ایجاد کانل سوئز توسط مهندسان باستانی ایران

ایجاد کانل سوئز

 

پیشینه عمیق و کهن مهندسی ایرانیان در دوره باستان ،با در نظر گرفتن آثار ساختمانهای باقیمانده از دوره هخامنشیان ،پارتیان  ساسانیان ،مجموعه حیرت انگیزتخت جمشید  آثار باستانی پراکنده در استان فارس و طاق کسری د رمداین به خوبی روشن است . مهم ترین موضوعی که در اینجا مورد گفتگو و توجه می باشد ایجاد کانال دریایی بوسیله مهندسان ایرانی  به سرپرستی "مهندس ارتاخه "هخامنشی است که به فرمان داریوش اول هخامنشی بوجود آمده و افتخار آن برای همیشه از آن ایران و ایرانی است . داریوش بزرگ با توجه به  اهمیت راه های دریایی به ویژه راه دریایی بین مصر و ایران در اواخر قرن ششم پیش از میلاد دستور داد کانالی بین دریای سرخ و دریای مدیترانه از راه نیل ایجاد شود تا کشتی های ایرانی به راحتی بتوانند از آن آبراه عبور کرده و در نتیجه راه بسیار کوتاهی بین ایران و مصر از طریق دریا ایجاد گردد.

البته ترعه ای(کانالی)که داریوش حفر کرد با کانال کنونی که در سال  1869 میلادی  توسط"مون فردینانداوسپس"حفر شد و به اتمام رسید ،کمی اختلاف دارد . زیرا ترعه کنونی از پرت سعید شروع و به خلیج سوئز منتهی میشود در حالیکه ترعه داریوش کبیر قدری بالاتر از بوباستیس شروع شده و به رود یل می پیوست و پس از عبور از تومیلت در نزدیکی سوئز به دریای سرخ ملحق می شد.به یاد بود این کار بزرگ و پر ارزش جهانی که به دستور داریوش بزرگ انجام پذیرفته بود ،لوحه سنگی با خطوط میخی پارسی،عیلامی ،بابلی و مصری درآنجا نصب گردیده :((منم داریوش ،شاه شاهان ،شاه کشور هایی که تمام نژاد ها مسکون است .شاه این سرزمین بزرگ تا آن دورها پسر و یشتاسب هخامنشی .))

من پارسی هستم و به همراهی پارسیان مصر را گرفتم ،امر کردم این کانال را بکنند     از "پی رو "نیل که از مصر جاری است تا درایی که از پارس بدان روند . این      ترعه کنده شدچنانکه فرمان دادم و گشتی ها از مصر به وسیله ی این کانال به سوی ایران روانه شد چنانکه اراده من بود .

این لوحه در سال 1866 میلادی در شلوف النزابه،33کیلومتری کانال کمی به طرف  غرب ترعه امروزی بدست آمد . روی این لوحه سنگی نقش دو نفر حجاری و در وسط آن اسم "داریوش "نوشته شده است .طرف دست راست ،کتیبه ای بدین شرح:فارسی 6 سطر ،عیلامی 4 سطر ،بابلی 3سطر نقل گردیده . کتیبه ی دیگر حاوی اطلاعاتی راجع به حفر کانال با متن بابلی است که شاید زیر آن عیلامی بوده و از بین رفته باشد .طرف دیگر لوح،کتیبه ی مفصل تری به و زبان مصری نقل گردیده است که که مفاد ترجمه لوحه شرح مفصلی است که در بالا نقل شد .

در نوشته دیگر فقط نام داریوش روی آن نوشته شده ،ولی کتیبه ی دیگر عباراتی دارد بدین مضمون((من هستم داریوش شاه شاهان ،شاه بسیاری از کشورها  که از تمام نژادها مسکون است . شاه این سرزمین بزرگو پهناور ،پسر ویشتاسب هخامنشی .))در کتیبه ی مصری نقش داریوش مانند فراعنه مصر تزئین شده ،صورت او زیر قرص آفتاب بالدار و خدایان دو نیمه ی نیل را (دو قسمت مصر غلیا و سفلا )در زیر اسم او بهم اتصال داده و اسامی کشور هایی که تابع داریوش (به مصری تریوش )بوده اند نوشته شده و بدین ترتیب خواسته اند بنمایانند که داریوش از فراعنه سلسله هجدهم که مقتدرترین سلسله ی مصر بوده اند برتر بوده است. نمایندگان کشورهای تابعه در این نقوش زانو به زمین زده و در حال کرنش و خضوع می باشند و همانطور که در نقوش آرامگاه های شاهان منظور شده ،مقام اول راپارسی ها ،بعد مادیها و مقام آخر را سکاها داردند .کتیبه ها به همان اصول و رسم فراعنه مصر نوشته شده و عباراتی از آن خواناست که ترجمه شده است :

