زبان ایلامی

زبان ایلامی زبانی است که تاکنون پیوند مستقیم آن با دیگر زبانهای منطقه دقیقا مسجل نشده‌است. زبان ایلامی جزء زبان‌های پیوندی (التصاقی) است. زبانی است که از نظر دستوری پیوندی با افزودن پسوندهای گوناگون به پایان واژه و نیز، میان وندهایی خاص و پسوندهای ضمیری به ریشه فعل در سه صورت اصلی آن و بدون در نظر گرفتن جنس و یا حالت واژه در جمله، مقصود خود را بیان می‌کرد. زبان ایلامی گرچه از نظر دستوری ساختار آسان را نشان می‌دهد، ولی از نظر محتوایی به علت کمبود نبشته‌ها بجز از ایلام هخامنشی و نیز نبود فرهنگی تطبیقی با دیگر زبانهای همزمان، از درک و فهم معنای راستین آن ناآگاهیم. زبان ایلامی در سال ۱۸۹۰ رمزگشایی شد. در این سال وایس‌باخ (Weissbach) نخستین دستور زبان آن را ارایه داد. با این همه متن ایلامی سنگ‌نوشته‌ها در عصر هخامنشیان آنچنان سخت و مشکل است که امروزه تنها بخش‌های کوچکی از آن قابل فهم می‌باشد.

ایلامیان مجموعه اقوامی بودند که از هزاره چهارم تا هزاره نخست پیش از میلاد، بر بخش بزرگی از مناطق جنوب غربی پشتهٔ ایران فرمانروایی داشتند. به قدرت رسیدن حکومت ایلامیان در شمال دشت خوزستان مهم‌ترین رویداد سیاسی زاگرس تا پیش از ورود مادها و پارسها است. حدود یک هزار سال تاریخ سرزمین ایران منحصر به تاریخ ایلامیان است. در سال ۶۴۰ ق.م. آشور بانیپال پادشاه نیرومند آشور ایلام را تصرف کرد. مردم ایلام قتل‌عام شدند و دولت ایلام نابود شد. زبان ایلامی تا قرن‌ها بعد از سقوط ایلام اهمیت خود را حفظ کرد، داریوش هخامنشی آن را زبان رسمی و اداری امپراطوری کرد و همه ۳۰ هزار لوحه پیدا شده در تخت جمشید به زبان ایلامی هستند.

ایلامیان نه آریایی بودند و نه سامی و زبان ایلامی، زبانی تکخانواده است. بعنی خویشاوندی آن با هیچ خانواده زبانی در جهان اثبات نشده‌است. ولی برخی از دانشمندان زبان آنها را با زبان دراویدیان هند همخانواده می‌دانند. در مورد پیوند زبان ایلامیان با زبان دراویدیان تاکنون نظریاتی ارائه شده‌است ولی این چنین پیوندی هنوز اثبات نگردیده و فعلاً اجماع محققان، به منحصر به فردی زبان ایلامیان است.


هر تلاشی برای ردیابی نژاد ایلامیان با دشواری مواجه می‌شود. هر چه منابع موجود را بیش تر بررسی می‌کنید، بیش تر این تصویر را پیدا می‌کنید که ایلامی‌ها، ایلامی بوده‌اند، نژادی با استقلالی خدشه ناپذیر. هیچ رابطه‌ای با دیگر ملل هنوز پیدا نشده‌است. همچنین می توان همانندی های بسیار اندک و غیر قابل اتکا (تا کنون) میان این زبان و زبان های گوتیان، هالدیایی ها، هوریت ها و کاسیان هندواروپایی یافت 

زبان ایلامی‌ها به هیچ وجه سامی نبوده و هیچ دانشمندی ادعا نکرده که زبان ایلامی‌ها سامی است. باید توجه کرد که آثار زیادی از زبان ایلامیان وجود دارد و هیچ داشمندی انها را جزو زبان‌های گروه سامی (و از جمله، عربی) طبقه بندی نکرده‌است.

زبان ایلامی در موازات زبان سومری پروتوترک میباشد .تاکنون هیچ کس کتیبه های ایلامی را رمز گشایی نکرده. زبان ایلامی تا قرن‌ها بعد از سقوط ایلام اهمیت خود را حفظ کرد، داریوش هخامنشی آن را زبان دیوانی و اداری امپراطوری کرد و همه ۳۰ هزار لوحه پیدا شده در تخت جمشید به زبان ایلامی هستند.
برگرفته از
دانش نامه آزاد ویکیپدیا