آیین های ایران باستان بخش اول

آیین مغان

قبل از ظهور زردشت ، یعنى پیش از پادشاهى مادها، بومیان غیر آریایى ایران یعنى داشتند که آیین مغان نامیده مى شود. کلمه مغ (مگوش ) در زبان قدیم ایران به معناى خادم بوده است . به نظر مى رسد مغان سکنه بومى ایران بوده اند و مانند دراویدیان هندوستان ، پس از ورود آریاییان سرزمین خود را تسلیم آنان کرده اند. واژه المجوس که در زبان عربى به زردشتیان اطلاق مى شود، از همین کلمه مگوش مى آید.

 

برخى از پژوهشگران معتقدند که دوگانه پرستى یعنى ایمان به خداى خیر و خداى شر در دین زردشتى از مغان قدیم ایران آمده است ؛ زیرا در کتاب گاتها که قدیمترین بخش اوستا و داراى صبغه ایرانى است ، چیزى در مورد دو گانگى یافت نمى شود، ولى از کتابهاى تاریخى بر مى آید که مغان قدیم دو گانه پرست بوده اند. مغان به رستاخیز نیز ایمان داشتند.

میترا

میترا

“میترا” یکی از خدایان آریائیان ساکن در ایران و هند و آئینی است که در سده های نخست پیش و پس از مسیحیت یا نزدیک به دو هزار سال پس از گسیل آریاها به ایران پدیدار شده و دیگر تیره های آریائی که به اروپا کوچ کرده اند نامی از این خدا نبرده اند.
برای اولین بار هردوت در سفر به ایران از میترا نامبرده و جایگاه میترا را با “آفرودیت” خدای عشق یونان یکسان بیان داشته که اینرا میرساند وی در اروپا با چنین نامی تاکنون آشنا نبوده است.
از میترا در بین تیره آریایی پیش از زرتشت نیز نشانی یافت نشده و در هیچ زمانی برترین خدای آریائیان ایران و هند نبوده تا دینی بنام وی در آن زمان در میان مردم برپا شده باشد.

آریائیان پیش از زرتشت خدایان فراوانی را می پرستیدند که به آنان “دوا” به اوستائی “داوا” da e va یا فروغ آسمان میگفتند.شماری از پژوهشگران نام “هنوتییست” یا ” کاتنوتییست” را بدلیل پرستش خدایان فراوان برای آریاها برگزیده اند. آریاها با توجه به شرایط زمانی یا مکانی به یکی از این خدایان ارج بیشتری نهاده و آنرا سرور خدایان می دانسته اند.

میترا فراتر از آیین

در قرنهای ابتدایی پس از میلاد مسیح، میترائیسم رقیب بسیار جدی مسیحیت بود. چرا که در آن زمان میترا تنها ناجی و نشان دهنده راه و آیین زندگی بود. به دلیل حضور موازی دو سیستم قوی دینی در یک زمان و در یک جا، 25 دسامبر، روز تولد میترا، روز تولد «مسیح» شد و درست از همین جا نفوذ ایده های میترائی به مسیحیت آغاز شد.

در آغاز قسمت عمده آیین مسیحیت را میترائیسم تشکیل میداد. ولی به مرور زمان هنگامی که موقعیت دین رسمی امپراتوری روم را پیدا میکند، جریان تصفیه ایده های شرقی شروع میشود. حتی آوازها و سرودهای مذهبی «پارسی» که در آن «اشوزرتشت» تولد ناجی (حضرت عیسی) را پیشگویی کرده و به تعمید او نیز اشاره شده و در انجیل هم آمده، قانونی و مقدس به حساب نیامدند.

از قرن چهارم میلادی، مسیحیت دچار تضادهای داخلی و مبارزات بی رحمانه و سفت و سخت داخلی برای حفظ حقوق احکام و انجیل میشود و دین مسیحیت با ترس شدید از نابودی روم در مقابل پارس ها با آنکه منشعب از میترائیسم با ریشه های زرتشتی بود، کوشش میکند خود را مستقل کند.

شباهت های میترایی و مسیحیت

شباهت های میترایی و مسیحیت

به عنوان نمونه:

1 - میترائیست ها در میترا، خدای نور و ناجی بشریت را دیدند. مسیحی ها نیز در مسیح همان را.

2- میترا پسر خداست. مسیح نیز همچنین.

3- میترا از زن آفریده شد. مسیح نیز. داستان تولد عیسی، همان داستان تولد میترا است.

4- میترا در غاری تاریک به دنیا آمد و اولین کسانی که فهمیدند، چوپانها بودند که به عنوان هدیه، طلا و مواد معطر و خوشبو آوردند. آیا این همان داستان انجیل نیست؟

5- میترا همچون عیسی، واسطه بین خدا و مردم است.

6- میترا و عیسی، هر دو مجری خواسته های پدرند و فرستاده های او هستند روی زمین. با این تفاوت که عیسی پسر «یهوه» و میترا پسر خدا. یهودیها، یهوه را همان خدا میدانستند که در انجیل آمده است.

7- ماموریت میترا، مبارزه با اهریمن، شیطان و بندگان اوست که وقتی در آخرین روز هستی برای داوری بشریت میآید، پیروزی نهایی نور و خوبی بر تاریکی و ظلم است که این وظیفه عیسی است از نظر مسیحیان.

8- عروج میترا به درگاه خدا پس از آخرین ماموریت هایش روی زمین، بسیار شبیه داستان عیسی است. ایفا کننده دستورات پدر روی زمین و بازگشت او به آسمان.

