اقتصاد ایران در عصر قاجار

وضعیت جامعه و اقتصاد ایران در عصر قاجار

 

مقدمه
پس از صفویه (1722- 1501 = 1101- 880 هـ ش)، که به خاطر تبدیل مذهب شیعه به مذهب اکثریت و دولت ایران، و نیز به موجب دستاوردهای فرهنگی، سیاسی، و اجتماعی – اقتصادی شان، بلند آوازه بودند، قاجاریه نخستین سلسله‌ی بزرگی بودند که ایران را از نو یکپارچه کردند و بر آن فرمان راندند. پس از سقوط صفویه به دست یک گروه افغان در 1722(1101)، جنگ‌های داخلی و ایلاتی متعددی روی داد. روس‌ها و عثمانی‌ها نیز دست به تجاوز زدند. تا این که حکومت نادرشاه ( 1747-1736-1146-1115 ه ش) غلبه یافت و به جنگ و تجاوز پایان داد. به دنبال او نیز حکومت کوتاه و انسانی‌تر زندیه، به ویژه کریم خان (1777-1750=1156-1129 ه ش)، که مدعی بودند تنها نایب السلطنه ی صفویه هستند، فرا رسید. 
از جنگ‌های ایلاتی که به دنبال مرگ کریم خان در گرفت، آقا محمد خان، رئیس ایل بزرگ و مهم قاجار، به عنوان نیروی مسلط در دهه‌ی 1780(1160) سر بر آورد. او نخست کنترل ایلات شمالی را در دست گرفت، سپاهی کارآمد تشکیل داد، شهر شمالی تهران را پایتخت خود ساخت، و بعد اصفهان و شیراز را از دست زندیه گرفت و در نیمه دهه‌ی 1790(1170) ایران را از نو یکپارچه ساخت؛ و تاج شاهی را در سال 1796(1175) بر سر نهاد.