هفت سین

هفت سین

آیین چیدن سفره هفت سین در هنگام سال گشت سال نو آیینی است دیرینه که یکی از زیباترین آیین های به جا مانده و زنده آریاییان می باشد که نه تنها در میان ایرانیان وانگه در میان دیگر کشور ها که ریشه ایرانی‌ داشته و با ایرانیان فرهنگ و آیین‌های هموند دارند (مانند افغانان، تاجیکان، و ارمنیان) نهادینه می باشد و این سفره میان کردها و زرتشتیان (که هر دو هماره از پاسبانان آیین‌های باستانی ایرانی بوده‌اند) نیز خو گرفته است.

اما شاید بسیاری از نوجوانان و کودکان امروز ایران زمین شوربختانه فرزان(فلسفه) سفره هفت سین را ندانند.

فرزان هفت سین به این گونه است :

پیشینه هفت سین:

این آیین بسیار کهن است و به پادشاهی جمشید پادشاه استوره ای ایرانی‌‌ها می‌رسد در یک دوبیتی که به گونه روشنی امروزی است ریشه این آیین‌را از زمان کیانیان و در ‌اصل‌ به گونه هفت شین بیان‌می کند

                         روز نوروز در زمان کیان                              می‌نهادند مردم ایران

                   شهد و شیر و شراب و شکر ناب              شمع و شمشاد و شایه اندر خوان

انگاره «هفت شین» از سوی برخی ایرانیان پشتیبانی می‌شود که از آنگونه می‌گویند شراب از برای باورهای اسلامی‌تر، جایش را به سرکه داده است و هفت شین به هفت سین دگرگون شده است. این انگاره از روی این که نام اجزا را به تازی ‌می‌آورد به گونه نمونه (شراب ) و از اجزای ویژه‌ای چون سمنو نام نمی‌برد رد شده است. در برخی ریشه‌یابی‌های دیگر، هفت سین را به هفت «سینی» پیوستگی داده‌اند، یا بنیادش را «هفت میم» دانسته‌اند، یا آن را از ریشهٔ «هفت‌چین» به چَم هفت چیدنی نامیده‌اند که این ریشه یابی نیز از سوی پژوهشگرین گرانمایه گرفته نمی‌شود وبه دیدگاه این بنده کوچک چو نگارنده این نوشتار همان هفت سین راستینگی دارد.

عدد هفت
عدد هفت نزد ایرانیان قدیم مقدس بود و به خاطر ستارگان هفتگانه یعنی زهره ، مشتری ، عطارد ، زحل ، مریخ ، زمین و خورشید عدد هفت را گرامی می داشتند. نیاکان ما که زرتشتی بودند ، اعتقاد داشتند که عقل مقدس یعنی اهورامزدا که به او سپند مینو نیز گفته می شد ، شش وزیر بزرگ به نام امشاسپندان دارد که یعنی مقدسان جاویدان و این شش امشاسپند با سپندمینو تشکیل (هفت سپند) می دهند.
علت این که هفت سین به راستی هفت سین است ، اشاره به هفت امشاسپند است و چون کلمه سپند با سین شروع می شده ، روی این اصل به علامت آن هفت مقدس جاودانی ، چیزهائی در نظر گرفته شده که هم با حرف سین شروع شده باشند و هم مورد استفاده مثبت بشر واقع شوند.

هفت در اسلام:

آسمان هفت طبقه دارد . فرعون در خواب هفت گاو چاق و هفت گاو لاغر را دید که گفتند هفت سال خشکسالی و هفت سال فراوانی می شود. جهنم هفت طبقه دارد . گناهان اصلی هفت عدد است . پیش از اسلام در بین اعراب ، هفت بار طواف دور کعبه مرسوم بوده و در سنت اسلامی نیز چنین است . هفت نفر قاری قرآن معروف بودند ، هفت بار شستن اشیاء ناپاک و قرار گرفتن هفت عضو بدن هنگام نماز بر زمین نیز مذکور است .

