یلدا و مهر و مسیح(ع)
1ـ «میلاد» شب زادن عیسى بن مریم است(ع) و بیستوپنجم است از کانون الاول و زادن او به دیهى بوده است که او را ناصره خوانند.1 عیسى در شب یلدا به دنیاآمد.2
ـ به صاحب دولتى پیوند اگر نامى همى جویى
که از یک چاکرى، عیسى چنان معروف شد یلدا (سنایى)
ـ ایزد دادار مهر و کین تو گویى
از شب قدر آفرید و از شب یلدا
زانکه به مهرت بوَد تقرب مؤمن/
زانکه به کینت بود تفاخر ترسا (امیرمعزى)
ایزد دادار مهر و کین تو گویی
از شب قدر آفرید و از شب یلدا
زانکه به مهرت بود تقرب مؤمن
زانکه به کینت بود تفاخر ترسا
شب‌یلدا یا شب چله
همگان می دانیم که نیاکان مان مردمانی دوستدار شادی و شادمانی بوده اند ، این را می توان از جشن ها و آئین های کهن بسیاری که از آنها به یادگار مانده ، ولی امروزه با شوربختی رو به فراموشی می باشد دریابیم.پدران و مادران ما از هر فرصتی برای دور هم نشستن ، شاد زیستن و بخش نمودن شادی خود با دیگران بهره می بردند.یکی از این آئین های کهن که تا کنون زنده مانده و در میان مردمان پارسی زبان با شکوه برگزار می شود آئین شب چله می باشد که نه تنها در میان پارسی زبانان ، وانگه در میان دیگر مردمان هم ارجمندی بسیاری را دارد.
آیین شب چله ، شب زایش میترا همچو جوشمه ی برای دیگر کیش‌ها و فرهنگ ها همچو ترسا گری (مسیحیت) و کریسمس هم می باشد، که شوربختانه شاید بسیاری از ما این را ندانیم و همانندی هایی که بین یلدا و کریسمس هست را نبینیم و یا آن را خود بخود و ناگانی بپنداریم ، ولی با اندکی اندیشیدن و کنجکاوی می توان بسیاری از راستینگی‌ها را دریافت نمود که در دیگر نوشتارهای این تارنما به آن پرداختیم.
دیر زمانی است که مردمان ایرانی و بسیاری از مردمان دیگر کشورها، در آغاز بازه(فصل) زمستان آیینی را برپا می‌دارند که در میان تیره‌های گوناگون، نام‌ها و انگیزه‌های دگرگونی دارد. در ایران و سرزمین‌های هم‌فرهنگ همسایه، از شب آغاز زمستان با نام «شب چله» یا «شب‌یلدا» نام می‌برند‌که همزمان با شب دگردیسی زمستانی است.
تأثیر یلدا در جشنهای دیگر اقوام
محققان معتقدند که مسیحیت غربی چارچوب اصلی خود را که به این دین پایداری و شکل بخشیده به مذاهب پیش از مسیحیت روم باستان از جمله میترایسم مدیون است و برای نمونه تقویم کلیساها، بسیاری از بقایای مراسم و جشنهای پیش از مسیحیت بخصوص کریسمس را در خود نگاه داشته است و کریسمس به عنوان آمیزه‌ای از جشنهای ساتورنالیا و زایش میترا در روم باستان در زمان قرن چهارم میلادی با رسمی شدن آیین مسیحیت و به فرمان کنستانتین به عنوان زادروز رسمی مسیح در نظر گرفته شد. هنگام توسعهٔ آیین‌های رازآمیز در اروپا و سرزمین‌های تحت فرمانروایی امپراتوری روم و پیش از از پذیرفتن آیین مسیحیت، رومیان هر ساله در روز ۱۷ دسامبر در جشنی به نام ساتورنالیا به سیاره کیوان (ساترن)، ایزد باستانی زراعت، احترام می‌نهادند.
شب یَلدا یا شب چلّه بلندترین شب سال در نیم‌کرهٔ شمالی زمین است. این شب به زمان بین غروب آفتاب از ۳۰ آذر (آخرین روز پاییز) تا طلوع آفتاب در اول ماه دی (نخستین روز زمستان) اطلاق می‌شود. ایرانیان و بسیاری از دیگر اقوام شب یلدا را جشن می‌گیرند. این شب در نیم‌کره شمالی با انقلاب زمستانی مصادف است و به همین دلیل از آن زمان به بعد طول روز بیش‌تر و طول شب کوتاه‌تر می‌شود.
پیشینهٔ جشن
یلدا و جشن‌هایی که در این شب برگزار می‌شود، یک سنت باستانی است. مردم روزگاران دور و گذشته، که کشاورزی، بنیان زندگی آنان را تشکیل می‌داد و در طول سال با سپری شدن فصل‌ها و تضادهای طبیعی خوی داشتند، بر اثر تجربه و گذشت زمان توانستند کارها و فعالیت‌های خود را با گردش خورشید و تغییر فصول و بلندی و کوتاهی روز و شب و جهت و حرکت و قرار ستارگان تنظیم کنند.
