مهر و مسیح

 

یلدا و مهر و مسیح(ع)‏

 

1ـ «میلاد» شب زادن عیسى‏ بن‏ مریم است(ع) و بیست‏وپنجم‏ است از کانون الاول و زادن او به دیهى بوده است که او را ناصره ‏خوانند.1 عیسى در شب یلدا به دنیاآمد.2

 

ـ به صاحب دولتى پیوند اگر نامى همى جویى

که از یک چاکرى، عیسى چنان معروف شد یلدا (سنایى)

 

ـ ایزد دادار مهر و کین تو گویى

 از شب قدر آفرید و از شب یلدا

 زانکه به مهرت بوَد تقرب مؤمن/

زانکه به کینت بود تفاخر ترسا (امیرمعزى)

شب یلدا

ایزد دادار مهر و کین تو گویی

از شب قدر آفرید و از شب یلدا

زانکه به مهرت بود تقرب مؤمن

زانکه به کینت بود تفاخر ترسا

 

شب‌یلدا یا شب چله

همگان می دانیم که نیاکان مان مردمانی دوستدار شادی و شادمانی بوده اند ، این را می توان از جشن ها و آئین های کهن  بسیاری که از آنها به یادگار مانده ، ولی امروزه با شوربختی رو به فراموشی می باشد دریابیم.پدران و مادران ما از هر فرصتی  برای دور هم نشستن ، شاد زیستن و بخش نمودن شادی خود با دیگران بهره می بردند.یکی از این آئین های کهن که تا کنون زنده مانده و در میان مردمان پارسی زبان با  شکوه برگزار می شود آئین شب چله می باشد که نه تنها در میان پارسی زبانان ، وانگه در میان دیگر مردمان هم ارجمندی بسیاری را دارد.
آیین شب چله ، شب زایش میترا همچو جوشمه ی برای دیگر کیش‌ها و فرهنگ ها همچو ترسا گری (مسیحیت) ‌‌و کریسمس هم می باشد، که شوربختانه شاید بسیاری از ما این را ندانیم و همانندی هایی که بین یلدا و کریسمس هست را نبینیم و یا آن را خود بخود و ناگانی بپنداریم ، ولی با اندکی اندیشیدن و کنجکاوی می توان بسیاری از راستینگی‌ها را دریافت نمود که در دیگر نوشتارهای این تارنما به آن پرداختیم.

دیر زمانی است که مردمان ایرانی و بسیاری از مردمان دیگر کشورها، در آغاز بازه(فصل) زمستان آیینی  را برپا می‌دارند که در میان تیره‌های گوناگون، نام‌ها و انگیزه‌های دگرگونی دارد. در ایران و سرزمین‌های هم‌فرهنگ همسایه، از شب آغاز زمستان با نام «شب چله» یا «شب‌یلدا» نام می‌برند‌که همزمان با شب دگردیسی زمستانی است.

جشن سده

جشن سده

جشن سده بزرگترین جشن آتش، گرامی داشت نور و روشنایی و یکی از کهن ترین آیین های شناخته شده ایرانیان است. سده یکی از سه جشن بزرگ ایران است. همراه نوروز و مهرگان. جشن سده جشن همه ایرانیان است. از هر قوم و نژاد. جشنی به قدمت تاریخ. این جشن از ایران باستان و تا کنون در میان زرتشتیان ایران و جهان با آتش افروزی در شامگاه آغاز و گرامی داشته می شود.

جشن سَده، در آغاز شامگاه دهم بهمن‌ماه برابر با آبان روز از بهمن ماه با افروختن هیزمی که مردمان، از پگاه بر بام خانه خود یا بر بلندی کوهستان گرد آورده‌اند، آغاز می‌شود. جشن سده یک جشن ملی ایرانیان است و به هیچ دین و مذهبی مربوط نیست.

جشن «سَدَه»  یکی از کهن‌ترین آیین‌های شناخته شده در ایران باستان بوده است. در این جشن در آغاز شامگاه دهم بهمن‌ماه، همه مردمانِ سرزمین‌های ایرانی بر بلندای کوه‌ها و بام خانه‌ها، آتش‌هایی برمی‌افروخته اند. مردمان نواحی مختلف در کنار شعله‌های آتش و با توجه به زبان و فرهنگ خود، سرودها و ترانه‌های گوناگونی را خوانده و آرزوی رفتن سرما و آمدن گرما را می‌کردند. همچنین در برخی نواحی، به جشن‌خوانی، بازی‌ها و نمایش‌های دسته‌جمعی نیز می‌پرداختند.

کپی برداری کریسمس از روی یلدا

کپی برداری کریسمس از روی یلدا

یلدا و جشن‌هایی که در این شب برگزار می‌شود، یک سنت باستانی است و پیروان میتراییسم آن را از هزاران سال پیش در ایران برگزار می‌کردهاند. در این باور یلدا روز تولد خورشید و بعدها تولد میترا یا مهر است. بسیاری بر این باورند که ریشهٔ پاس‌داشت شب چله میراث قوم کاسپیان‌ است. کاسپ‌ها از اولین اقوام آریایی هستند که وارد ایران شدند.ان‌ها مردمانی با چشم‌های کبودرنگ و موهای بور بودند که ابتدا در گیلان امروزی سکنی گزیدند و پس از چندی به نقاط دیگر ایران مهاجرت کردند. کاسپ‌ها قوم نیرومندی بودند و تمدن توانمندی را پایه‌گذاری کردند. از جمله تمدن‌های آبی (Hydraulic Civilizations) که می‌توان از زیگورات چغازنبیل، آسیاب‌ها و قنات‌های دزفول و شوشتر به‌عنوان آثار باقی‌مانده از تمدن کاسپ‌ها نام برد. هم‌چنین پل‌های بسیاری با نام آناهیتا در سراسر ایران ساختند و با ساخت چهارتاقی‌هایی توانستند انحراف ۲۳ درجهٔ مدار زمین در گردش به دور خورشید را اندازه‌گیری کنند. کاسپ‌ها با استفاده از این ابزار به تقویمی دقیق دست یافتند و دریافتند که پس از آخرین شب پاییز بر طول روزها اندک‌اندک افزوده شده و از طول شب‌های سرد کاسته می‌شود.

تأثیر یلدا در جشن‌های دیگر اقوام

تأثیر یلدا در جشن‌های دیگر اقوام

محققان معتقدند که مسیحیت غربی چارچوب اصلی خود را که به این دین پایداری و شکل بخشیده به مذاهب پیش از مسیحیت روم باستان از جمله میترایسم مدیون است و برای نمونه تقویم کلیساها، بسیاری از بقایای مراسم و جشنهای پیش از مسیحیت بخصوص کریسمس را در خود نگاه داشته است و کریسمس به عنوان آمیزه‌ای از جشن‌های ساتورنالیا و زایش میترا در روم باستان در زمان قرن چهارم میلادی با رسمی شدن آیین مسیحیت و به فرمان کنستانتین به عنوان زادروز رسمی مسیح در نظر گرفته شد. هنگام توسعهٔ آیین‌های رازآمیز در اروپا و سرزمین‌های تحت فرمانروایی امپراتوری روم و پیش از از پذیرفتن آیین مسیحیت، رومیان هر ساله در روز ۱۷ دسامبر در جشنی به نام ساتورنالیا به سیاره کیوان (ساترن)، ایزد باستانی زراعت، احترام می‌نهادند.