قلعه ضحاک
داش قلعة عجب‌شیر
قلعة ضحاک در 28 کیلومتری شرق عجب‌شیر، بر ارتفاعات مقدم سهند قرار گرفته است. اولین بار توسط یک هیئت باستانشناسی آلمانی در سال 1971 میلادی مورد بررسی و تحقیق قرار گرفته است.
بغیر از قلعه در پای کوه قبرستانی نیز دیده میشود که در آن مجسمة سنگی قوچی قرار دارد و در کنار قبرستان، روستایی به نام ینگجه واقع شده است. در دیوار یکی از خانه‌های روستای ینگجه قوچ سنگی مقبره‌ای کار گذاشته شده‌است، «راولین سون» با تکیه بر توصیفهای اهل محل، آن را به دورة ساسانی متعلق دانسته است.
با در نظر گرفتن بقایای موجود از برجهای نیم استوانه‌ای، بنام دروازة این قلعه، احتمال می‌رود که نظر مذکور صحیح باشد. روبنای دیوارها که از سنگهای مکعب مستطیلی شکل، ترکیب شده است، یادآور پوشش دیوارهای ساسانی در تخت سلیمان است. ولی سفالهایی که تاکنون از داش قلعه ضحاک بدست آمده است همگی مربوط به سده‌های 11 و 12 میلادی، یعنی دورة اسلامی است. با این حال، حجاریها و جاسازیهائی که در سنگ کوه کنده شده است (هر چند که از لحاظ چگونگی وضع خود با موارد مشابه اورارتوئی تفاوتهایی دارد و نیز قطعه سنگی که به شکل ستون از کوه درآورده‌اند و شاید زمانی مذبح بوده است)، همگی دلائلی است بر اینکه محل را به دورة پیش از اسلام هم متعلق بدانیم.
تعیین زمان بنای اطاقهائی که نیمی از آن بی سقف در زمین کنده شده و نیم دیگر در سنگ (کنگلومرای) کوه به صورت حفره‌ای درآورده شده است به دشواری ممکن است. اغلب این حفره‌ها چالة آبی هم (آب انبار) دارند. همچنین بر دیوارهای این حفره‌های سنگی، طاقچه‌های کوچکی کنده‌اند.
در داش قلعه ضحاک، تک حفره‌هائی نیز دیده میشود که تمام آن را در صخره‌های عمودی کوه کنده‌اند. علاوه بر اینها، باید وجود برجی را ذکر کرد که از خشت، بر پایة سنگی ساخته شده است و صرفنظر از استحکامات دروازة قلعه، تنها برج دفاعی به شمار می‌رود زیرا که اطراف قلعه، پرتگاه است و نیازی به استحکامات بیشتری نبوده است.
به خصوص باید ذکر کرد که آب چشمه‌ای که در دامنه کوه مقابل قرار دارد با فشار متوسط لوله‌هایی که در زمین کار گذاشته شده‌اند از روی پشتة مابین گذشته و به ارتفاع قلعه می‌رسد.
مسیر لولة آب از روی بستری که در زمین به وضوح نمایان است معلوم می‌گردد به علاوه تکه‌های متعددی از لوله‌های گلی و بقایائی از قالب سنگی که با بی‌قیدی از بستر کنده شده است در اطراف دیده میشود.
بستر لوله به عرض 50 سانتی‌متر و عمق حداقل یک متر بوده است. لوله‌های گلی تقریباً از تکه‌های خورد تکمیل شده در یکدیگر رفته و در بستر قرار گرفته‌اند. تکه سنگی آهکی که شاید تکه‌ای از لوله‌های سنگی باشد که در کنار هم چیده شده و کمی هم در یکدیگر فرو رفته است، در روی پشته رابطه به دست آمده است.
گمان می‌رود که این تکه سنگ، جزئی از یک قطعه رابط لوله‌کشی باشد. طرف گشادتر سوراخ، برای جایگزین کردن انتهای لوله گلی بوده در حالی که از طرف تنگتر آن، آب جریان داشته و لوله‌ای را در نمی‌گرفته است. این قطعه سنگ از طرف سوراخ باریکتر در فرورفتگی‌های سنگی پهلوئی وارد شده است. تکه سنگ یافت شده نیمی از قطعة رابطی بوده که با نیمة دیگر خود انتهای لوله گلی را در برمی‌گرفته است و از انتهای دیگر در سنگ، یک تکه توخالی مجاور فرو رفته است.
متأسفانه این قلعه نیز از تاراج و کندوکاوهای غیرمجاز در امان نبوده و فضای اطراف قلعه پوشیده از حفره‌هایی است که توسط غارتگران برای بدست آوردن عتیقه، زیرورو شده است.
- ۹۲/۰۶/۲۷
