شهروراز

شهربَراز یا شهروراز در سال ۶۳۰ میلادی، از ۲۷ آوریل تا ۹ ژوئن،برای زمان  کوتاهی، پادشاه ساسانی بود.
نام بنیادین او «فرُخان» بود و «شهربراز» فرنام(لقب) او. «شهربَراز» یا شهروَراز به چَم «گراز کشور» یا «گراز امپراتوری» است و نمارِشی است به ورزیدگی ارتشی و جنگاوری وی و نیز پیروزی‌های پیاپی وی در جنگ‌ها و نبردها. زیرا در ایران باستان گراز نماد ایزد بهرام است که ایزد جنگ و پیروزی است (همان‌گونه که در میان رومیان مارس یا همان مریخ نماد جنگ بود).
شهربراز در زمان خسرو پرویز جایگاه اسپهبد داشت و یکی از فرماندهان بزرگ ارتش ایران بود که با روم (بیزانس) جنگید و پیروزی‌های شایانی به دست آورد از دسته اورشلیم را گرفت و چلیپ راستین را که به باور ترساییان عیسی مسیح بر آن به چلیپا کشیده شده بود، به تیسفون پایتخت شاهنشاهی ایران ساسانی فرستاد. شهربراز سپس مصر‌را در سال ۶۱۶ میلادی‌و همچنین لیبی را تسخیر کرد و پس از چند سده دوباره فرمانروی ایران را به گستردگی زمان هخامنشیان رساند.

شهربراز پس از این به پایتخت شاهنشاهی روم خاوری یا بیزانس یعنی کنستانتینو پول (قسطنطنیه) روی آورد و با پشتیبانی آوارها این شهر را دورگیری(محاصره) کرد و نزدیک بود که تومار شاهنشاهی بیزانس را در هم بپیچد ولی در این زمان گویا هراکلیوس دست به نیرنگی زد و نامه‌ای به شهربراز رساند که بر پایه زمینه آن خسرو پرویز دستور کشتن شهربراز را صادر‌کرده بود. شهربراز ارتش خود را، کنار کشید و بدین سان هراکلیوس توانست با همراهی نیروی دریایی روم، شاهنشاهی بیزانس را رهایی دهد. این کار دست آویز رنجش ایرانیان و دیگر سپاهیان ایران، از شهربراز و کناره‌گیری وی از پهنه جنگ و رامیاری(سیاست) شد.
شتابی که شهربراز و شاهین، دو سردار خسروپرویز سوریه، فلسطین، آناتولی، مصر و هتا لیبی دوردست را تسخیر کردند شگفت‌انگیز بود.
پس از مرگ خسرو پرویز و آشفتگی‌های دربار ساسانی، شهربراز در زمان پادشاهی اردشیر سوم که کودکی بیش نبود به تیسفون لشکر کشید و جانشین شاه شد. اردشیر پس از یکسال و نیم پادشاهی به دست شهربراز کشته شد. با این که شهربراز از خاندان شاهان ساسانی نبود، به پیروی از بهرام چوبین و گستهم، دو اسپهبد دیگر ایران، بر تخت شاهی نشست. ولی چند تن از نجبای هواخواه خاندان ساسانی، همچون ماهیار، زادان‌فرخ و پوس‌فرخ بر خاستند و در نهم ژوئن ۶۳۰ میلادی، شهربراز را کشتند.

بن مایه گان :

سایه‌ها در بیابان: ایران باستان در جنگ. نوشتهٔ دکتر کاوه فرخ (به زبان انگلیسی)

فرهنگ دهخدا، درآیهٔ شهربراز و شهروراز