آغجه قلعه
ورزقان)(
این قلعه تاریخی را شاید به خاطر رنگ دیواره‌ها و برجهای سفیدش که با ملات آهکی سفید در قلة کوهی سبزفام ساخته شده است «آغجاقالا» می‌گویند. در فاصلة 50 کیلومتری شمال‌غربی شهر ورزقان واقع شده است. موقعیت جغرافیایی و مکانی قلعه و نوع معماری و کاربرد این قلعه نیز شبیه به دیگر قلعه‌های تاریخی آذربایجان می‌باشد.
آغجاقالا بر بالای تپه‌ای تقریباً بلند بنا شده و جبهه‌های شمالی و شرقی و غربی آن را پرتگاههای کوهستانی مشرف به جنگل احاطه کرده است و جبهة جنوبی که شاید یکی از دروازه‌های ورودی قلعه می‌باشد به صورت پرتگاه نبوده بلکه تپة سرازیری کم شیبی که براثر گذشت ایام و فرسایش از حالت دیواره بلند به سراشیبی کم شیب تبدیل کرده است. آنچه در حال حاضر از آغجه قالا باقی مانده تعداد 8 برج مدور نیم استوانه‌ای و تعداد 11 قطعه دیواره کلفت و عریض سنگی می‌باشد. تمام قسمتهای داخلی و شمالی برجها 4 متر است. مصالح ساختمانی بکار رفته در برجها کلاً سنگهای لاشه‌ای تیشه‌ای است و ملات دیواره و برجها از ساروج سفید رنگی است که بیش از همه در ترکیبات آن آهک بکار رفته است.
دیواره‌های قلعه به عرض 2 متر و ارتفاع 3 تا 4 متر که قسمتی از آن باقی مانده و بخشی از آنها فرو ریخته و مصالح ساختمانی آن در چندین منطقه اطراف و جوانب قلعه پراکنده شده است.
در سمت جنوبی قلعه، تعداد 5 برج نگهبانی در حال حاضر باقی مانده است و 3 برج بقیه در سه گوشه قلعه ساخته شده است. تمام این برجها و باروهای بسیار محکم و عریض در سالیان اولیه احداث به یکدیگر مربوط بوده‌اند و کاملاً مشخص است که نگهبانان درروی دیوارها حرکت و رفت و آمد داشتند. آنچه از قسمت شمالی قلعه باقی مانده، بقایای درگاه و دروازة ورودی آن بوده که از طاقهای ضربی دیواره‌ها و عرض و طول فاصلة آنها و قرینه بودن دیواره‌های جانبی درگاه، مشخص می‌باشد. ورود به قلعه از جبهه جنوبی نیز با عبور از پلکان‌های مسیر بوده که تمامی آنها ویران شده و مقداری از آثار و مکان پلکانها بجا مانده است.
محوطه قلعه در محدوده‌ای به وسعت 150 متر در 200 متر و به مساحت کلی 3000 متر مربع تخمین زده شده است. ساختمان قلعه در دو قسمت اصلی از هم متمایز و جدا بنا شده است قسمت شرقی قلعه دارای چندین اطاق بوده و به آن تالار راه ارتباطی وجود داشته است.
در احداث بنا از سه نوع مصالح استفاده شده که هرکدام بیانگر دوره‌ای از ایام باستان و چند مرحله‌ای بودن ساخت قلعه می‌باشد. این مصالح سنگ لاشه و ملات ساروج مربوط به دورة اشکانیان، آجرهای خشتی مربوط به دورة ساسانیان و ملات گچ برای دورة‌اسلام به بعد، می‌باشد.
در داخل قلعه قبرهایی نیز دیده می‌شود که تعدادی از آنها به امید یافتن آثار عتیقه توسط کاوشگریهای غیر مجاز زیر و رو شده است، که در اطراف آنها مقداری استخوان و سفال شکسته دیده می‌شود.
آغجا قلعه نیز یک قلعه نظامی و دفاعی نیز بوده که به خاطر جلوگیری از هجوم دشمنان به منطقه ساخته شده است.
- ۹۲/۰۶/۲۷
