حکیم اعظم خان

حکیم اعظم خان

در این باب، در مقدمه کتاب اکسیر اعظم (به زبان اردو) آمده است:

وطن اصلی فاضلْ ‌مؤلف نیر اعظم، حکیم محمد اعظم خان، سیستان خراسان بود. جد اعلای وی حکیم محمد کاظم خان از خراسان به کابلِ افغانستان هجرت کرده بود. [وی دو فرزند به نام‎های حکیم محمد اسماعیل خان و رضی خان داشت].

فرزند وی، حکیم محمد اسماعیل خان، به سبب شهرتش طبیب خاص احمد شاه ابدالی شد و تا آخر عمر همانجا بود و در کابل درگذشت. فرزند دیگر وی، رضی خان، خیلی شجاع بود و به همین خاطر در ارتش ابدالی مقام ویژه‎ای داشت. رضی خان همیشه در جنگ‎های افغانستان با هندوستان با احمدشاه ابدال همراه بود. وی در مقابل قوم «مرهت» در جنگ‎های «سرهند» و «پان بت» شجاعت بسیاری از خود نشان داد. به همین سبب، نواب فیض الله خان، والی راهپور، با اجازه احمد شاه ابدالی، رضی خان را نزد خود در رامپور نگاه داشت تا برای همیشه از حملات «مرهتوها» در امان باشد. وی همچنان در رامپور ماند تا این‎که در جنگ منطقه «دوجورکی» شهید شد.

زرشک

زرشک (زرشک بی دانه )

با نام علمی Berberis Vulgaris L. و نام عربی امبرباریس: درختی است دائمی که ارتفاعش به 3 متر می رسد. ریشه خزنده و ضخیم و شاخه‏ های شکننده دارد. ساقه و شاخ‏ه های ان، خاردار و خارهای آن 1-3 شاخه است. در صورتی که پوست ساقه و شاخه کنده شود، زرد رنگ است. گل‏های آن زرد رنگ است که به صورت خوشه ای از شاخه‏ ها آویزان می‏ شوند و کم کم به میوه‏ های بیضی و قرمز خوشرنگ تبدیل می‏ شوند.
بخش‏های مورد استفاده: میوه و پوست ریشه است

ریحان

ریحان

نام فارسی: ریحان
نام عمومی: Sweet basil

نام علمی: Ocimum bacilicum
خانواده : Labiatae
نام عربی: صعتر هندی- شاهسفرم


طبیعت:

در اوّل گرم و در دوم خشک.

خواص درمانی از دیدگاه طب سنتی ایران:

- برای بهبود ضعف معده و سرفه مفید می‌باشد.
- خواب‌آور و رایحه‌ی آن دل‌انگیز است..
- جهت انسداد عروق مغذی، تحلیل ورم‌های جمیع اعضا، تنگی نفس مفید است.
- بوئیدن آن برای سردرد گرم مزاجان و مسافرین و رفع وبا مفید می‌باشد.
- تخم آن معتدل کننده مزاج و مقاوم در برابر سموم است.
-  ریحان باد‌شکن، شیر‌افزا می باشد.
- کمی مخدر است.
- مالیدن اسانس ریحان روی پوست سبب دفع پشه می‌گردد.

دارچین

دارچین

نام فارسی: دارچین
نام علمی: Cinnamomum verum
نام عربی: دارصین

گیاه شناسی:
دارچین یکی از ادویه‌های مشهور مورد استفاده در غذاهای ایرانی است و به‌عنوان چای نیز بکار می‌رود. دارچین در واقع پوست خشک‌شده شاخه‌های درختی است که محل اصلی رویش آن جزیره سیلان و جنوب غربی هند است.
نام علمی آن (Cinnamomum verum ) و نام دیگر آن (Cinnamomum zeylanicum Nees ) می‌باشد.

طبیعت مفرده:
در طب سنتی ایران طبیعت دارچین را گرم و خشک در درجه سوم دانسته‌اند.

توت

توت

توت، میوة محبوب و نوبرانة فصل بهار بویژه برای تهرانی‌ها است که دارای تنوع زیادی در انواع و گونه‌های مختلف خود است. طبیعت توت شیرین، گرم و مرطوب است.
خواص توت شیرین:
1. از آن خون نیکو در بدن تولید می‌شود و در رفع کم‌خونی مفید است.
2. رطوبت‌بخش مغز است و به همین‌خاطر می‌تواند آرام‌بخش خوبی باشد.
3. جگر و طحال را تقویت و پاکسازی می‌کند.
4. چاق‌کننده است و در تقویت قوای جنسی نیز کارآمد می‌باشد.
5. برای سینه و شُش مفید است.

