نخستین انسان ها
مشی و مشیانه را در زبان ها و منابع گوناگون با نام های کمی متفاوت معرفی کرده اند. در تاریخ مسعودی «مهلا و مهلیانه»، در تاریخ طبری «ماری و ماریانه» و در زبان خوارزمی «مرد و مردانه» نامیده شده اند. هم چنین با نام های مشیگ و مشیانگ، ملهی و ملهیانه، مش و ماشان، میشی و میشانه، میشا و میشانی، مشه و مشیانه، مشی و مشانه، مهلا و مهلینه ، نیز نامیده شده اند.
هستی در نگاه ایرانیان باستان
در گذشته‌های بسیار دور، مردم دیده‌ها، شنیده‌ها و پندارهای خود را در چارچوب داستان، افسانه یا اسطوره ماندگار می‌کردند و توجیه بسیاری از پدیده‌های طبیعت را نیز در همین چارچوب انجام می‌دادند. شاید به نظر مردمان امروزی این افسانه‌ها یا اسطورهها غیرعادی و خیال‌پردازانه به نظر برسند، اما به طور کامل دور از حقیقت نیستند. افسانه‌ها یا اسطورهها شاید به همان صورتی که روایت شده‌اند رخ نداده باشند ، اما کاوش در آن‌ها می‌تواند سرنخ‌هایی از اندیشه‌ی پیشینیان به ما بدهد. از این رو، در این‌جا می‌کوشیم با نگاهی به برخی اسطوره‌های ایرانی تا اندازه‌ای با چگونگی نگرش ایرانیان باستان به جهان هستی آشنا شویم.
نوروز
نوروز روز نخست ماه فروردین است که ایرانیان آن را جشن می‌گیرند، زیرا پیام‌آور نوشدگی سال، نوزایی طبیعت و آغازی دوباره برای جهان است. گویند خداوند در این روز جهان را آفرید و آدم نیز در این روز آفریده شد و از این روی آن را نوروز، یعنی روز نو، گویند. جمشید، پادشاه افسانه‌ای ایران که بسیاری از دانش‌ها و فن‌ها و آیین‌های ایرانی به او بازمی‌گردد، فرمان داد که هر سال این روز را نکو دارند و سپاس خداوند را به جای آورند. نشستن کناره‌ی سفره‌ی هفت‌سین و به دیدار خویشان و دوستان رفتن از آیین‌های نوروزی است.
خوارزمی
ابوعبدالله محمد بن موسی خوارزمی، انگارش دان(ریاضی دان) پرآوازه ی ایرانی، چنان‌که پژوشگران اروپایی نیز بدان معترفند، یکی از بزرگ‌ترین انگارش دانان همه‌ی اعصار به شمار می‌آید. با این همه از زندگانی وی آگاهی اندکی در دست است. بر پایه‌ی همین دانستنی‌های اندک، می‌توان گفت که وی به گمان بسیار از نزدیک به سال 170 تا پس از 232 فراروی ماهشیدی می‌زیسته است. نسک شمارش(حساب) خوارزمی مایه آشنایی مسلمانان و سپس اروپایی‌ها با رقم‌های هندی و شیوه‌ی شمارش هندی شد و نسک جبر و مقابله نام نویسنده‌اش را همچون بنیانگذار جبر در یادها ماندگار کرد. وی را استاد راستین کشورهای اروپایی در دانش جبر می‌دانند.
