خاندان آل بویه

آل بویه

على - عماد الدوله - پسر بزرگ ابوشجاع ، نخستین پادشاه از سلسله آل بویه است ، که در زمان پادشاهى مرداویج ، به فرماندهى کرخ از توابع خوزستان منصوب گردید. و پس از در گذشت مرداویج ، على عمادالدوله با همکارى سپاهیان دیلمى و دو برادرش ، شهرهاى اصفهان و شیراز و خوزستان را به تصرف خود در آورد و حکومت مقتدرى را تشکیل داد و مدت شانزده سال و شش ماه پادشاهى کرد و در سال 338 هجرى در شهر شیراز بدرود حیات گفت . سلسله آل بویه از مردم ایران و از اهالى گیلان بودند. اینان در اوائل قرن چهارم هجرى در شهر ((دیلم )) زندگى مى کردند. در فرهنگ انجمن ناصرى آمده است : دیلم و دیلمیان ، با اول مکسور و یا مجهول و لام مضموم ، نام شهرى است از ولایات گیلان که موى مردم آنجا اغلب مجعد است . و در بستان السیاحه آمده است : دیلمیان محلى است مسرت نشان از اطراف گیلان و از توابع لاهیجان و از قدیم مردمش شیعه بوده اند که پادشاهان دیالمه از آنجا برخاسته اند و اکثر ایشان به زیور کلمات آراسته اند، بنابراین تحقیق بعضى از مورخان ایشان از نسل بهرام گور، و به اعتقاد جمعى از فرزندان یزدجرد فرار کرده ، به گیلان رفتند، و چون مدتى در دیلم اقامت نموده بودند، آنان را به این نام خوانده اند .در شهر دیلم ، ابوشجاع بویه زندگى مى کرد.

آل بویه یا بوییان یا بویگان

آل بویه  از دودمان‌های دیلمیان و شیعه ی ایران پس از اسلام است که در بخش مرکزی و غربی و جنوبی ایران و عراق فرمانروایی می‌کردند و از دیلمستان برخاسته بودند.

تبار و خاستگاه بوییان

بوییان دارای تباری دیلمی بودند و به زبانی ایرانی صحبت می‌کردند. سرزمین بوییان دیلمستان بود. این واژه به همه مازندران و گیلان و سرزمین کوهستانی البرز در جنوب گیلان ، مازندران ، قزوین، کرج، تهران ، شمیران و ... گفته می‌شده‌است. امروزه مناطق دیلمی نشین(دیلمستان) بین استانهای گیلان و مازندران و قزوین و تهران و البرز تقسیم شده است.

پایه گذاری عزاداری حسینی

آل بویه، نخستین سوگواران حسینی

 

گاهی گفته می شود که تاریخچه نخستین سوگواری رسمی بر حضرت اباعبدالله الحسین علیه السلام و شهدای حماسه عاشورا به زمان حکومت صفویه – که مذهب تشیع به رسمیت شناخته شد- باز می گردد. حال اینکه بنا بر منابع متقن تاریخی، اولین عزاداری رسمی بر کشتگان عاشورا در دوران حکومت آل بویه در سده چهارم شکل گرفت و پرچم سوگ سالار شهیدان برای نخستین بار در تاریخ در زمان خلیفه بر بام منازل به اهتزاز درآمد.

سنتی را که دیلمیان پایه گذاری کرده بودند، قریب به 60 سال تداوم یافت، و پس از آن در زمان سلجوقیان_سده پنجم تا هشتم هجری- این سنت عمومیت یافت و شاعران و نوحه گران بدون تقیه و پروا به سوگ خاندان عصمت می نشستند.

أبوریحان بیرونى، در کتاب آثارالباقیه که در حدود سنه سیصد و نود تألیف شده است، شرحى مى‏نویسد، مبتنى بر این که روز عاشورا تا پیش از واقعه کربلا روز میمون و مبارکى محسوب مى‏شد و بعد از آن که حادثه کربلا اتفاق افتاد، روز عزادارى و سوگوارى گردید. بنى أمیه این روز را باز (به مناسبت انتقامى که از بنى هاشم گرفته بودند) مبارک و میمون مى‏داشتند و جشن مى‏گرفتند اما شیعیان در این روز نوحه‏سرایى و عزادارى مى‏کنند .

آل بویه

 

آل بویه

در سالهای ضعف و انحطاط بغداد که امراء ترک و کرد و گیل و دیلم خلیفه را هم در تختگاه وی دست نشانده قدرت و غلبه خویش ساخته بودند، با آن که در ایران اندیشه ایجاد یک قدرت پایدار همراه با احیاء مرده ریگ باستانی در خاطر بسیاری از داعیه داران عصر، از گیل و دیلم و طبریشکفته بود، تحقق این رویا آن هم در یک مدت کوتاه، تا حدی فقط برای آل بویه ممکن شد که آن نیز به سبب اختلافات خانگی، تقید به تقلید از دعوت زیدیان، و برخورد با انقلابات خراسان خیلی زود مثل یک رویای صبحگاهی پایان یافت، مع هذا بنیانگذار این سلسله علی بن بویه دیلمی ملقب به عمادالدوله و برادر زاده‏اش فنا خسرو بن حسن معروف به عضدالدوله، با وجود محدود بودن امارت خویش و با آن که در زمان آنها فرصتی هم برای احیاء فرهنگ فارسی در قلمروشان پیدا نشد، باز استعداد خود را برای بازسازی وحدت از دست رفته قرن های دور نشان دادند. هر چند دولت آنها به رغم انتسابی که بر وفق رسم عصر به یک پادشاه باستانی مثل بهرام گور هم موفق به ایجاد تعادل پایدار عصر از یاد رفته بهرام در قلمرو یزدگرد نشد، باری طی چندین دهه فرمانروایی آنها، قدرت اخلاف سعد بن ابی وقاص و مروان و معتصم، نقش فعالی را که پیش از آن در سرنوشت مردم ایران داشت به نقش انفعالی مبدل ساخت و بدینگونه عناصر تازه‏ ای از طوایف و اقوام مردم ایران بار دیگر آنچه را ایران طی سالها به اعراب و ترکان اهل سُنت واگذاشته بودند، این بار همراه آیین شیعه، دیگر بار، و گرچه برای مدتی کوتاه، به دست آوردند.