غسل صابئین مندایی در کارون

غسل صابئین مندایی

صابئین مندایی، هر یکشنبه در کنار رودخانه کارون غسل تعمید می بینند. یکشنبه صبح کسی که تعمید می شود و شخص تعمید کننده «رسته» می پوشند. رسته 5 تکه است. شلوار، پیراهن، عمامه، کمربند و شال. این لباس به طریقه ای خاص اما ساده دوخته می شود. از کتاب «گنزاربا» یا گنج خداوند «بوثه» یا آیه ای خوانده می شود. فرد روحانی مندایی داخل آب می رود و سپس فرد تعمید شونده در آب می نشیند. اگر کودک باشد، همراه فرد دیگری داخل آب می رود. با خواندن «بوثه» ای دیگر آب روی سر فرد ریخته می شود. سپس فرد از آب بیرون آمده، روی صندلی، کرسی یا تخته ای می نشیند و روحانی بار دیگر از «گنزاربا» می خواند. سپس فرد دعای توبه یا حفاظت را می خواند و نان و آب مقدس را می خورد.» . تعمید هر شخصی 30 دقیقه به طول می انجامد.

اهواز چند پل دارد، یکی از این پل ها «نادری» است که روی رودخانه کارون احداث شده است. در کنار این پل، خیابان خسروی سابق یا شهید غلام پور فعلی است. در ادامه این خیابان، کوچه شهید عظیم یا قصد سابق قرار دارد. به سمت فروشگاه رفاه در سمت راست چهار مین خانه، خانه مندیین صابئین است. «نشان من در «یردنا» (آب جاری)، بزرگ آب حیات است که کسی به قدرتش نمی رسد. نام حیـّی (خدا) و مندادهیی (عرفان خدا) بر من یاد شده است.» بوثه ای است از کتاب «گنزاربا»، گنج بزرگ، کتاب مندائیان، نام مندائیان با آب گره خورده است.

 

در کنار رود کارون در جلگه خوزستان، قومی صنعتگر و هنرمند با دین و آیینی ویژه زندگی می کنند. «مندائی»، از نسل سام بن نوح است. تقریبا تمامی آیین ها و مناسک مندائیان در کنار آب جاری، انجام می شود. «ماندا» به معنای معرفت و شناخت و «صبی»، در زبان عربی از «صب» به معنای آب ریختن گرفته شده است. یکی از اعتقادات مندائیان این است که «یردنه» یا آب مقدس از زیر عرش جاری است و حیات نیز از زیر «یردنه» و دنیای نورانی بالا، مملو از آب زنده است.

 

مندائیان به پاکی اهمیت زیادی می دهند. «رشامه»، «طماشه» و تعمیر، مراحل پاکی مندائیان است. غسل و آبکشی در زبان مندائی «طماشه» گفته می شود. در واقع غسل نوعی طماشه کلی بدن است و آبکشی طاشه جزیی از بدن است که توسط خود فرد انجام می شود. طماشه به علل متفاوتی بر فرد مندائی واجب می شود. زمانی که طهارت فرد به دلایلی از بین برود، طماشه حالت پاکی اولیه را باز می گرداند. برای طماشه باید دست یا بخشی از بدن را که آلوده شده است در آب فرو برند.

 

تعمید هم که اصلی ترین منسک مندائیان است، در زبان مندائی، «مصویا» گفته می شود. تعمید فقط باید توسط روحانی مندائی انجام شود. انجام تعمید به خودی خود در هر زمانی مستحب است.

 

برای رشامه در آب جاری، ابتدا بوثه ای خوانده و دست ها شسته می شود و بعد هم سه بار صورت را می شویند. سپس سرانگشتان دست راست را با آب مرطوب کرده و سه بار پیشانی را از راست به چپ به همراه تکرار بوثه ای مسح (رشمه) می کنند. بعد از آن نوک انگشتان اشاره را در آب فرو برده تا گوش می آورند و باز بوثه ای به این مضمون خوانده می شود :«گوش هایم شنیده اند صدای خدا را» .

 

سپس فرد با دست راست یک کف آب برداشته و تا بینی بالا آورده و این عمل را سه بار انجام می دهند. رشامه کننده یا وضو گیرنده، با دست راست به کف دست چپ آب می پاشد و بعد سه بار یک کف آب با دست راست برداشته مزه مزه کرده و بوثه ای می خواند. سپس سه بار انگشتان اشاره را در آب فرو می برد و به زانوها اشاره می کند، در آخر نوک انگشتان پای راست و سپس نوک انگشتان پای چپ به همراه بوثه ای به آب زده می شود. این مراحل «رشامه» نوعی از مناسک طهارت صابئین مندائی است. که پیش از «براخه» یا نیایش های روزانه مندائی انجام آن ضروری است، با انجام رشامه فرد به درجه ای از پاکی می رسد که برای نیایش و سخن گفتن با خدا نیاز است.

 

«رشامه» بالاترین درجه پاکی است. زمانی می توان رشامه را انجام داد که مناسک دیگر طهارت، یعنی تعمید و طماشه (غسلی که به روحانی احتیاج نداشته باشد) بر گردن فرد نباشد. به عبارت دیگر پیش نیاز انجام رشامه، انجام شدن تعمید و طماشه است.

 

وجود هر نوع ناپاکی، چه در لباس و چه در بدن، باعث نقض رشامه می شود. می باید بعد از رفع ناپاکی و انجام طماشه مجددا به انجام رشامه اقدام کرد. مراحل اجرای رشامه، شامل حرکاتی نمادین است که همراه قرائت بوثه هایی در کنار یردنا (آب جاری) انجام می شود.

 

رشامه مانند دیگر مناسک تطهیر وجه نمادین دارد. اما در رشامه به علت کوتاه بودن مناسک، فشردگی نمادین بیشتر است. در رشامه با یردنا یعنی وضو گرفتن با آب جاری، با بوییدن آب از بوی خدا یاد می شود.

 

رشامه با وضو در سنت اسلامی شباهت زیادی دارد. اگر اعمالی مثل استنشاق آب در وضوی اسلامی - که عملی مستحب است - و نیز قرائت دعاهای مستحب در حین وضوی اسلامی را هم در نظر آوردیم، این شباهت چشمگیر است.