سنگ نگاره های تیمره

 

قدیمی‌ترین نشانه‌های تمدن بشری جهان

تیمره به منطقه ای که سرچشمه های رود اناربار است و قدیمی ترین نشانه های تمدن بشری در این نقطه یافت شده است در منطقه مابین محلات خمین و گلپایگان در قیدو و مزاین قرار دارد.
کهن ترین آثارتاریخی و هنری بجا مانده از بشرسنگ نگاره ها هستند به تعبیری مادر تاریخ ، هنر، زبان ، خط ، اسطوره ها و فرهنگ ها، سنگ نگاره ها هستند.
آن زمان که خط و نگارشی وجود نداشته و آدمی مجبور بوده، مجموعه اطلاعات معیشتی و شکار، حفاظت، و اعلام خطر، آیین و رسومات و شیوه زندگی را از طریق نقش و نگاره ها به دیگران منتقل کند، این سنگ نگاره های منحصر به فرد به وجود آمد.

در میان صخره های تیمره در شهرستان خمین، پر از طرح ها و نقاشی های ابتدایی و جالبی است که حکایت انسان های اولیه و عصر حجر را برای انسان های عصر فناوری بازگو می کند، صخره هایی که در زیباترین فصل خدادادی جلوه ای دیگر یافته است. 

کهن ترین آثارتاریخی و هنری بجامانده از بشرسنگ نگاره ها هستند به تعبیری مادر تاریخ ، هنر، زبان ، خط ، اسطوره ها و فرهنگ ها، سنگ نگاره ها هستند . آنچه امروزه ما بعنوان تاریخ ، هنر ، زبان ، خط، اسطوره ها و... می بینیم همه از بستر سنگ نگاره ها خلق شده ا ند .

از این رویکرد است که دانشمندان علوم مذکور در تلاش اند تا آنها را کشف یا به طرق ممکن به آنها دست یابند.هنرهای صخره ای، تنها هنر تجسمی است که مرز جغرافیایی مشخصی نداشته و همه ملل جهان فارغ از فرهنگ، نژاد و حتی اقلیم های جغرافیایی برغم دوری از آن گذر کرده اند.

هنرهای صخره ای، اسناد دست اولی هستند که پژوهشگران را با ˈترجمانˈ فرهنگ ها در اقلیم ها و زمان های مختلف آشنا می کنند و سخن گفتن آنها با تصاویر، نشانه هایی چه در زمان و مکان برای همه ملل جهان است.

 

کاملترین سنگ نگاره های جهان در تیمره

یکی از مهمترین و شاید کاملترین مجموعه های سنگ نگاره کشور که در خمین قرار دارد، نمادها، کتیبه ها و سنگ نگاره های تاریخی منطقه تیمره است، این نگاره ها که ناشی از تجربیات عینی و باورهای اعتقادی و فرهنگی نیاکان ما است.
با مروری بر صفحه های صخره ای سخت منطقه خمین و گلپایگان در می یابیم که چگونه انسان های اولیه دانش و تجربه کسب شده خود را از طریق این نمادها به نسل های بعد از خود انتقال داده اند.

30 هزار سنگ نگاره، کلکسیون قدمت تمدن در ایران

دکتر مرتضی فرهادی در کتاب موزه هایی در باد تعداد سنگ نگاره های موجود در تنگ غرقاب قیدو و همچنین سرشاخه های رودخانه خمین و گلپایگان را بالغ بر 25 تا 30 هزار عدد برآورد نموده است.

عمده نگاره ها مربوط به جانوران بویژه بز کوهی و شکار آنان توسط انسان است و ابزار اصلی شکار انسان تیر و کمان و نیزه بوده است.

بزرگترین مجموعه سنگ نگاره های کشور در قالب 31 نقطه شامل بیش از 21 هزار سنگ نگاره در منطقه ای به نام تیمره بهشت سنگ نگاره های ایران بین خمین و گلپایگان است.

منطقه تیمره در نزدیکی شهرستان خمین یکی از غنی ترین نقاط ایران به لحاظ تعداد و نوع سنگ نگاره های کشف شده است که حاوی طرح های متنوع و بی مانندی می باشد

.

