صنعت پوشاک در ایران باستان

صنعت پوشاک در ایران باستان

نخستین ابزار ریسندگی در نزدیکی بهشهر در غار کمربند پیدا شده‌است که مربوط به ۷۰۰۰ سال پیش از میلاد میسح است. در ناحیه سه گابی کردستان از درون تابوت‌های سفالین محتوی اجساد کودکان شواهد باستان‌شناختی دربارهٔ منسوجات مربوط به هزارهٔ پنجم پیش از میلاد بدست آمده‌است. در تپه سیلک، آینه‌ای پیدا شده‌است که رشته‌هایی از کتان روی آن دیده‌می‌شود. همچنین در کهن‌ترین بخش شهر شوش، سوزنی سوراخ‌دار یافت شده‌است. افزون بر آن دو سر نیزه پیدا شده که از نقوش پارچه‌هایی پوشیده شده بودند که متعلق به ‪ ۳۵۰۰‬تا ‪ ۳۰۰۰‬پیش از میلاد هستند. شاید جالب باشد که اسکندر مقدونی هنگامی که ایران را فتح کرده بود، لباس ایرانی می‌پوشید.

کت و شلوار

ایرانیان نخستین کسانی بودند که کت آستین‌دار و شلوار می‌پوشیدند. مردمان دیگر تمدن‌ها چون آشوریان، بابلیان و یونانیان شلوار نمی‌پوشیدند، و حتا یونانیان به ایرانیان به دلیل پوشیدن شلوار کنایه می‌زدند تا جایی که اسکندر علی‌رغم پوشیدن لباس ایرانی، از پوشیدن شلوار امتناع کرد. علاوه بر نقش و نگارهای بدست‌آمده، در آثار تاریخ‌نگاران یونانی چون هرودوت هم این نوآوری ایرانیان بازتاب یافته است.

در زمان اشکانیان شلوار و بالاپوش‌های آستین‌دار به تن‌پوش مرسوم در سرتاسر خاور نزدیک تبدیل شد. که نمونه‌هایی از شلوار و پیراهن این دوره را می‌توان در تندیس فلزی سردار اشکانی در موزه ایران باستان دید.

در دورهٔ ساسانیان کت کوتاه جلوبازی استفاده می‌شد که بلندای آن تا زیر سینه می‌رسید و آستین‌های بلندی داشت و با دکمهٔ دایره‌ای‌شکل در جلوی سینه بسته می‌شد. گرداگرد پایین و یقه هم به نوارهای زیبایی مزین بوده است. این نوع کت، در نقوش تاق بستان و بشفاب‌های نقره‌ای این دوره ثبت شده‌است. ایرانیان تا پیش از اسلام عموماً از نوعی شلوار تنگ و چسبان چرمی استفاده می‌کردند، که برای سوارکاری مناسب بود. پس از اسلام این نوع شلوارها به شلوارهای امروزی کردی شبیه‌تر شد و بالاپوش نیز با قبا جایگزین شد. بنا به روایتی کت و شلوار به شکل امروزی در ایران از دورهٔ صفویه رواج یافت و به خصوص پس از انقلاب مشروطه با گسترش سفرها به اروپا، کت و شلوار در میان مردان ایرانی مورد استقبال واقع شد.

پیرامون واژهٔ شلوار

واژهٔ شلوار در اصل شروال بوده‌است که اعراب آن را سروال گفته و جمع آن را سراویل گویند. در آذری و کردی نیز شروال گفته می‌شود. در زبان مجاری آن را شلواری (Schalwary) و در لاتین آن را سارابارا (Sarabara) گویند. در انگلیسی واژهٔ pajama از دو واژهٔ فارسی «پا» و «جامه» ساخته شده‌است. در پارسی پهلوی، بدان سلوار گفته می‌شده‌است.

منابع

• ایران خاستگاه اولیه کت و شلوار (فارسی). تابناک. بازدید در تاریخ ۳۰ اردیبهشت ۱۳۸۹.
• نیرنوری، سهم ایرانیان در تمدن جهانی، انتشارات فردوس، چاپ اول ۱۳۷۹
• یارشاطر، احسان، پوشاک در ایران زمین(از مجموعه مقاله‌های فرهنگنامهٔ ایران)، ترجمهٔ پیمان متین، انتشارات امیرکبیر، چاپ اول ۱۳۸۲