م به زبان اوستایی تکلّم می‌شده است. اوستا اثری عظیم است که بخش عمده‌ی آن به علت تصاریف روزگار و تسلّط اقوام بیگانه بر ایران نابود و فراموش گشته است. آنچه امروز از این کتاب باقی است در اوان عصر مسیحیّت تألیف شده است. این مقدار پانزده بخش از بیست و یک بخش اصلی را شامل می‌شود و اگر بخشهای مفقود به نسبت قسمتهای موجود سنجیده شود، می‌توان گفت که در حدود یک چهارم کتاب از میان رفته است.
- ۱دیدگاه
- ۲۱ خرداد ۹۲ ، ۱۲:۵۷