عدد هفت در قدیم : مردم بابل عدد هفت را مقدس می شمردند ، طبقات آسمان و زمین و سیارات هفت بوده است ، ایام هفته هفت روز است.

هفت از نظر مذاهب:

به عقیده هندیها در آئین برهما انسان هفت بار می میرد . عروس و داماد باید هفت قدم به اتفاق هم بردارند. هفت قدم جلو رفته و قسم می خورند ، در آئین زرتشت هفت فرشته مقرب وجود دارد. در تورات مذکور است که هفت نر و ماده را با خود برگیر تا نسلی بر جهان بماند.

هفت در آئین مسیح :

هفت معجزه ، از 33 معجزه را مسیح در انجیل ذکر کرده است ، در انجیل از هفت روح پلید صحبت شده است ، به نظر فرقه کاتولیک ، هفت نوع شادی و هفت غسل تعمید وجود دارد.

                      هفت شهر عشق را عطار گشت              ما هنوز اندر خم یک کوچه ایم

هفت در تاریخ :

همراهان داریوش با خود او هفت نفر بودند، در نقش رستم در بالای آرامگاه داریوش ، هفت نقش ملاحظه می شود . جنگهای هفت ساله در زمان لوئی 11 واقع شد. اژدهای هفت سر معروف است . هفت پسر گشتاسب به هفت راهزن تبدیل شدند و هفت خوان رستم و اسفندیار معروف است.

سفره‌ای است که ایرانیان هنگام نوروز می‌‌آرایند. آنچه که در این سفره قرار می‌گیرد، باید دارای خصوصیت زیر باشد:
1.پارسی باشد؛
2.با بند واژه‌ی «س» آغاز شود؛
3.ریشه‌ی گیاهی داشته باشد؛
4.خوردنی باشد؛
5.اسم مرکب نباشد؛
6.برای بدن سودمند باشد؛
بنابراین هر آنچه که دارای این ویژگی‌ها نباشد « اگر چه با بندواژه‌‌ی «س» هم آغاز شده باشد» نمی‌توان جزء هفت‌ سین به حسابش آورد. در زبان پارسی، تنها هفت چیز هستند که این ویژگی‌ها را دارا هستند:
1.سیر : به نام و عنوان اهورامزدا

سیر به نشانه رعایت حدود و مرزهاست. به سفره هفت سین راه یافته تا پای را از گلیم خویش بیرون ننهیم .سیر نماد مناعت طبع است یعنی انسان باید همواره با قناعت بر جهان بنگرد. پس سیر که نشانه قناعت و یادآور امتناع از تجاوز است را بر سر سفره می نهیم تاانسانی عاقل ،سالم ،شاداب، قوی و قانع باشیم.سیرچشمی و چشم سیری از بزرگ ترین صفات انسان برتر است.
2.سیب: به نام و عنوان سپندارمذ (اسفند(

دومین سینی که برسفره می نهند سیب است که نماد سلامتی و عشق می باشد.
3.سبزی: به نام فرشته‌‌ی اردیبهشت

شاید زیباترین ویژگی سفره هفت سین را می‌توان به وجود سبزه آن دانست، به این دلیل که سبزه با رنگ و طراوت خود دلها را شادمان می سازد و با نگریستن به آن طلوع سال جدید را زیباتر می‌کند.
در ایران باستان رسم بر این بود که بیست و پنج روز قبل از نوروز در کاخ پادشاهان دوازده ستون از خشت خام برپا می‌ساختند و بر هرکدام یک نوع غله می‌کاشتند و معتقد بودند اگر سبزه‌ها خوب بروید سال پر برکتی است.
در ایران باستان دانه‌های گندم، جو، برنج، لوبیا، عدس، ارزن، باقلا، نخود و کنجد را بر این ستون‌های خشتی می‌کاشتند و روز ششم فروردین آنها را برمی چیدند و به نشان برکت و باروری در تالارها پخش می‌کردند و معمولا سه قاب از سبزه به نماد اندیشه نیک، گفتار نیک و کردار نیک بر خوان می‌گذاشتند و اغلب کنار آنها گندم، جو و ارزن که نقش مهمی در خوراک مردم داشتند سبز می کردند تا سبب فراوانی این دانه‌ها در سال جدید گردد.
امروزه نیز آن چیزی که وجودش بر سر سفره هفت سین ضرورت دارد، سبزه است. مردم یزد از نیمه اسفند به سبز کردن سبزه در کاسه و بشقاب و حتی بر روی کوزه‌های سفالی می‌پردازند. زرتشتیان رویش سبزه را در نوروز نشان تازه شدن زندگی و فصل رویش دانه‌ها که خود برکت زندگی محسوب می‌شود، می‌دانند.در گذشته زرتشتیان یزد بیشتر "تره تیزک" را که در گویش خود بدان "ششه" می‌گویند بر روی کوزه‌های سفالی سبز می‌کردند.
4.سنجد : به نام فرشته‌ی خرداد

