زن در اقوام آریایی و ماد باستان

 

زن در اقوام آریایی و ماد باستان

درگیر شدن انسان و دریافتهایش از طبیعت، باعث بوجود آمدن شیوه ی زندگی ونوع نگرشش نسبت به جهان هستی شده است.هر قوم به گونه ی خود می اندیشیده است. عدم دسترسی آسان هر قوم به دیگری باعث شده بود که ملتها ویژگی های خاص خود راحفظ کنند و با یکدیگر متفاوت باشند. از این رو اگر بخواهیم مسائل زنان را در تاریخ باستان بررسی کنیم ، زنان در هر گوشه متناسب با نوع طبیعت به گونه ی خاص آن منطقه زندگی می کردند و در واقع بررسی تاریخ زنان به دلیل شواهد کمی که وجود دارد بسیار دشوار است. با توجه به مطالعات انجام شده دوره ی مادر تباری نسبت به طول عمر بشر، بسیار کوتاه بوده ولی اثرات خود را برچند نسل بعد از خود گذاشته است. با شروع زندگی کشاورزی ودامداری در واقع مادرتباری از بین رفت وجایش را پدر سالاری گرفت اثر سیستم پدرسالار بر زندگی انسان بسیار مشهود است. بارزترین اثر آن را حذف نام کودک از تبار مادرمی توان گفت و دیگری حذف زنان از فعالیت کشاورزی بصورت گسترده است. البته زندگی زنان در طبقات مختلف با هم متفاوت بود، مثلا زنان درطبقات مرفه و بالای جامعه بیشتر تحت تاثیرفرهنگ پدر سالار بوده اند نمونه اش در تاریخ ماد پارس و مصر باستان اگرچه حکومت از طریق زنان هم منتقل می شده وآن را از امتیازات زنان آن دوره محسوب کرده اند ولی معمولا طبقات ممتاز جامعه با خواهران خود ازدواج می کردند تا حکومت وثروت از خانواده خارج نشود. در طبقات ظعیف به این دلیل که زنان به عنوان نیروی کار مطرح می شده اند، اثرات فرهنگ بسته پدرسالار کمتر است.

ما در این مقوله از مادها می گوییم که به عنوان اولین اجداد ما معرفی می شوند. تا صد سال پیش برای نوشتن تاریخ ماد٬ جز نوشته های مورخین یونانی چیزی در دست نبود. ولی از یک قرن پیش تا کنون در نتیجه تلاش باستان شناسان هزاران سند کتبی و آثار ارزنده تاریخی از زیر خاک به دست آمده است با اینکه این آثارمستقیما مربوط به تاریخ ماد نیست؛ و از تاریخ بابل و آشور و دیگر کشورهای شرق نزدیک حکایت می کند؛ باز کم و بیش در روشن کردن تاریخ ماد موثر است.

آریایی که به معنی اصیل ،نجیب و شریف است، از اقوام هند وایرانی بودند که دراوایل هزاره دوم قبل از میلادبه نواحی شمال فلات ایران مهاجرت کردند که دسته ای از آنها به هند رفتند ودسته ای دیگر در ایران ماندند. اقوام هند وایرانی خود را آریایی نامیدند. قبیله های بزرگ آریایی بعد ها به نام مادها درغرب ایران پارس ها در جنوب وپارت ها در شمال شرقی ایران معروف شدند.

ماد، نام سرزمینی بود که تیرهٔ ایرانی مادها در آن ساکن بودند. این سرزمین دربرگیرنده بخش غربی فلات ایران بود. سرزمین آذربایجان فعلی در شمال غربی فلات ایران را با نام ماد کوچک و ناحیه امروزی تهران ( ری )،حوزه شمال غربی کویر مرکزی، همدان، کرمانشاه، لرستان‌، و کردستان را با نام ماد بزرگ می‌شناختند. پایتخت ماد در گذشته هگمتانه نام داشت که بعدها به اکباتان تغییر نام داد.

ماد‌ها پایه‌های نخستین شاهنشاهی (۷۲۸-۵۵۰ پ.م.) آریایی ‌تباران را در ایران بنیاد نهادند. در آغاز قرن ۶ پ. م. با شکست آشور که بزرگترین دشمن مادها بود.و فتح شرق لیدیه پادشاهی ماد تبدیل به شاهنشاهی بزرگی در آسیا شد. امپراتوری ماد در زمان، هووخشتره به بزرگترین پادشاهی غرب آسیا حکومت می کرد و سراسر ایران را آن چنان که در نقشه سرزمین ماد هویدا است برای اولین بار در تاریخ به زیر یک پرچم آورد. هوخشتره بنیانگذار اولین قدرت ایرانی بود.

اقتصاد ماد برپایه ی کشاورزی ودامداری و زراعت بر پایه ی آبیاری مصنوعی استوار بوده است، پرورش اسب اهمیت خاصی داشت. نه تنها مردان بلکه زنان نیز حمل قسمتی از مایحتاج زندگی را به عهده گرفته بودند.

در ابتدای تاریخ ماد شاهد سیستم مادر تباری هستیم وتا حدودی دمکراسی حکم فرماست ولی هر چه که می گذرد وتاریخ ادامه می یابد حکومت پدر شاهی ونظام برده داری حکم فرما می شود.ولی آنچه پیداست قوانین برابری بین زن ومرد وجود دارد، زیرا ثروت بین فرزندان دختر وپسر به مساوات تقسیم می شده و حکومت علاوه بر فرزند پسر به دختر و داماد نیز می رسیده است.

در طول تاریخ ماد، فعالیت کشاورزی با زنان بود؛ و مردان برای زنان اهمیت ویژه ای قایل بودند. در دوران مادها؛ زن به ریاست قبیله و نیز قضاوت می رسید؛ در جامعه مادها هنگامی که سیستم پدرشاهی جانشین مادرشاهی گشت؛ مقام اجتماعی زن و حقوق او در خانواده همچنان محفوظ ماند؛ فقط تا حدی از اختیارات فوق العاده زن کاسته شد.

زنان با صورت ومویی باز حرکت می کردند. پیراهنی تنگ تا مچ پا با آستینی کوتاه در برمی کردند و ظاهرا در فعالیتهای اقتصادی دوشادوش مردان شرکت می کردند.

مقام زن در دوران مادی ها ارجمند والا بوده است. مادی ها برای ازدواج قانون وضع کرده بودند که به موجب آن بانوان از حقوق خاصی برخوردار بودند و طبق آن هیچ فردی بجز چند مورد استثنایی از قبیل عقیم بودن وخیانت حق طلاق دادن زن را نداشت وهمچنین زن درخانواده قائم مقام مرد محسوب می شده است.

در آخرین جنگ استیاک (پادشاه قوم ماد) به دست کوروش افتاد ولی کورش از در وفق ومدارا درآمد دیاکونف می نویسد به گفته ی کتسیاس کورش با دختر استیاک که آمی تیلدا نام داشت ازدواج نمود و به این ترتیب قوم ماد وپارس با هم متحد شدند. ظاهرا در میان مادیها و پارسیان مانند مصریان رسم براین بود که پسر ودختر ویا داماد پادشاه پیشین قانونا به سلطنت می رسید. به این ترتیب باپیروزی کورش دوران سلطنت استیاک وحکومت ماد به پایان رسید.

منابع : تاریخ اجتماعی ایران(جلد اول) مرتضی راوندی

تاریخ ماد ایگور میخائیلویچ دیاکونوف