دین ایلامی ها

مذهب ایلامی ها

بدیهی است که دین مردم ایلام ماهیت چند خداگرایی داشت. متاسفانه، نام برخی از ایزدان تنها به وسیله‌ی پندارنگاری اکدی نوشته شده است؛ اما ابن بدان معنی نیست که فی المثل نام ایزد خورشید که در زبانهای سامی شمس خوانده می‌شد به همین گونه نیز در ایلام تلفظ می‌گردید، در اینجا نام وی بی‌تردید تلفظ به کلی متفاوتی داشت و شاید ناخونته Nahhunte خوانده می‌شد. دو ایزد در نوشته‌های شاهی و اداری از اهمیت زیادی برخوردار بودند، این دو ایزد یکی هوبان Huban و دیگری انیشوشیناک Inshushinak نام داشتند. ربه النوع شالا Shala و همسر او، اینشوشیناک غالباً مورد پرستش بودند و بر خدایان آیین بابلی برتری داشتند. نام هوبان غالباً با نشانه‌های پندارنگاری اکدی نوشته می‌شود که وی را «بزرگ» معرفی می‌کنند. معنی تحت اللفظی نام اینشوشیناک، «ایزد شوش» بود. 

مذهب ایلامی نکات مشترک و در عین حال ویژگی‌های کاملاً مشخص و متمایز کننده‌ای با مذهب بین النهرین داشته است. یکی از این ویژگی‌ها احترام خاصی بود که ایلامی‌ها همواره برای سحر و جادو، نیروهای جهان زیرین و عنصر زن قایل بودند و ویژگی دیگر، پرستش مار بود. 

در یکی از کهن‌ترین مدارک موجود، یعنی معاهده‌ی میان هیتَ پادشاه اَوان و نرام –سین سلطان اکّد، که آن را می‌توان متعلق به حدود ۲۲۲۳ پیش از میلاد دانست، ما کم و بیش به نام همه‌ی خدایان ایلامی بر می‌خوریم که تا سقوط پادشاهی ایلام به دست آشوربانیپال در حدود ۶۳۹ پیش از میلاد پرستش می‌شده‌اند. در این یک هزار و پانصد سال سلسله مراتب خدایان تنها اندکی تغییر کرده بود. خدایان ایلامی نخستین بار در قرن بیست و سوم پیش از میلاد قدم به گستره‌ی تاریخ گذاشتند و حتی در آن زمان این سلسله مراتب آن چنان قطعی بود که نشان می‌دهد مذهب ایلام از پیشینه‌ای بسیار کهن برخوردار بوده است. در این کتیبه یا لوح گلی، هیتا شاه ایلامی به خط میخی اسامی ۳۷ خدای ایلامی را بر روی شش ستون در هر دو طرف ذکر کرده و آن‌ها را شاهد پیمان دوستی خود با پادشاه اکد نارامسین معرفی می‌کند و علاوه بر این از این خدایان برای سلامتی خود، خانواده و نیز پیشرفت کارهای کشور یاری می‌طلبد. 

در این دنیا مکان بر‌تر به یک «الهه» تعلق داشت، و این امر مشخصه‌ی دین ایلام است معاهده‌ی هیتَ با استمدادهای زیر آغاز می‌گردد: «گوش فرا دار‌ای الهه پی نی کیر و شما خدایان خوب آسمان..». در سلسله مراتب خدایان ایلامی، والا‌ترین خدا که در واقع جدا از دیگر خدایان بود، یک الهه است. در اعصار جدید‌تر پی نی کیر با عنوان «فرمانروای آسمان» توصیف شده، و در بسیاری موارد در میان مردم عادی به صورت نامهای شخصی متجلی می‌گردد. ایلامی‌ها تصور می‌کردند که او قدرت نفرین دارد. اکّدی‌ها در وجود الهه پی نی کیر نوعی شخصیت ایشتار را می‌دیدند.دختر معروف‌ترین شاه ایلامی، شیلهک – این –شوشینک، اوتو – اِ – هیهی – پینیکیر نامیده می‌شد [...] این الهه به طور وضوح برای ایلامی‌ها، «مادر شایسته همه خدایان» ایلامی بود. همین حقیقت که به یه الهه، الهه‌ای که در جایگاهی بر‌تر و جدا از دیگر خدایان ایلامی قرار داشت، حق تقدم داده شده بود، نشان دهنده‌ی نوعی مادرسالاری نزد پیروان این دین است. تمام شواهد حاکی از آن است که وی «الهه‌ی بزرگ مادر» ایلام بوده است. به همین دلیل برخی از دانشمندان پی نی کیر را‌‌ همان الهه کیریریشَ می‌دانند.

برگرفته از 

تارنمای دانشجو