صوفیان فرقه ذهبیه
سلسله ذهبیه
ذهبیه یکی از سلسله (فرقه)های تصوف اسلامی است که در ایران و سایر کشورها پیروانی دارد. اگرچه برخی اقطاب ذهبیه منسوب به مذاهب غیر شیعی هستند (مانند احمد غزالی که شافعی مذهب است) لیکن ذهبیه به عنوان یکی از سلسله (فرقه)های تصوف شیعی شناخته می‌شود. قدمت سلسله دراویش ذهبیه را به قرن سوم هجری قمری و به ابو محفوظ معروف بن فیروز کرخی معروف کرخی نسبت می‌دهند. از مشایخ آن می‌توان شیخ جنید بغدادی و شیخ سری سقطی و شیخ احمد غزالی و شیخ نجم الدین کبری را نام برد. در فارس، خراسان، آذربایجان، خوزستان و برخی بلاد دیگر، فقرای این سلسله پراکنده‌اند.
سلسله یا فرقه
در خصوص اینکه طرق (و سایر نحله‌های فکری و اجتماعی) تصوف را سلسله بنامیم و یا فرقه، اختلاف نظر عمیق و مسکوتی وجود دارد. عده‌ای که عمدتاً از مخالفان تصوف هستند معتقدند که می‌بایست این طرق مختلف را فرقه خواند و در مقابل اقطاب و مشایخ و دراویش عمدتاً طریق خود را سلسله می‌نامند. البته این موضوع مطلق نبوده و حتی برخی از مخالفین تصوف نیز در نوشتار و گفتار خویش مرز دقیق این دو را مشخص نکرده‌اند و گاهی اوقات از این طرق با عنوان فرقه و گاهی با عنوان سلسله یاد کرده‌اند. عرفاً و متصوفه هر چند یک انشعاب مذهبی در اسلام تلقی نمی‌شوند و خود نیز مدعی چنین انشعابی نیستند و در همه فرق و مذاهب اسلامی حضور دارند، در عین حال یک گروه وابسته و به هم پیوسته اجتماعی هستند. یک سلسله افکار و اندیشه‌ها و حتی آداب مخصوص در معاشرتها و لباس پوشیدنها و احیاناً آرایش سر و صورت و سکونت در خانقاهها و غیره، به آنها به عنوان یک فرقه مخصوص مذهبی و اجتماعی رنگ مخصوص داده و می‌دهد. لذا تفکیک این دو واژه از هم بسیار سخت خواهد بود.
سلسله اقطاب ذهبیه
سلسه اقطاب این سلسله بدین شرح است:
۱-معروف کرخی
۲-سری سقطی بغدادی
۳- جنید بغدادی
۴- ابوعثمان مغربی
۵- ابوعلی رودباری
۶- ابوعلی کاتب مصری
۷- ابو القاسم گرگانی
۸- ابوبکر نساج طوسی
۹- احمد غزالی
۱۰- ابوالنجیب سهروردی
۱۱- عماریاسربدلیسی
۱۲- نجم الدین کبری
۱۳- مجدالدین بغدادی
۱۴- رضی الدین لالا
۱۵- شیخ احمد جوزقانی (گورپانی)
۱۶- نورالدین عبدالرحمن اسفراینی
۱۷- علاءالدوله سمنانی
۱۸- محمود مزدقانی
۱۹- میر سید علی همدانی
۲۰- ابو اسحاق ختلانی
۲۱- سید عبدالله برزش آبادی
۲۲- رشید الدین محمد بیدآبادی(بیدآوازی)
۲۳- علی اسفراینی
۲۴- محمد خبوشانی
۲۵- غلامعلی نیشابوری
۲۶- تاج الدین حسین تبادگانی
۲۷- محمد کارندهی (مشهوربه پیر پالان دوز)
۲۸- حاتم زراوندی خراسانی
۲۹- محمد علی مؤذن خرسانی
۳۰- نجیب الدین رضا تبریزی
۳۱- علی نقی اصطهباناتی
۳۲- سید قطب الدین محمد نیریزی
۳۳- محمد هاشم درویش شیرازی
۳۴- عبدالنبی شریفی شیرازی
۳۵- ابوالقاسم راز شیرازی (میرزا بابا)
۳۶- میرزا جلال الدین محمد مجد الاشراف شیرازی
۳۷- میرزااحمداردبیلی وحید الاولیا الکاملین (احمد عبدالحی مرتضوی)
۳۸- محمد علی حب حیدراردبیلی(ابوالفتوح)
۳۹- عبدالحمید گنجویان
۴۰- حسین عصاریان
وجه تسمیه
به اینان کبرویه و رضویه نیز گفته می‌شود و مخالفان آنان را بنام ذهبیه اغتشاشیه نیز می‌شناسند. در مورد وجه تسمیه آن گفتند اند به لحاظ علم کیمیا گری دانستن روسای این فرقه آن را ذهبیه نامیده‌اند و می‌گویند روسای این فقه سالک را مانند طلای بی غش می‌نمایند و تا به این رتبه نرسد اجازه دستگیری به او نمی‌دهند. وجه دیگر آن که در این فرقه سنی وجود نداشته و مشایخ و اولیای آنها امامی مذهب بوده اند. شمس الدین محمد بن یحیی لاهیجی مولف مفاتیح الاعجاز فی شرح گلشن راز در آنجا می‌نویسد:
چون سخن به مرکز دایره وجود که کامل وهادی زمانه‌است و سلسله او منجر شد، ذکر سلسله الذهب نمودن که چون زر سرخ از همه غشها پاک است و این فقیر حقیر به محض هدایت الهی دست اعتصام در او زده، به اعلا مراتب کمال که لایق استعداد خود بود رسیده‌است مناسب نمود تا تذکره اولیا باشد (وسپس سلسله خویش را تا شیخ معروف کرخی ذکر می‌کند).
شیخ فریدالدین عطار نیشابوری هم در کتاب مظهرالعجایب در ذکر شیخ و استاد خود می‌فرماید:
داشت آن یک سلسله کان را ذهب
خاص اهل البیت گویند ای عجب
