ترعه آتوس

کانال خشایارشا

در سال 480 پیش از زایش، در پی تازش  آتنی ها به زیگورات سارد، خشیارشا به یونان لشکرکشی نمود،وی دستور به حفر آبراهی  شگفت انگیز را  داد که اکنون پس از گذشت دو هزاره باره نگرش باستان شناسان نهاده شده است.در هنگام لشکرکشی بزرگ خشایارشا به یونان به فرمان وی دو مِهراز ایرانی بنام آرتاخه پسر آرتائوش و بوباروش پسر مگابازوش دماغه کوه آتوس را در یونان شکافته و ترعه ای  ساختند و گشادی این ترعه آنچنان بود که دو رزم ناو بزرگ ایرانی آن زمان میتوانستند پهلو به پهلو از این آبراه گذر کنند. انگیزه ارتش ایران در زمان هخامنشی از ساخت و ساز این آبراه این بود که تنگه ای را که شبه جزیرة اکته/ Acté (کوه آتوس/ Athos) را به کالخدیک می پیوست، برش کنند و از آن بگذرند.

جنبش گئومات مُغ

جنبش گئومات مُغ یکی از قدیمی‌ترین جنبش‌های اجتماعی در تاریخ ایران است که یکی از بزرگان زرتشتی به نام گئوماتای مغ در زمان شاهنشاهی کمبوجیه آغاز کرد.

داریوش و قتل گئومات

داریوش با ترور بردیا که ادعا شد غاصب است، با همکاری شش خانواده اشرافی ایرانی دیگر، بر تخت نشست و صبح روز بعد تاجگذاری کرد.

به گفته هرودوت، داریوش قبل از بدست گرفتن قدرت "بدون هیچ نتیجه ای در آن زمان"، بعنوان یک نیزه دار در عملیات حمله کمبوجیه دوم به مصر شرکت کرده بود و بعد امپراطور ایران شد.

به سلطنت رسیدن داریوش دو روی متفاوت از داستان دارد. منابع ما (کتبیبه بیستون و هرودوت) هر دو داستان مشابهی را که در زیر می آید نقل میکنند. با اینحال تاریخ دانان از این دو چنین نتیجه میگیرند که احتمالا به قدرت رسیدن داریوش غیرقانونی بوده است. محتمل به نظر میرسد که "گوماتا" (گئومات) در اصل همان بردیا بوده باشد، که داریوش زیر پوشش شورش، وارث سلطنت را کشت و خود آن را بدست گرفت. این حقیقت که در آن زمان (طبق کتیبه بیستون) پدر و پدربزرگ داریوش هنوز زنده بودند حاکی از این حقیقت است که او در مراتب سلطنت موروثی در نوبت بعدی نبوده است.