زن در ایران باستان

زن در ایران باستان

اسفند در آیین زرتشت مظهر بردباری و فروتنی اهورمزدا است و پنجم اسفند (اسفند روز) جشن زنان. ایرانیان باستان اسفند را سپنتا آرمئیتی می نامیدند. یعنی اندیشه درست پاک. به عبارت دیگر: سرچشمه پاکی و سازگاری و فروتنی.

نگاهی به جایگاه اسفند (اسفندارمذ) در ایران باستان می تواند سبب گزیدن اسفند روز را برای جشن زنان در ایران باستان توجیه کند.

زرتشت در گاتاها 18 بار از اسفندارمذ یاد می کند. از مجموع این اشاره ها چنین برمی آید که آرایش بهشت نکاستنی با اسفندارمذ است، که یکی از هفت فرشته بزرگ آیین زرتشت است. اسفندارمذ سرگردانانی را که هنوز درست را از نادرست بازنمی شناسند یاری می دهد. حتی زرتشت از او می خواهد که در روز رستاخیز او و پیروانش را یاری کند تا آمرزیده شوند. زرتشت همچنین از این فرشته می خواهد تا به او توش و توان و نهاد راستین دهد.

جشن اسفندگان

 

روز گرامیداشت زمین بارور و بانوان

ماه اسفند و به ویژه روز پنجم آن که در همه تقویم‌های ایرانی «اسفندروز» نامیده می‌شود؛ از روزگاران کهن، ماه و روز گرامیداشت زمین بارور و بانوان در فرهنگ ایرانی دانسته می‌شده است.

واژه فارسی اسفند یا سپندارمذ، از واژه پهلوی «سپندارمد» و اوستایی «سپَـنتَـه‌آرمَـئیتی»، برگرفته شده است. اصل این نام همانا «آرمئیتی» است که واژه سپنته/ سپند برای احترام و گرامیداشت بیشتر، به آن افزوده شده است.

معمولاً آرمئیتی را به معنای «فروتنی و آرامی» می‌دانند، اما این معنا درست به نظر نمی‌رسد و بسیاری از پژوهشگران آنرا نمی‌پذیرند. ل. مولتون در Early Zoroasrianism  آنرا در اصل «آرا ماتا» به معنای «مادر زمین» می‌داند که با واژه سانسکریت و ودایی «اَرامتی» به معنای «زمین» نزدیکی دارد. در «گاتها»ی زرتشت (سرود ۴۵، بند ۴)، این واژه در معنای زمین و با توصیف «دختر اهورامزدا» (دوگِـدَر) آمده است. همان واژ‌ه‌ای که زرتشت برای دخترش «پوروچیستا» هم بکار گرفته است (ترجمه‌های بارتولومه، دارمستتر و پورداود). همچنین در ترجمه سانسکریت «نریوسنگ» از همان بند اوستا، آرمئیتی به معنای زمین برگردان شده و در متن پهلوی «زند وهومن یسن» نیز به همین ترتیب بکار رفته است. این نام در زبان و فرهنگ ارمنیان ایرانی نیز تداول دارد. آنان سپندارمذ را بگونه «سپندارمت» می‌شناسند و او را «ایزدبانوی باروری» می‌دانند.

یادی از استاد بزرگ گاهشماری ایرانی

 

چهار سال پیش از این، در پانزدهمین روز فروردین‌ماه ۱۳۸۱، داس «زروان» شاخه تنومند و پربار دیگری از درخت دانش کهن این سرزمینِ فرو غلطیده در دام جهل و خرافه را برچید و برفت. آنگاه که شاخه ستبر استاد احمد بیرشک بر آغوش سپندارمذ ایران فرو خفت و روانش به زروان بیکرانه پیوست، هشتاد سال از نخستین کتابی که پدید آورد، و از نخستین میوه‌ای که بر شاخش نشست، می‌گذشت. هشتاد سال خواندن، پژوهیدن، نوشتن، و پدیدآوردن بیش از یکصد و بیست کتاب و صدها مقاله علمی در عمری که از ۱۲۸۵ آغاز شده بود و پس از نزدیک به یکصد سال، به سرانجام آمد.

رفتن بیرشک غم‌انگیز نیست. که خود می‌گفت: «مهم این است که چه بر جای می‌ماند». غم‌انگیز این است که چه کسی بر کرسی دانش او تکیه خواهد زد؟ چه کسی سطرهای نیمه‌تمام او را برخواهد نوشت؟ دریغا که امروزه بر جای این شاخه‌های فرو غلطیده، جوانه نوشکفته‌ای برنمی‌زند و جای خالی آنان را کسی پر نمی‌کند. به همان سان  که هیچکس بر جایگاه جلال همایی، احمد آرام یا مرتضی راوندی ننشست.

هفت سین

هفت سین

آیین چیدن سفره هفت سین در هنگام سال گشت سال نو آیینی است دیرینه که یکی از زیباترین آیین های به جا مانده و زنده آریاییان می باشد که نه تنها در میان ایرانیان وانگه در میان دیگر کشور ها که ریشه ایرانی‌ داشته و با ایرانیان فرهنگ و آیین‌های هموند دارند (مانند افغانان، تاجیکان، و ارمنیان) نهادینه می باشد و این سفره میان کردها و زرتشتیان (که هر دو هماره از پاسبانان آیین‌های باستانی ایرانی بوده‌اند) نیز خو گرفته است.

اما شاید بسیاری از نوجوانان و کودکان امروز ایران زمین شوربختانه فرزان(فلسفه) سفره هفت سین را ندانند.

فرزان هفت سین به این گونه است :

پیشینه هفت سین:

این آیین بسیار کهن است و به پادشاهی جمشید پادشاه استوره ای ایرانی‌‌ها می‌رسد در یک دوبیتی که به گونه روشنی امروزی است ریشه این آیین‌را از زمان کیانیان و در ‌اصل‌ به گونه هفت شین بیان‌می کند

                         روز نوروز در زمان کیان                              می‌نهادند مردم ایران

                   شهد و شیر و شراب و شکر ناب              شمع و شمشاد و شایه اندر خوان