سنجد که عطر برگ و شکوفه‌های آن محرک عشق و مهر است و از مقدمات اصلی زایندگی به شمار می‌آید، باید بر سر خوان نوروزی نمایان باشد. وجود سنجد در سفره نوروزی انگیزه زایش کیهانی است گاه زرتشتیان دانه‌های سنجد را با آویشن در هم می‌آمیزند و همراه با نقل و سکه بر سر سفره نوروزی می‌گذارند.
5.سرکه: به نام فرشته‌ی امرداد

همانند سیر نمایانگر پاکی محیط، زدودن آلودگی و باطل کردن سحر و جادو است.

سرکه نماد پذیرش ناملایمات و نماد رضا و تسلیم است.واقف بر این نکته هستیم که زندگی پیوسته توام با رنج و مشقت و زحمت است و هیچ انسان متعهد و با مسئولیتی نیست که بدون دغدغه بتواند به زندگی ادامه دهد.خداوند، زمین و آسمان  و انسان را آسوده و بی غم نیافرید و در هر مشقتی که می رسد ،حکمتی نهفته است و سرکه گویای تسلیم در برابر حکمت خداوند بزرگ و حکیم است.
6.سمنو : به نام فرشته‌ی شهریور

سمنو مظهر صبر و مقاومت و عضو عدالت و قدرت است.

سمنو که از جوانه‌های تازه رسیده گندم تهیه می‌شود، نماد فراوانی خوراک و غذاهای خوب و پر نیرو است و نیز نمادی برای زایش گیاهی و بارور شدن گیاهان توسط فرورهاست.
7.سماق: به نام فرشته‌ی بهمن

سماق نماد عشق مهر و پیوند دلها است که بر سر سفره هفت سین نهاده می‌شود.

آخرین سین سفره هفت سین سماق است.سماق نمادصبر و بردباری وتحمل دیگران است.صبر به انسان می آموزد که درگذر زندگی، خستگی راباید خسته کرد و کامیابی را باید یافت.
از عناسر سفره هفت سین در تعبیری دیگر اینگونه یاد می شود:
1.سیر: برای پاکیزگی
2.سرکه: برای پاکیزگی
3.سماق: برای پاکیزگی
4.سنجد: تولد
5.سمنو: نماد خوبی و رشد گیاه
6.سبزه: موجب فراوانی برکت می شود
7.سیب: نمادی از زایش

هرچند که در سفره هفت سین باید به هرحال هفت جزء که با آوای «سین» آغاز می‌شوند (نمادی از «سپنتا») چیده شود، ولی برای زینت و چیدمان دلپذیرتر سفرهٔ هفت سین، تقریباً همهٔ خانواده‌های ایرانی اجزاء دیگری هم در سفره می‌چینند و در آرایش و رنگامیزی سفره شان نهایت خوش سلیقگی را اعمال می‌کنند.
آینه و قرآم کریم نیز در کنار آن هم از اجزائی است که تقریباً در هر سفرهٔ هفت سینی چیده می‌شود. برخی بر این باورند که سکه که نماد «دارایی» وآب که نماد «پاکی و روشنایی» است بهتر است در کنار هم قرار گیرند و سکه را درون ظرفی از آب سر سفره می‌گذارند.