نوشیجان

نوشیجان

نوشیجان آتشکده و قلعه‌ای باستانی در ۱۵ کیلومتری غرب ملایر در منطقه‌ای به نام «شورکات» و در کنار رودخانهٔ حرم‌آباد می‌باشد. با کاوش‌های باستان‌شناسان دراین تپه باستانی سه طبقه شناسایی شد که طبقه اول را به مادها، طبقه دوم را به هخامنشیان و طبقه سوم را به ساسانیان نسبت می‌دهند.

این تپه به شماره ۷۶۳ در تاریخ ۳ بهمن ۱۳۴۶ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده‌است.

بقایای آثار بدست آمده 

طبق بررسیهای انجام شده توسط دیوید استروناخ، باستان‌شناس بریتانیایی، بقایای آثاری که از این تپه بدست آمده دربرگیرنده:

• بنای قدیمی جبهه غربی تپه که نخستین آتشگاه است، بقایای یک آتشدان درجبهه جنوبی نشانگر مراسم نیایش آتش می‌باشد. اتاق معبد بصورت شمالی-جنوبی ساخته شده‌است و در بدنه مخروطی شمالی آن سه طاقچه بطور نامحسوس دیده می‌شوند. درحاشیه جنوبی معبد، بقایای یک سکوی برجسته وجود دارد که احتمالاً شالوده پایه ستونهای معبد بوده‌است. آخرین تاریخ استفاده از این بنای تاریخی هم‌زمان با دگرگونی معماری دراین تپه و ایجاد تالار ستون‌دار در شرق می‌باشد.

• تالار ستون‌دار آپادانا: این تالار بر روی سکوی خشتی قرارگرفته‌است. این تالارهای ستون‌دار، با تالارهای نودین تپه و تپه نوشیجان با تالارهای اوراتویی که در آلتین تپه آسیای صغیربدست آمده قابل مقایسه هستند و احتمالاً تاثیرپذیری ازهنر معماری اوراتو ساخته شده‌است.

• معبداصلی: شکل معبد بصورت نیم چلیپا بوده و با همان عناصر معماری دژ ساخته شده‌است. در زاویه شمالی سرسرا پایه آتشدانی وجود دارد که از سه بخش کاملاً مشخص ساخته شده‌است. باید خاطرنشان کرد این نوع آتشگاه از نظر پلان دراکثر آتشگاه‌های دوره ساسانیان بچشم می‌خورد.

• اتاق‌ها و انبارها: این بخش دومین اثر مهم تپه نوشیجان راتشکیل می‌دهد که در شرقی‌ترین قسمت تپه قرار گرفته و دارای حصار، بارو، اتاقهای مسکونی و انبار می‌باشد.

• تونل: دربخش شمالی تالارستون دار و در امتداد شرق و غرب حفره‌ای سردابی‌شکل کنده شده که در عمق ۳ متری به صخره منتهی می‌شود. با توجه به شکل تونل به‌نظر می‌رسد که کار معماری پایان نیافته و از این جهت می‌توان استنباط کرد که احداث آن در آخرین دوره سکونت در این تپه صورت پذیرفته و ازطرفی احتمالاً ایجاد آن تپه جنبه امنیتی داشته‌است.

نامهای شورکات یعنی محل ایزد سور-یاش (خورشید) و انوشیجان (نامیرا و جاودانی)معلوم میدارد که اینجا مرکز پرستش ایزد خورشید (ایزد مهر پارسیان، سوریاش کاسیان یعنی اسلاف لُران)بوده است.