  قدمت بعضی از سنگ نگاره ها به چهل هزار سال می‌رسد. این در صورتی است که انسان امروزی تاکنون قادر به کشف هیچ پدیده تاریخی وهنری دیگری به این قدمت نشده است. با این اوصاف است که ارزش سنگ نگاره ها بیش از پیش آشکار می شود واهمیت مناطقی که دارای سنگ نگاره ها هستند مشخص می گردد. ایران بیشترین و متنوع ترین سنگ نگاره ‌های دنیا را به خود اختصاص داده است.(بویژه کوه ها ودره های خمین که بنظر نگارنده در ایران بی نظیر است) تعداد مکشوفه آنها به بیش 21هزار می رسد که کهن ترین خطوط (ایدئوگرام و خطوط سطری ) شناخته شده درایران را به خود اختصاص داده است.

درمیان سنگ نگاره های این دیار برای نخستین بار تطورخط در ایران به نمایش در می آید، چیزی که در هیچ جای ایران بدیلی برای آن نمی توان یافت، خطوط ایدئوگرام ideogram ، مخطط ایلام strichschrift (هندسی) پهلوی ، کوفی ، عربی (906 سال پیش ) فارسی (257 سال پیش )

- برای نخستین بار باکشف فنجان نماها Cup MarkS وCup MarkS&ring فنجان نماها و رینگ های متعدد و معرفی کارکردهای متعدد (گاهشماری و شمارش، جهت نمایی مختصات جغرافیایی ، دوگانگی جهان، فلسفه نرومادگی (زایندگی) و...) آنها در نقاط مختلف ایران ، فصل جدیدی برای کلیه محققین و دانش پژوهان رشته‌های مختلف علوم انسانی و پایه را باز می کنند.

 - برای نخستین باردرایران با کشف ومعرفی کهن ترین آثارتقدسی ایرانیان وجهانیان مواجه می شویم. از جمله نقش‌های پنجه های دست hand prints درمیان سنگ نگاره های ایران وکشف بعضی کارکردهای مقدس آنها ازهزاران سال پیش تاکنون که برای مطالعه قدمگاه های امروزی هم کمک کننده اند.

- برای نخستین بار کشف نقش های زیگورات Ziggurat دقیقاً شبیه نمونه های باز سازی شده زیگورات اور  (حدود 2100 ق.م. ) از روی طرح های خطی  درموزه بریتانیا (لندن) درمرکز ایران (تیمره ).

متاسفانه تعداد زیادی ازآنها به وسیله عوامل انسانی و طبیعی از بین رفته است. نکته جالب توجه اینکه تعدادی از سنگ نگاره های باقی مانده در تعدادی از محوطه ها، از کنار جاده آسفالت به راحتی قابل مشاهده می باشند و نیازی به صخره نوردی ندارد و جالب تر اینکه تاکنون    میلیون ها نفرحتی جاده سازان از کنار آنها عبور کرده و به آنها توجه نکرده اند. در صورتی که این سنگ نگاره ها بخشی از تاریخ  و هنرایران زمین را در خود جای داده اند .

درکنار همین سنگ نگاره ها آثار متعددی از تمدن درکناره های رودخانه ها و بعضی دره ها قابل مشاهده اند. سفال هایی با رنگ های زرد نخودی بسیار ظریف دارای نقوش هندسی ، سفال هایی با رنگ های سیاه یا قرمزظریف یا ضخیم و اسفنجی.

بعضی از این نقوش برسنگ های فراز تپه های بسیار صعب العبورحک شده که دسترسی به آنها بسیار سخت و نفس گیر است و در پایین همین دره های صعب العبور نشانه هایی از وجود سفال یا سنگ چین هایی شبیه خانه دیده می شود که در زیر خاک دفن شده و آثار اندکی از آنها نمایان است (کوه های دره گرم نقطه صفر مرزی استان مرکزی و لرستان) حتی درنزدیکی بعضی این نقوش تپه هایی از خاک دستی دیده می شود که شما با یک شی نوک تیز می توانید درفاصله زمانی کوتاه، ده ها تکه سفال با رنگ های سیاه، قرمزاسفنجی ضخیم ، قرمز نازک و نخودی که بعضاٌ پر از نقش هستند بدست آورید (محوطه های خوراوند ، سرکوبه و هفتادقله) نقوش بعضی سنگ نگاره ها آنقدر قدمت دارند که با چشم غیر مسلح قابل رویت نیستند. رنگ آنها به شکل خود سنگ شده و آثار حکاکی بر روی آنها با سنگ اصلی همگون شده است.

