جعفری

جعفری و خواص آن

 

نام فارسی : جعفری

نام علمی: ‍Petroselinum crispum (Miller) Nyman ex A.W. Hill

اسامی دیگر:

Botanical: Petroselinum hortense, Apium petroselinum

Pharmaceutical: Radix Petroselini (root), Fructus Petroselini (fruits)

نام انگلیسی: Parsley

خانواده: Apiaceae

 

ماهیت: 

گیاهی علفی ، دوساله و دارای بوی معطر ، ترد و لطیف، با ریشه راست  عمودی دوکی شکل، زردرنگ و ساقه استوانه ای دارای خطوط برجسته طولی است که ارتفاع آن به 60- 100سانتی متر می رسد و برگ ها دارای  بریدگی های لوزی یا مثلث شکل و دارای کاسبرگ های سه سوزنی هستند و ثمر یا تخم آن سبز خاکستری رنگ، دوکی شکل داری 5 خط برجسته است. گل آذین ها پایک بلند(ساقه اصلی)  انتهایی نوک دار 10 تا 20 چتر های شعاعی زرد رنگ هستند. مبدا اصلی در ناحیه مدیترانه و اکنون در تمام جهان کاشت می شود.

بخش های پزشکی و طبی: بخش مصرفی روغن استخراج شده از ثمر جعفری یا بخش های هوایی تازه یا خشک شده  یا بخش های زیر زمینی  و کل گیاه در ابتدای فصل رویش است.

طبیعت آن(حزای بری) : درسوّم گرم و خشک است.

مهمترین افعال و قوا در طب سنتی ایران: 

- تقویت کننده معده و احشا و جگر و مفتح سده جگر و طحال
- محلل ریاح و هاضم غذا
- گرم کننده کلیه و مثانه و ادرارآور و موجب افزایش میل جنسی و مقوی مثانه و مجاری ادرار 
- آشامیدن و بوییدن آن جهت زکام و رطوبات مغزی و سردی مغز
- ضماد آن جهت تسکین درد و ورم برخی انواع بواسیر 
- رنگ روی را نیکو سازد

(قاعده آور و کاهنده ریاح و ضد نفخ و عطش آور و خشک کننده منی است و جهت رفع سمّ بارد (سم های دارای کیفیت سرد) و سم حشرات و بدبویی دهان و پوشاندن بوی سیر در تنفس نافع می باشد و بخور (دود دادن )آن برای دفع اذیت ریاح ردیه (بادها و بوهای بد) و ضمادش برای دردهای مفصلی بلغمی و برای پیشگیری و درمان سنگ های کلیوی و کمک به کلیه ها برای دفع مواد زائد به کار می رفته است.

 

موارد مصرف در طب نوین: 

اثرات ثمر گیاه: در مطالعات حیوانی اثر مدر در افزایش تون ادراری در حد متوسط با انقباضات زیاد عضله صاف روده و مثانه و رحم و سقط کننده 

Approved by commissuion E: 

اثرات ریشه:

عفونت های دستگاه ادراری و سنک های کلیه و مثانه و با افزایش جریان ادراری برای پیشگیری و و درمان شن کلیه

:Unproven Uses

برای اختلالات دستگاه گوارش و یرقان و التهابات کلیه و مثانه و مدر و قاعده آور

در هومئوپاتی برای التهاب ادراری و مثانه تحریک پذیر

اثرات ثمر: برای اختلالات قاعدگی و دستگاه گوارش و عفونت های کلیه و قسمت تحتانی دستگاه ادراری و یک هاضم (Disgestive) 