به

به

نام علمی: (Cydonia vulgaris (oblongata

«به» در کتب طب سنتی ایران با نام «سفرجل» آورده شده و دارای 3 نوع میوه است که خواص کلی اقسام آن عبارت است از:
- غذائیت آن بسیار اما دیرهضم است.
- هم مصرف خوراکی و هم بوئیدن میوه آن، موجب تفریح و نشاط و تقویت قلب و مغز و قوای مربوط به آنها می‏گردد.
- بوئیدن آن موجب قطع حالت تهوع و استفراغ می‏گردد و خوردن آن موجب تقویت معده و دهانه ورودی آن شده و از صعود بخارات معدی به سمت مغز و ایجاد بدبویی دهان جلوگیری می‏کند.
مصرف آن پیش از غذا موجب یبوست مزاج و پس از غذا سبب تلیین و نرمی مزاج است. به خام دیرهضم بوده و به کندی از معده عبور کرده و به شدت موجب یبوست مزاج می‏گردد.

حکیم میرزا سید احمد تنکابنی

حکیم میرزا سید احمد تنکابنی

وی فرزند محمدحسین‌حسینی‌شریف‌ تنکابنی از حکیم‌باشیان و پزشکان پژوهشگر دوران قاجاریه، اواسط سده سیزده هجری قمری، است که البته از جزئیات زندگی او اطلاع چندانی در دست نیست و از طرف مادر منسوب به حکیم محمد مؤمن حسینی تنکابنی صاحب کتاب تحفةالمؤمنین است و از سوی پدر به شیخ زاهد گیلانی می‌رسد. دو تن از فرزندان او نیز به اسامی حکیم میرزا حبیب‌ا... مجدالاطباء و حکیم میرزا نصرا... شمس‌الاطباء نیز در دانش پزشکی قدیم و جدید صاحب اطلاعات و تحصیلات و از پزشکان معروف تهران در دوره ناصرالدین شاه بودند.

از شرح احوال، آثار او، تاریخهای ذکر شده در متن کتابها و همچنین مقدمه‌های وی معلوم می‌شود که هم‌دوران فتحعلی‌شاه و محمدشاه قاجار بوده است و با توجه به اشتهار به مهارت و تجربه علمی و عملی به سمت حکیم‌باشی فتحعلی‌شاه قاجار (1212- 1250 هجری قمری) منسوب گردیده بود. شیخ عبدالنبی قزوینی (صاحب کتاب تتمیم امل الامل) که در دوران جوانی با حکیم تنکابنی معاشرت و هم نشینی داشت وی را به فضل و کمال ستوده است و اضافه می نماید که عملاً کرسی تدریس طب در تهران به او اختصاص داشت و بسیاری از پزشکان مشهور، از شاگردان وی بودند.

طاق بستان

محوطه تاریخی طاق بستان در دامنه کوهی به همین نام و در کنار چشمه ای در شمال شرقی حاشیه کنونی شهر کرمانشاه واقع شده است. در این محوطه، آثاری از دوره ساسانی وجود دارد که شامل سنگ نگاره اردشیر دوم و دو ایوان سنگی بنام های ایوان کوچک و بزرگ است. مورخین و جغرافی نویسان دوره اسلامی ضمن توصیف سنگ نگاره های طاق بستان، از این محوطه با نام های متفاوتی یاد کرده اند، بطوریکه "ابن فقیه" و "ابن رسته" این مکان را "شبدیز" و "یاقوت" آن را “قصرشیرین” نامیده است، همچنین "حمدا... مستوفی" آنجا را “طاق وسطام”، عده ای دیگر آن را “طاق بهستون”، “طاق بیستون” و “تخت بستان” نامیده اند. اهالی محل نیز محوطه را با نام “طاق وسان” و “طاق بسان” می شناسند. “سان” در لفظ محلی به معنی سنگ است و به این ترتیب “طاق وسان” یعنی طاقی که در سنگ کنده شده. امروزه نیز در اکثر محافل ایران شناسی از این مکان با نام “طاق بستان” یاد می شود.

در سمت راست ایوان کوچک، سنگ نگاره ای وجود دارد که صحنه تاج ستانی اردشیر دوم (383 – 379 م) نهمین شاه ساسانی را نشان می دهد. در این صحنه، شاه ساسانی به حالت ایستاده با صورتی سه ربعی و بدنی تمام رخ در مرکز صحنه نقش شده که دست چپ را بر روی قبضه شمشیر گذاشته و با دست راست حلقه روبان داری را از اهورا مزدا می گیرد. شاه ساسانی چشمانی درشت و ابروانی برجسته دارد. ریش او مجعد و موهای سرش به صورت انبوه بر روی شانه ها آویخته شده است. وی گوشواره‌‌ای بر گوش و گردنبندی در گردن و دستبندی در مچ دارد. گوشواره او به شکل حلقه مدوری است که گوی کوچکی به آن آویزان است. گردنبند او نیز شامل یک ردیف مهره های مرواریدی درشت است.

