نبرد کیکاووس با دیوان مازندران

که مازندران شهر ما یاد باد
همیشه بر و بومش آباد باد

بی‌گمان یکی ازداستانهای دلکش درشاهنامه، داستان لشکرکشی کی‌کاووس است به «مازندران»، علی‌رغم مخالفت خیرخواهان و پهلوانان ایران، که به اسارت و نابینایی او و قسمت اعظم سپاهیانش به دست «دیو سپید» منجر گردید، و سپس گذشتن رستم از «هفت خان» و غلبه بر «جادوان» و «دیوان مازندران» و کشتن دیو سپید و بازگردانیدن بینایی به چشم همۀ اسیران، و نیز آزاد ساختن شاه و سپاه ایران، و سرانجام کشتن شاه مازندران و بازگشت کیکاووس و سپاه ایران و رستم به ایران‌زمین.

با آن که مطالب مندرج در هر داستان حماسی به سبب غلبۀ عنصر افسانه، نمی‌تواند و نباید جزء به‌جزء با حقایق تاریخی و جغرافیایی تطبیق کند و درحقیقت این امر خود ازجمله مختصات اساسی هر حماسۀ ملی یا حقیقی به‌شمار می‌رود، ولی سنگینی کفۀ افسانه در حماسه، مانع از آن نیست که نتوان برخی از بخشهای حماسه را، ولو با مسامحه، بر حقایق تاریخی و جغرافیایی منطبق ساخت.

بخش آخر دیائوکو

بخش آخر دیائوکو

اشکود نامی است که دیگران به اینها داده بوده اند ولی انها خودشان را سکه و سرزمین های محل سکونتشان در اطراف رود کر و ناحیه گنجه را سکه شیانه( اشیان سکه) می نامیده اند. این نام در نوشته های یونانی« سکه سنا» و در اسناد ارمنی«شکه شان» امده است. اینها همان بخش از قبایل ایرانی اند که بعدها در سنگ نبشته های داریوش بزرگ با نام «سکه های تیز خود» از انها یاد شده است و این را در جای خود خواهیم خواند

اشکودها – چنان که پائین تر خواهیم دید – در اینده تابع دولت ماد شدند. هرودوت ضمن یاداوری شهریاری های تابع دولت ماد، سرزمین سکه های تیز خود را از شهریاری های تابع دولت ماد نوشته است. این سکه ها دین کهن اریایی داشتند و درسنگ نبشته داریوش بزرگ – که در جای خود خواهیم خواند – امده که سکه های تیز خود اهورامزدا را نمی پرستند؛ یعنی زرتشتی و مزدایسن نیستند. به عبارت دیگر دیوایسن بوده اند( خدایشان دیو بوده است)