آن تریوش (داریوش که زاده الهه نیت مادر خدایان مصری است)انجام داد تمام چیزهایی را که خدا شروع کرد ....آقای همه چیز که قرص آفتاب را احاطه کرده وقتی که در شکم مادر قرار داشت و هنوز به دنیا نیامده بود (نیت )او را پسر خود دانست ....امر کرد به او دست خود را با کمال به طرف او برد تا دشمنان او را بر افکنند چنانکه از برای پسر خود کرد.... او دشمنان خود را در تمام ممالک نابود میکند .شاه مصر علیا و سفلی آن "تریوش "که تاابد پاینده است . شاهنشاه بزرگ ،پسر ویشتاسب هخامنشی است . او پسر اوست ،قوی و جهانگیر است . تمام بیگانگان با هدایای خود به او روی می آورند و برای او کار میکنند .((لازم به ذکر است در کتیبه های مصری نام 6تن از شهریاران هخامنشی "کوروش کبیر ،کمبوجیه ،داریوش اول ،خشایارشا،اردشیر اول و اردشیر سوم "تا کنون دیده شده است .))

 

کانال خشایار شا و چگونگی کشف آن

 

محققان باستان شناسان انگلیسی پس از ده سال کار و تحقیق مداوم ،سرانجام کانال خشایارشا پادشاه ایران را در یکی از شبه جزیره دریای اژه کشف کردند. خشایارشا  پادشاه سلسله ایرانی هخامنشی در سال 480 قبل  از میلاد در جریان تلاش ایرانی ها برای فتح یونان ،دستور حفر این کانال شگفت انگیز را که داستان آن جنبه افسانه ای پیدا کرده بود ،صادر کرد.کشف این کانال حیرت انگیز محصول تلاش بی امان تیمهای باستان شناسی دانشگاه های گلاسکو و لیذز بود .طبق تحقیقات این پروژه اعلام شد این کانال در سطح زمین 100 فوت 30 متر عرض داشته و برای عبور دو کشتی بادبانی جنگی کافی بود . کانال به گونه ای حفر شد که از هر دو طرف به سطح پایین شیب داشت و عرض کانال در عمق به 15 متر میرسید . طول این کانال که در وسط شبه جزیره ای در دریای هژه حفر شده بود ،حدود4/1 مایل (2253متر ،کمتر از 5/2کیلومتر )بوده است. خشایار شا پادشاه ایران در سال 480 قبل از میلاد دستور حفر این کانال را به مهندسان نظامی ارتش ایران دارد که خود یکی از بزرگترین و شگفت انگیز ترین عملیات مهندسی زمان بوده است . ترعه حفر شده توسط خشایارشا در شبه جزیره آتس شرقی ترین نقطه شبه جزیره کالسیدس قرار داشته که در راس آن واقع شده و از شمال به جنوب قرار گرفته است .حفر این کانال برای خشایار شا   جنبه حیاتی داشت ،چرا که در غیر این صورت ایرانیان می بایست کیلومتر ها در امتداد این شبه جزیره به سوی جنوب دریای اژه کشتیرانی کنند و دوباره همان مسیر را پس ازرسیدن به دماغه جنوبی شبه جزیره به سوی به سوی شمال طی کنند . اماخشایار شا از این خود داری کرد ، چرا که ژنرال اومار دوینوس ،12 سال قبل د رجریان حمله به یونان ناوگان ایران را به سوی دماغه شبه جزیره هدایت کرد ،اما هنگامی که ناوگان ایرانی در جنوب دماغهدر حال دور زدن به سوی شمال بود،دچر یک طوفان سخت شد اکثر کشتی های ایرانی غرق شدند .