9- حتی نشانه گرایی میترائیسم در مسیحیت رخنه کرد: صلیب : میترائیستها صلیب را در دایره (سمبول قدیمی خورشید) رسم میکردند و چهار گوشه صلیب، همان نقطه اساسی و بنیادی راه سالانه خورشید است. دو نقطه: اعتدال ایام (روز و شب) و دو نقطه انقلاب خورشیدی. در مسیحیت، صلیب نشانه رنج و مقاومت شد. با اینکه خورشید را در خود حفظ کرد.

10- جشن مقدس تولد میترا، 21 دسامبر در تاریک ترین شب سال در تاریک ترین غار، نشانه تولد نور و پیدایش امید و نشانه زایش دوباره طبیعت است. جشن مقدس عیسی نیز درست در همین شب در زمان انقلاب خورشیدی زمستانی است.

11- نشانه های خورشید، صلیب در دایره را میتوان در صحنه های غذاخوری مقدس (تغذیه تقدیس) میترا دید. مراسم نان گرد در کنار میترا که به چهار قسمت تقسیم شد. نان و شراب شیرین، مراسم مقدس میترائیست هاست. نشانه سفره پر برکت میترا و مددیاران اوست. نشانه های خوشبختی در زندگی آینده و جاودانی در پادشاهی میترا، که در مسیحیت نیز دقیقا همانگونه است. با این تفاوت که نان، نشان پاره های تن عیسی است و شراب شیرین نشان خون او و نشانه سفره پر برکت مسیح. بار عاطفی این مراسم، چون خاطره ای است از آخرین شام عیسی با حواریون.

12- غسل تعمید که از نظر بندگان کیش میترا، شست و شوی انسان از گناهان مرتکب شده بود، چون اعتراف به گناهان و بخشش گناهان گناهکاران در میترائیسم با همان شکل به مسیحیت منتقل شده است.

13- مفهوم کلیسای جنگجو و جنگنده نیز از میترائیست هاست. خود سازمانی پیشرفته کلیسای مسیحیت در بسیاری از مسائل یادآور سیستم خوش قد و قامت و منظم میترائیست هاست.

14- مقام برتر کلیسای کاتولیک همچون کپی پله های برتر و مقدس میترائیسم به همان نام خوانده شد: پدر، پاپا، پاپ، پادر (در واتیکان) سران مذهبی میترائیسم خواستار نظم سفت و سخت از طرف پیروان بودند.

15- روزه ها، خویشتن داری و ... میترائیسم به عنوان دین مردانه، دین جنگجویان شد و به همین دلیل موفقیتهای بی شماری را در بر داشت. از شمال گرفته تا «اورلیان»، «گالیان» و «دیو کلتیان.در زندگی غیر جنگی نیز مهمترین وسیله حفظ آرامش در جامعه به عنوان تنه استوار و بنیادی، دولت بود.

16- تا به امروز مقامات ارشد مسیحی (ارخی یری و ارخی مندری تی) کلاهی دارند به عنوان لقب دینی به نام «میترا» که از پارسیان به ارث بردند و «میترا پولیت» که درجه برتر در کلیسای کاتولیک است و واژه متروپولتین شهر «میترا» شهر خورشید، که محل زندگی مردم است به عنوان پایتخت میدانستند.

 

 

میترا یا مسیح؟

تولد مسیح یا میترا؟

یلدا به زبا ن سر یانی (که ز ما نی در پهنه ی جنو ب خا و ری اسیا گستر ده بود ) بمعنا ی تولد و زایش است

تولد چه کسی؟ تولد عیسا؟ که عیسا در بیش از سه هزار سال پیش که ایرانیان این شب را جشن می گر فتند هنوز زاده نشده بود.

پس شب اغاز زمستان. تولد و زایش چه کسی است ؟

در باور ایرانیا ن کهن، بو یژه در بر ر سی های پژوهند گانی چون بیح بهروز و هاشم رضی امده است که در سال 272 پیش از زایش مسیح و در روزی که با ادینه ی امر وزی به گا هشماری کنونی ما برابر با پنجم فروردین ماه 25 مارس بود. فرشته ی باران بنام انا هیتا که دوشیز ه ای دست نخورده و بی شوهر بود در دریا چه کیا نسیه (ها مون) شنا می کند و نطفه ادمی که فر زرد شت در ان جای داشت و در ابها شناور بود در زهدان او جای می گیرد و او را با رور می کند.

افسانه میترایی

افسانه میترایی بدین گونه است که :

دختری مقدس، زیبا و پاکیزه دامن، روزی به سحرگاهان، از برای نیایش، در برکه ای مقدس، که به میان کوهساری به صورت دریاچه ای با گل های نیلوفر آبی قرار داشت، به غسل و وضو در آمده بود. آفریدگار خورشید، میترا، بر غنچه های گل نیلوفر، اشعه پاک و درخشان خود را فروتابید و دختر از آن شعاع آسمانی بارور شد و از پس چندی، فرزند بزاد، با بالا و دیداری خدایی از انوار زندگی بخش خورشید و همین کودک بود که چون از دختر پاکدامن کاهن معبد، زاده شد و ببالید و برآمد، و به الهام های غیبی، آیین ((مهر)) را ابلاغ کرد. این آیین خداونگار عالم را، که خورشید و ماه و ستارگان آفریده او بودند، نماز می بردند. پیروان ((میترا)) را به راستی، شجاعت و رادی و مهر دعوت می کرد، به کشت زمین و پرورش درختان بارور، گله داری و آبادانی فرا می خواند. پیشرفت کیش میترا به اندک روزگاری توانست قسمت اعظمی از جهان آن روز را به پذیرفتن تعالیم خردمندانه خود بخواند و بسیاری از سرزمین ها را به رغبت پیرو خود سازد.

منبع : مهر و آتش

انتشارات سوره مهر چاپ سال 81

تألیف : مهرداد اوستا