زعفران گیاه شادی بخش
نام فارسی : زعفران
نام علمی: crocus sativus l.
نام عربی: زعفران
نام عمومی: saffron
سایر نام ها: آن را به سریانی کرکم و جاوی به تشدید یا و به فارسی لرکیماس و به هندی کیسر نامند.
گیاه شناسی و اجزای مورد استفاده:
گیاهی است پایا، چند ساله، به ارتفاع 10-30 سانتی متر و تک لپه ای است. قطعات گل تریمر هستند. سه عدد بیرونی کاسبرگ، سه عدد درونی گلبرگ هستند. قسمت زرد پرچم است ( سه عدد پرچم دارد) قسمت قرمز کلاله و خامه است. خامه با 3 شاخه باز، معطر و لاکی رنگ می باشد در حقیقت زعفران مورد استفاده ناحیه انتهای خامه و کلاله گیاه است
کانون انتشار این گیاه در منطقه آناتولی، عراق و ایران می باشد و در ایران در کرمانشاه، اراک و فارس می روید و به صورت بسیار گسترده در مناطق شرقی استان خراسان کاشته می شود
کیفیت مفرده:
طبیعت آن: در دوم گرم و در اول خشک
افعال و قوا در طب سنتی ایران:
- نشاط آور و موجب شادی و سرور و تقویت حواس
- محرک نیروی جنسی و ادرارآور و مقوی مثانه
- موجب تقویت قلب و کبد و دستگاه تنفس و طحال
- نیکوکننده رنگ رخسار
- موجب تسهیل ولادت
- به جهت آنکه در آن قوت رایحه و قابضه است مقوی معده می باشد.
- با ادویه مناسب در درمان برخی از انواع سنگ کلیه، درد رحم و مقعده، نقرس و درد مفاصل به کار می رود
- استشام و مصرف آن خواب آور است و به همین دلیل در درمان برخی از انواع بی خوابی کاربرد دارد.
کاربردها در طب نوین:
یکی از مواد موثره زعفران کروسین (crocin) می باشد که عامل رنگ زرد زیبای زعفران نیز می باشد.
دوز پایین زعفران موجب تحریک ترشحات معدی شده و در دوزهای بالا موجب اثرات تحریکی بر عضلات صاف جدار رخم می شود و به همین دلیل در دوران بارداری ممنوعیت مصرف دارد.
موارد مصرف آن در طب سنتی چین شامل: منوراژی، آمنوره است و در طب سنتی هند جهت بهبود برونشیت، سرفه خشک، سردرد، استفراغ و تب مورد استفاده دارد.
در مطالعات بالینی اثرات درمانی مفیدی از زعفران در بیماران مبتلا به افسردگی خفیف تا متوسط مشاهده شده است.
همچنین اثرات ضد سرطان در محیط آزمایشگاه نشان داده است
خطرات و هشدارها:
مضر کلیه و کاهنده اشتها است. موجب ایجاد حالت تهوع و سردرد شده و مداومت آن موجب ضعف و کدورت حواس شده و مضر اعصاب است.
در زمینه سم شناسی و میزان safty زعفران هنوز اطلاعات به صورت کامل به دست نیامده ولی مطالعات تاکنون نشان داده مصرف 1.2 الی 2 گرم آن می تواند باعث تهوع، استفراغ، اسهال و خونریزی شود.
مصرف زیاد زعفران باعث خونریزی، تهوع، اسهال و سرگیجه می شود. به علاوه مصرف آن به عنوان سقط دهنده، به مرگ منجر شده و مصرف بیش از حد آن نیز مخدر می باشد.
همچنین در دوران بارداری دارای ممنوعیت مصرف است.
علائم مسمومیت شامل: تهوع، خونریزی رحم، کولیک روده، اسهال خونی، ادرار خونی، پورپورا، خونریزی از بینی، سرگیجه، کوما، زرد شدن پوست و مخاطات بدن می باشد .
طرز نگهداری: دور از نور و رطوبت در ظروف دربسته فلزی یا شیشه ای نگهداری شود.
منابع:
(1) دکتر نصراله قاسمی دهکردی و همکاران، فارماکوپه گیاهی ایران، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، ص: 381
(2) عقیلی خراسانی، مخزن الادویه، ص 434
(3)pdr for herbal medicine 2004, pp:697