 

حیواناتی که در اولین تمدن بشری به تصویر کشیده شدند

با بررسی های صورت گرفته، تصاویر پستانداری همانند بزکوهی، قوچ، پلنگ، گرگ، گوزن، شیر، گراز، آهو، گورخر، شتر و پرنده گانی همانند کبک، بوقلمون، هد هد و درنا، بیشترین نگاره ها را تشکیل می دهد.
شکار با چماق ، کمند، چنگک تصاویر شکارچیان سوار بر اسب، رقصهای جادویی، زنان باردار و زایش آدمی، نبردهای پهلوانی و جنگ های تن به تن از دیگر تصاویر قابل توجه است.
از دیگر سنگ نگاره های موجود در منطقه می توان به سنگ نبشته ها و کتیبه های تنگ غرقاب در صخره کتیبه دار و چم اسبه اشاره نمود که نشانگر شروع کتابت و استفاده از حروف و اشکال برای نگارش است.

اشکال هندسی در سنگ نگاره ها

اشکال هندسی، گیاهان، حروف رمزی، نمادهای گوناگون، حیواناتی که نسل آنها منقرض شده و پیچهای متوالی، متناوب و متحد المرکز که شبیه آنها در 23 کشور جهان وجود دارد و چند کتیبه عربی متعلق به نیمه اول قرن هشتم نقوش این محوطه ها نشان می دهد که در اعصار باستان مردم زیادی در این سرزمین زندگی می کرده اند.
هنرهای صخره ای کهن ترین شکل تمدن بشری

هنرهای صخره ای یا سنگ نگاره های خمین از کهن ترین ادوار گذشته به شمار می آیند که در هیچ جای دنیا بدیلی برایش متصور نیست.
کشیدن تصویر و نگارش بر روی سنگها، نخستین کلام انسانهای اولیه که شما را به عمق تاریخ ایران می برد، جایی که نه تاکنون در گفتاری شنیده اید و نه در نوشتاری خوانده اید، با اسرار و رمز و رازهایی مسحورکننده.
در این سنگ ها و کوهها صدای چکش انسانهایی را احساس می کنی که با وجود اختراع نشدن خط با کشیدن دست و محراب نماد تقدس این مکان را فریاد زدند.
هنرهای صخره ای (Rock Art) اسناد دسته اولی هستند که پژوهشگران را با ترجمان فرهنگ ها در اقلیم ها و زمان های مختلف آشنا می‌‌کنند.

 

انسان های عصر حجر خلاق بودند

شگفتی سنگ نگاره های تیمره در این است که گویی متعلق به انسان های پیشین است و گویا دست خلاقانه ای با ابزاری پیشرفته نقوش را بر سنگ ها کشیده است.
با مشاهده سنگ نگاره های تیمره به نقش های شگفت انگیزی برخورد می کنیم که بجز آثار انسانهایی فرازمینی برای آنها پاسخ قانع کننده‌‌ی دیگری متصور نیست نقش انسانهایی با ظواهری ملبس و شبیه به فضانوردان امروزی سرهایی بزرگ و تنه هایی کلفت و پاهایی ظاهراً کوتاه.
وجود نقوش انسان های بالدار به تعداد زیاد که شاید نشان از آرزوی پرواز و نقوش فرشتگان برای استمداد باشد و یا انسانهایی که از کرات و سیارات دیگر به زمین آمده اند.
از دیگر آثار شگفت انگیز این منطقه شباهت این نقشها با قاره های دیگر است زیرا نقش های متعددی که در هزاران سال پیش حکاکی شده اند در قاره هایی ایجاد شده که عمر کشف بعضی از آنها از 500 سال فراتر نمی رود و آنقدر این نقوش شبیه یکدیگرند که گویی کار یک هنرمند واحد است.
هر سنگ نگاره منحصر به فرد است

آثار موجود در سنگ نگاره ها حاکی از خلاقیت و روشی برای بیان دیدگاهها نیز بوده است.در گذشته های دور هیچگاه یک انسان عادی قادر به مسافرت و کسب دانش و مهارتی شبیه به هم نبوده و طوری زندگی می کرده اند که حتی از وجود هم مطلع نبوده اند تا چه رسد به اینکه از طرح و سبک های نقوش یکدیگر با جزئیات کپی برداری و تقلید کنند.
بر گرفته از

ایرنا

دالاهو نیوز

ایران