اثر مقوی هضم و کمک کننده به بهبود سوءهضم و رفع نفخ و گاز و افزایش جریان خون قاعدگی و در تنظیم قاعدگی و رفع کرامپ های قاعدگی و در توقف تولید شیر در پستان ها موثر است و هم چنین در بهبود علایم آرتریت و روماتیسم و ضد اسپاسم عضلانی و شکمی و برگ های آن در رفع علایم یائسگی و ممانعت از عوارض استئوپروز(پوکی استخوان) و به علت داشتن خاصیت ضد عفونی در التهاب خفیف مثانه و مجاری ادراری و رفع اسهال موثر می باشد . کاربرد های دیگر شامل دفع سنگ کلیه و درمان بواسیر و کمک به رفع لکه های صورت و خوشبویی دهان و نیش حشرات و برای ضرب دیدگی اعضاء هم می باشد.( Eyewitness companions Herbal remedies 2007)

فرآورده ها :

جعفری دارای قسمت های تازه یا خشک شده گیاه است ریشه و گیاه تازه از مزارع و تخم ها یا seed که از ثمر رسیده خشک شده گرفته می شود

 

عوارض جانبی، هشدارها و موارد منع مصرف:

در طب سنتی ایران: زیاده روی آن موجب زیان سر و خشک کننده منی، موجب سردرد و موجب ورم ملتحمه و جرب و بثور در گرم مزاجان و مقدار مصرف حدود 5/4گرم می باشد.
به علت خاصیت مدر بودن در حاملگی مصرف مقدار زیادش مضر است.(کتاب مخزن الادویه حکیم عقیلی خراسانی)

گاهی واکنش های آلرژیک پوستی یا مخاطی( به Apiole) دیده شده است. ممکن است حالت فتودرماتیت در برخی افراد ایجاد نماید.

مقادیر درمانی در دوران بارداری و التهابات کلیه منع مصرف دارد و در بیماران دارای خیز یا ادم به علت نارسایی قلبی یا کلیوی نباید استفاده شود. فرآورده های میوه جعفری(تخم) در حاملگی ممنوع است.
مصرف بیش از حد روغن فرار یا فرآورده های دیگر خطر مسمومیت دارد که علایم آن شامل افزایش انقباضات عضلات صاف در مثانه و روده ها و رحم است و علایم دیگر شامل آنوری مدفوع خونی کبد چرب لاغری شدیدهمولیز و متهموگلوبولینمی و خونریزی مخاطی است.

مقدار روزانه حداکثر 6 گرم در روز از فرآورده های جعفری است

(PDR FOR Herbal Medicines, THIRD EDITION, 617-618).

سن شروع مصرف: می توان از پایان 8 ماهگی جعفری پخته و از 9 ماهگی جعفری خام ریز خرد شده را به کودک داد. مصرف جعفری خام همراه غذا باعث افزایش جذب آهن موجود در مواد غذایی می شود. اگر می خواهید جعفری را در غذا بپزید، در انتهای پخت آن را به سایر مواد اضافه کنید زیرا با پخت طولانی ، علاوه بر از دست دادن بسیاری مواد مفید ، تلخ مزه هم می شود.

انتخاب در زمان خرید: جعفری تازه رنگ سبز روشن دارد و ترد است، از خرید انواع متمایل به زرد و یا خیسانده در آب خودداری کنید.

نگه داری: پس از جدا کردن برگ های جعفری از ساقه اصلی و خیساندن در آب حاوی ماده ضدعفونی کننده، آن را با فشار متوسط آب سرد شسته و بگذارید آب آن خارج شود. جعفری شسته را می توان تا 4 روز در یخچال و تا یک سال در فریزر نگه داری کرد.(تغذیه کودک و نوجوان در سلامت و بیماری اثر دکتر رویا کلیشادی )

منابع:

(1)عقیلی خراسانی، مخزن الادویه

(2) German Federal Minister of Justice. German commission E for human medicine monograph, Bundes-Anzeiger (German Federal Gazette), no.74, dated 18.04.1991

(3) Eyewitness companions Herbal remedies 2007

(4) PDR FOR Herbal Medicines, THIRD EDITION, 617-618

(5) تغذیه کودک و نوجوان در سلامت و بیماری اثر دکتر رویا کلیشادی