جغرافیای اقتصادی عصر صفوی

مقدمه:
جغرافیای اقتصادی عصر صفوی به مطالعه در ابعاد مختلف نقاط جغرافیایی  و مکانی ایران می پردازد که در محدوده حاکمیت سیاسی صفویان قرار داشته ، در نظام اقتصادی آن دوره سهم و نقشی را ازآن خود کرده بودند. این نقاط جغرافیایی شامل شهرها ، روستاها و مناطق اسکان ایلات و شبانکارگان است که مردم مستقر در آنها ، 

به فراخور فعالیتهای اقتصادی ، اعم  از تولیدی ، صنعتی  و خدماتی ، در میزان بهره وری و منابع درآمدی عصر صفوی موثر ، و در فرآیند اقتصادی سلطنت صفویان حتی به طور اندک دارای نقشی بوده اند. انجام دقیق این مطالعه و بررسی جامع در باره آن ، به سبب نبود آگاهیهای آماری دقیبق و قابل استناد ، قدری سخت و در مقاطعی ناممکن است. اما در صورت دست یابی به نتایجی ، حتی اندک اما به طور حتم ، مبادی اقتصادی ایران در عصر صفویه را معین ، و در ادامه مشخص خواهد کرد که چه مناطقی از کشور ، در اقتصاد پولی و مالی صفویان نقش تعیین کننده ای را داشته اند. این نقش اگر چه در دوره های مختلفی تغییرپذیر بوده ، وجای خود را به معیارهایی چون سیاست و فرهنگ می داده است اما وابستگی اقتصادی صفویان را نسبت به آنها نمی توان نادیده گرفت.

مملکت داری شاه عباس یکم

اقدامات در شهرها 

نیشابور 

شاه عباس سه فرمان تاریخی درباره مردم شهر نیشابور صادر کرد. متن سه فرمان شامل لغو و تخفیف مالیات، رفع مزاحمت عمال دولتی از مردم نیشابور است که بر روی سنگ نوشته‌هایی در مسجد جامع نیشابور نصب شده است^.تعمیر و بازسازی و بنیان نهادن بناهایی در نیشابور به فرمان عباس اول صفوی بوده‌است.

اصفهان 

میدان نقش جهان، ، عالی قاپو، بخش‌هایی از چهل ستون، چهارباغ، پل‌های رود زاینده رود، کانال کشی آب‌های تونل کوهرنگ به سمت زاینده رود از آثار نیک اوست. اگرچه نزدیک به نیم هزاره از زمان او گذشته‌است ولی هنوز اصفهان به بناهای فرهنگی و هنر عصر صفوی می‌بالد چنانچه که در سال ۱۴۲۸ قمری «پایتخت فرهنگی دنیای اسلام» بود.

مشهد 

شاه عباس همانطور که بسیاری از جهانگردان و مورخین اظهار داشته‌اند فردی وطن پرست بود، برای همین و برای آنکه فرهنگ زیارت را در بین مردم قرار دهد، در سال ۱۰۰۹ پیاده عزم مشهد کرد و به دستور وی فقط ۹۹۹ کاروانسرا در آن سال و تعداد بسیار بیشتر در سال‌های پس از آن احداث گردید. شاه مقرر داشت که هر یک از امرا که مایل به همراهی او در زیارت هستند می توانند سواره بیایند. وی مشهد را به طور رسمی «شهر مقدس ایران» قرار داد تا آنکه مردم به زیارت امام هشتم شیعیان بروند و از رنج و مشقت‌های سفر حج و سخت گیری‌های حکام ولایات عثمانی دیگر خبری نباشد. او هرگاه در خراسان بود به زیارت امام هشتم می رفت. شب زنده داری می کرد و کارهای خدام چون جاروکشیدن فرش ها و خاموش کردن شمع ها را خود انجام می داد تا سرسپردگی خود را نشان دهد.