ارگ بم

ارگ بم بزرگترین سازهٔ خشتی در جهان است که در نزدیکی شهر بم در استان کرمان در جنوب شرقی ایران قرار دارد. «بم و فضای فرهنگی آن» در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده‌است. این ارگ عظیم که در مسیر جادهٔ ابریشم قرار دارد سده ۵ پیش از میلاد ساخته شده‌است و تا سال ۱۸۵۰ پس از میلاد نیز همچنان مورد استفاده بود. به طور قطع مشخص نیست چرا پس از آن دیگر مورد استفاده قرار نگرفت.

کل بنا یک دژ بزرگ است که در قلب آن، ارگ واقع شده، اما به دلیل ظاهر پرابهت ارگ، که پر ارتفاع‌ترین قسمت مجموعه نیز به شمار می‌آمد، کل بنای دژ به عنوان ارگ بم نامیده می‌شود.

ارگ بم عضوی از منظومه ای بزرگ از بناهای تاریخی است که آن را در میان گرفته اند ؛ شهر باستانی دارزین با قدمتی در حدود هزاره اول پیش از میلاد در اراضی شمال غربی بم امروزی برپا بوده و هنوز کوشک های میان محله های شهردوران قرون اولیه اسلامی در آن بر پامانده اند و تنها قریه کوچکی در حوزه غربی آن آباد است ؛ قلعه دختر در شمال رودخانه پشت رود و در جنوب آن بنای چارطاق و ساختمان کوشک و پیر علمدار و همچنین در مشرق و نزدیکی ارگ، بنای تاریخی مسجد حضرت رسول بر پیرامون فضای ارگ برپا بوده اند . هرچند که پیشینه این بنا ها سالیابی نشده است ، با این حال قدمت آن ها ، از قرون اولیه دوران اسلامی تا دوره ایلخانی قابل تخمین به نظر می رسد.

ساکنان ارگ بم در حدود یکصد و پنجاه سال پیش ، برای آخرین بار مأوای ارگ را ترک نموده ودرون باروی شارستان و در میان باغ ها و نخلستان های بیرون از شهر سکنی گزیدند. وسعت ارگ بم به ییست هکتار می رسد . جز باروی شارستان که درحوزه شمالی به باروی ارگ نزدیک است و به فاصله اندکی از باروی ارگ جا دارد . در حوزه جنوبی چهار بارو بخش فراز کوه سنگی را احاطه کرده است که به احتمال زیاد راستای هر بارو نشان دهنده گسترش حاکم نشین ارگ در دوره ای از تاریخ است . ساختمان ارگ بم در شکل توسعه یافته اش از دو بخش مردم نشین و حاکم نشین تشکیل شده است. در فضای شمالی بیرون ارگ ، بنای گنبد بزرگ یخدان و در نزدیکی آن دیواره رفیع یخ چاوون جا دارد .

گنبد علویان

 

گنبد علویان در چهار باغ علویان، در نزدیکی میدان امام زاده عبدالهگ در شهر همدان قرار دارد.این اثر یکی از شاهکارهای معماری و گچ‌بری بعد از اسلام در همدان است، و طی شماره ۹۴ در تاریخ ۱۵/۱۰/۱۳۱۰ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده‌است.

 

بر اساس شناسنامه فنی بنا، این گنبد یکی از یادمان‌های متعلق به اواخر دوره سلجوقیان در قرن ششم هجری است، که توسط خاندان علویان ابتدا به عنوان مسجد احداث شد و سپس در دوره‌های بعد با ایجاد سردابی در زیر زمین، به مقبره آن خاندان تبدیل شده است.

نام خانوادگی یک دسته از بازماندگان فعلی علویان در همدان هنوز هم «سیه‌پوش» است. راوندی صاحب مجمع التواریخ و القصص نیز از گنبد علویان به عنوان تریه اسلاف نام برده‌است.علت نامگذاری این بنا به گنبد علویان این بوده است که در گذشته‌های دور دارای گنبد بوده، گر چه در اثر گذشت زمان، گنبد آن فرو ریخته است. از سوی دیگر، علاقه شدید مردم به سادات و دوستداران علی (ع) و مدفون بودن دو تن از خاندان علویان در این بنا، از دلایل دیگر آن بوده است.