بهشت و دوزخ در آیین زرتشت

بهشت و دوزخ در آیین زرتشت

بر پایۀ قانون اشا انسان برعکس موجودات دیگر، با توانایی اندیشیدن آفریده شده است و همین ویژگی، او را از سایر پدیده های هستی متمایز کرده است. به عبارت دیگر، اگر گوهر اندیشه و خرد را از انسان بگیرند در حقیقت ارزش های انسانی را از او گرفته اند. آشکار است که آزادی و اختیار ، مسئولیت را نیز به همراه دارد. که اگر جز این باشد ، پاداش یا کیفر، به هر گونه که هست بی داد و بی منطق است.

قانونِ عکس العمل ، بخشی از قانونِ اَشا است. رفتار انسان ، اختیاری است ولی بازتاب آن جبری و انکار ناپزیر است و این قانون، جزیی از نظام خلل ناپذیر حاکم بر هستی است. بهشت یا دوزخ، بازتاب طبیعی رفتار انسان به خود اوست.

اهورامزدا برای همه خوشبختی و رستگاری آرزو دارد، از این رو راه درست زیستن را به کسی که از خِرَدَش بهره می گیرد نشان داده است. آنها که کژاندیشی برگزینند، بدگفتاری و زشت کرداری به وجود می آورند، بر خلاف قانونِ اَشا گام بر می دارند بر اساس فرآیند کنش و واکنش نتیجۀ رفتار خود را دریافت خواهند کرد.

از این دیدگاه هرگز پروردگار، جایگاهی به نام دوزخ برای شکنجۀ انسان پدید نیاورده بلکه این خودِ انسان است که از روی عملکردش، بهشت و دوزخ را پدید می آورد. بهشت یا بهترین مکان هستی ، رسیدن به شادی و آرامش روان است که بازتاب اندیشه و کردارنیک انسان است. دوزخ یا بدترین جای هستی، یعنی عزاب وجدان و افسردگی روان ، پی آمدِ کژاندیشی است که در دو جهان مادی و مینوی (تن و روان ) به سوی انسان باز خواهد گشت.

به بیان دیگر، نیکی یا بدی، واکنش طبیعی خود را، خود به خود به وجود می آورد. آنچه از بررسی فرهنگ زرتشتی بدست می اید آن است که کیفر و پاداش و بهشت و دوزخ در فرهنگ راستین زرتشتی جنبه مادی ندارد و بلکه چهره معنوی و روانی دارد و این موضوع نخست از خود مفهوم دو واژه بهشت و دوزخ بدست می آید و دیگر از درونمایه گاتها.

معنای بهشت و دوزخ:
دوزخ در اوستا به چهره “دروژودمان” است که معنای “سرای دروغ “را میدهد. همانگونه که میدانیم “دروغ” به معنای کژ اندیشی ، کژگفتاری و کژکرداری در فرهنگ زرتشتی بالاترین و زشت ترین و بزرگترین گناهان است و سرای دروغ بمعنای واقعی سرای همه بدی هاست و گرفتار شدن آدمی در سرای دروغ به معنای گرفتار شدن آدمی در بالاترین شکنجه های روانی و اندیشه ایست.

واژه بهشت از واژه “وَهو” به معنای “به” و “نیک” و “خوب” گرفته شده و بهشت یعنی “بهترین” جای بهترین فروزه ها که در فرهنگ زرتشتی راستی است.