ایران از دیدگاه باستان شناسی 2

عصر بعد از نوسنگی یا عصر فلز


(ایران در هزاره‌های ششم، پنجم، چهارم پیش از میلاد)



با ساختن نخستین نمونه‌های اشیاء‌ فلزی، انسان قدم به عصری نهاد که به «عصر فلز» مشهور است. کهن‌ترین فلزی که بشر کشف و ازآن استفاده کرد، ‌مس بود.

یکی از مهم‌ترین تپه‌هایی که مس اول بار در آنها ظاهر شد «تل ابلیس» کرمان است.

این تپه باستانی در «درّه بردسیر» و 72 کیلومتری جنوب شرق کرمان و سه کیلومتری جنوب دهکده دشتکار واقع شده است و در سالهای 1966 و 1967م. (1344 و 1345 ش.) توسط هیئت باستانشناسان آمریکایی، اعزامی از موزه «ایلینویز» به سرپرستی «پروفسور جوزف کالدول» کاوش گردید.

تعدادی از نخستین کوره‌های ذوب مس در عمیق‌ترین لایه مربوط به هزاره پنجم درتل ابلیس بدست آمد و اشیاء مسی شامل سنجاق و درفش، مهر و دستبند و حلقه انگشتر از آنها کشف گردید.

براساس یافته‌های باستانشناسی از اواسط دوران فلز، بجز مس، فلزات غیرترکیبی و سهل‌الوصول دیگری چون قلع، طلا، نقره در چرخه فن‌آوری مردمان آن عصر پدیدار شدند و شاید به این دلیل است که این دوره را دوره فلز نام نهاده‌اند نه دوره مس.

فن‌آوری ساخت و پرداخت سفال نیز در این دوران پیشرفت زیادی کرد.

چرخ سفالگری به وجود آمد و کوره‌های پیشرفته‌ای برای پختن اشیاء و ظروف سفالی ساخته شد.


نقوش ساده هندسی تک رنگ به نقوش ترکیبی چند رنگ تکامل یافت و گنجینه‌ای گرانبها و ارزشمند به نام سفالینه‌های منقوش پیش از تاریخ بر جای ماند.

عده‌ای از صاحب‌نظران نقوش روی سفالها را مقدمه پیدایش خط و کتابت در نیمه دوم هزاره چهارم پیش از میلاد دانسته‌اند.


نقطه اوج و اعتلای هنرسفالینه‌های منقوش پیش از تاریخ (هزاره چهارم پ. م.) همان سفالینه‌های کشف شده در قدیمترین لایه شوش (شوش یک و دو) و سایر تپه‌های متعلق به فرهنگ سوزیانا 14 است.


فرهنگهای مهم پیش ازتاریخ ایران که در دوره فلز و در طول هزاره ششم تا چهارم پ.م. به وجود آمدند، عبارتند از:


1. تپه سیلک کاشان (سیلک دوم و سوم)؛

2. تپه گیان نهاوند (گیان پنجم)؛

3. تپه چشمه علی، ری ؛

4. تپه اسماعیل‌آباد، ساوجبلاغ؛

5. تپه حصار 

6. تپه تل ابلیس،‌ کرمان؛

7. تپه یحیی، کرمان ؛

8. تل باکون، فارس (باکون، با سفال ساده و باکون با سفال منقوش) و چند تپه ماقبل تاریخ هزاره سوم پ.م. در فارس؛

9. شوش (شوش یک و دو) و تپه‌های مربوط به فرهنگ سوزیانا در دشت خوزستان؛

10. تپه‌های سگزآباد و قبرستان، دشت قزوین.

بر گرفته از :

تارنمای دانشجو