خشایار شا برای پرهیز از این خطر،به مهندسان ارتش ایران دستور داد کانالی را از ساحل شرقی شبه جزیره به ساحل غربی آن حفر کنند. پس از حفر کانال ،ناوگان ایران یونان را فتح کرد، اما موفق به حفظ آن کشورنشد و ناچار شد در برابر مقاومت سخت سربازان یونانی دست به غقب نشینی بزند و ناوگان ایرانی از همان کانال به سوی ایران بازگشت . بنابر  گزارش مورخان،حفر  این کانالسه سال به طول انجامید . بطوری که نوشته اند آثار آن تا چندی پیش به طور کامل مشهود بوده است و باز مانده آن را "پروآاکا"می نامند .

طبق گزارش پروژه کشف کانال ،احتمالا ایرانیان فکر نمی کردند این کانال به اثری تبدیل شود که از آنها باقی بماند ،به همین خاطر همینکه کشتیهای آن ها از بازگشت از کانال عبور کرد ،پایان استفاده از کانال فرا رسید. در طول قرون متمادی این واقعه تاریخی به تدریج به صورت یک افسانه در آمد و کسی گمان نمی کرد که این اقدام بزرگ مهندسی جهان باستان ،واقعیت تاریخی داشته باشد. اما اکنون پس از تحقیق ده ساله باستان شناسی نشان داده است که این کانال واقعا حفر شده و مدارک لازم برای اثبات این ادعا در دست است . هرودوت ،حفر این کانال را در کتاب خود ذکر کرده بود ،اما این داستان شگفت انگیز را باور نمی کرد . ولی یافته های علمی با ستان شنا سان  این روایت تاریخی را تائید کرد.

ساختن این کانال که زیر رسوبات دریایی و لا ی و لجن 25 قرن گذشته دفن شده است به استراتژی نظامی درخشان ایرانی ها و مدیریت کار انسانی و مهندسی راه وساختمان آنها گواهی میدهد. کانال همچنین گویا ی کوته بینی و شتاب و نیز سر گذشت پادشاهی است که در جریان شتاب خود برای فتح یونان هرگز به فکر محافظت از کانال به عنوان یک آبراه همیشگی نیفتاد . براساس مطالعات زمین شناسی،گویا کانال عمر کوتاهی داشته است و ایرانی ها فکر نمی کردند که این اثر قرن ها باقی بماند و همین که کشتی های آنها از آن عبور کرد دیگر از آن بهره برداری نکردند.

دکتر بن ایزار لین باستان شناس دانشگاه لیدز می گوید :این یک اثر عظیم و غول پیکر و کاری شگفت انگیز بود. درجریان حفر کانال ،کارگران می بایست زمین را بیل زده و خاک را داخل کیسه کرده ،از پایین به بالا دست به دست کنند .

دکتر ماریا برو سیوس دانشمند تاریخ باستان گفت که مهارت های مهندسی موجود در کانال احتمالا قبل از خشایار شا نیز وجود داشته است. به گفته او "توان ایجاد ساختاری نظیر آن می توان در امپرا طوری های بابل و آشور "ردیابی کرد.

ساختن کانال خشایار شاه علاوه بر مهندسی ،ناشی از مهارت مدیریت نیز بوده .دو نفر مهندس ایرانی به نام "بوبارس "پسر مکابازوس،و ارتاخایس پسر ارتایوس مامور انجام این کار شدند. مهندس"آرتاخه"یا "آرتاخایس"از نجبای هخامنشی بوده و به گفته هرودوت این سردار نامی پارس از حیث اندام از تمام پارسی ها بلند تر و اندازه قد او به (هشت پا)پنج ذراع،چهار انگشت کم می رسیده و صدای بسیار رسایی داشته و مرگ او بر خشایار شا بسیار گران امده و امر کرد جنازه او را با شکوه فراوان دفن کنند. نزدیک این کانال برجستگی قبر مانندی است که تصور کرده اند شاید بقایای قبر "ارتاخه"باشد که به امر خشایار شا در همان جا به خاک سپرده شده است.

گمان می رود خشایار شا برای حفر کانال از مهندسا نفینیقی  نیز استفاده استفاده کرده است و تیم هایی از گارگردان را در قسمتهای گوناگون کانال گماشته باشد.

با شکست سه سربازان خشایار شا در جنگ سخت  با یونانیان ،به حضور ناوگان شاهنشاهی ایران در اروپاییان داده شده و پس از این کانال به طور کامل فراموش شد و به افسانه ها سپرده شد.

 

بر گرفته از :

نقش ایران در تاریخ تمدن جهان. نگارش عبدالرفیع حقیقت "رفیع".تهران         کومش،1378 .