کردیه

گردیه
کردیه (گردیه، گردویه، گردیگ) در داستانهای میهنی  ایران و شاهنامه نام وی ذکر شده است. او خواهر و همسر بهرام چوبین، خواهر گردوی، همسر گستهم دائی خسرو پرویز، همسر خسرو پرویز و همچنین مادر جوانشیر پسر خسرو بود. جوانشیر در روزگار آشوب پس از کشته شدن خسرو، زمان کوتاهی پادشاهی کرد.
در سال ۵۹۰ میلادی، خسرو پرویز در تیسفون تاج بر سر نهاد. نخستین سال پادشاهی خسرو با شورش بهرام چوبین مصادف بود.
در جنگی که میان خسرو پرویز و بهرام چوبین بر کرانه رود نهروان در گرفت، بهرام خسرو پرویز را مورد بدزبانی و ناسزا قرار داد. کردیه که بمردی چون برادرش بود، بهرام را برای این بدزبانی سرزنش کرده و از او خواست که به پیروی از شاه درآید، اما بهرام پیشنهاد او را نپذیرفت.
پس از شکست در این نبرد، خسرو پس از رایزنی با پدرش هرمز چهارم کمربست که به روم رفته و از موریکیوس شاهنشاه بیزانس درخواست یاری کند.

بندوی

وندوی

بندوی یا وندوی، برادر گستهم (بسطام، بیستام، ویستاخم) و دائی خسرو پرویز بود.

بندوی از سرداران ایرانی در روزگار ساسانیان بود که پس از گریختن خسرو پرویز به آذربایجان، به دست هرمز چهارم پدر خسرو، به بند کشیده شد ولی پس از شورش بهرام چوبین از زندان گریخت و با یاری گستهم در تیسفون شورشی بر‌انگیخت که در آن کاخ هرمز چهارم را به آتش کشیدند و شاه را از تخت فرود آوردند و کور ساختند و چندی سپس هلاکش کردند. ولی دیری نگذشت که خسرو بر بندوی خشم گرفت و به فرمان او در مستی، دست و پایش را بریدند و هلاک‌شد گستهم برادر بندوی پس از کشتن برادرش در برابر خسرو پرویز شورید و سرانجام کشته شد.

برگرفته از :

شریفی، محمد. فرهنگ ادبیات فارسی

ویستهم

بیستام

وستهم یا ویستهم یا گستهم یا بسطام، بیستام ، ویستاخم، برادر زن هرمز چهارم، دائی خسرو پرویز، همسر کردیه خواهر بهرام چوبین و برادر بندوی بود. در پی قیام بهرام چوبین هرمز چهارم به وسیلهٔ دو برادر زن خود، ویستهم و برادرش به قتل رسید و این دو تن با حمایت از خسرو در مقابل بهرام چوبین او را به پادشاهی رساندند. خسروپرویز پس از رسیدن به قدرت برای آنکه خود را در پیش افکار عامه از مداخله و همدستی در قتل پدر پاک نماید، بندوی را به مجازات مرگ رساند. ویستهم بعد از مرگ برادرش به دست خسرو پرویز سر به طغیان برداشت و تاج شاهی بر سر نهاد و چندین سال در برابر لشکریان خسرو پرویز پایداری کرد. قیام ویستهم از سال ۵۹۲ میلادی آغاز شد و در سال ۵۹۷ به پایان رسید. عاقبت او به نیرنگ خسرو پرویز و به دست زنش کردیه خواهر بهرام چوبین در خواب کشته شد.

جوانشیر

جوانشیر پسر خسرو پرویز و کردیه خواهر بهرام چوبین بود. او پس از کشته شدن خسرو سوم که در خراسان دعوی سلطنت داشت و ظاهراً ترکان وی را علم کرده بودند به سلطنت رسید. مدت سلطنت او بسیار کوتاه بود.

بن مایه :

زرین کوب، عبدالحسین . تاریخ مردم ایران.

خاندان های ممتاز ایران باستان

هفت خاندان ممتاز ایران باستان

ایران هخامنشی هفت دودمات ممتاز داشت که یکی از آنها از نژاد سلطنتی بود. همچنین عده خاندان‌های بزرگی که در دوره اشکانیان مقام اول را داشتند، ظاهراً هفت خاندان بود. در زمان ساسانیان نیز طبقه مقتدر رؤسای طوایف را باز می‌یابیم و در رأس آنان هفت خاندان ممتاز قرار داشت.

بهرام دوم

بهرام دوم و اوضاع نا بسامان کشور

 

در شاهنامه ی فردوسی به بهرام دوم بهرام بهرام میگویند در زمان او اوضاع کشور نابسامان بود یکی از مهمترین مشکلاک او شورش برادرش هرمز بود.

هرمز ساتراپ خراسان بود که به وسیله ی کوشانی ها در شرق قیام کرد و همچنین رومی نیز از غرب شورش کردند که مشکلات بسیاری برای بهرام به وجود امد پیروان مانی نیز به هرمز پیوستند در نتیجه بهرام دوم به رومی ها باج داد تا بتواند شورش برادرش را سرکوب کند و ارمنستان نیز در این دوره به رومی ها واگذار شد.

کرتیر در این زمان بسیار قدرتمند شده بود او رئیس دادگاه عالی بود .حکومت تنوکراسی به وجود امد یعنی حکومتی که دارای حاکمیت دینی همراه با تعصب شدید است.

در اواخر حکومت بهرام دوم امپراتور روم هوس حمله به ایران را کرد و برای بهرام نامه ای نوشت

که در جنگ شاپور اول با والرین ضرر زیادی به روم وارد شده است و ایران باید این ضرر ها را جبران کند بهرام دوم این درخواست را قبول نکرد و کاروس که مرد کچلی بود گفته بود که اگر ضرر ها را جبران نکنی من شهر توس را تصرف میکنم و آن شهر را مثل سرم صاف خواهم کرد .

او توانست تیسفون را تصرف کند ولی بر اثر صاعقه ای کشته شد و افرادش که تصور کردند این یک عذاب الهی است فرار کردند.

بهرام سوم و نرسی

بهرام سوم و نرسی

 

بهرام سوم (293م.)معروف به بهرام بهرامان یا بهرام بهرام بهرام .

او فقط 4 ماه حکومت کرد .از او اطلاعات زیادی در دسترس نیست احتمالا مخالفان کرتیر از نفوذ بیشتر او جلوگیری کرده اند و او را از پادشاهی کنار زده اند و پادشاهی را به یکی از پسران شاپور اول  به نام نرسی واگذار کرده اند نرسی 56 سال سن داشت که از سال 293 م. تا 302م. حکومت کره است .

او قبل از پادشاهی شاه ارمنستان بود و تجربه ی بالایی داشت یکی از کار های مهم او کنار زدن کرتیر بود .

در سال 297 م. او شکست سختی از امپراتوری روم خورد به حدی که همسرش به دست رومیان افتاد و نرسی مجبور به صبلح شد او پنج منطقه ی بین النهرین را که در آن زمان از مهمترین مناطق بودند به رویان واگذار کرد و تعهد داد در ارمنستان و گرجستان و در امور آن ها دخالتی نکند

بهرام چهارم

بهرام چهارم

 

از سال 388م. تا 399م. حکومت کرد او برادر شاپور سوم است و به بهرام کرمانشاه معروف است.

دلیل این لقب برای او این است که او حاکم و ساتراپ کرمان بود.

از وقایع مهم دوران او تقسیم شدن روم به امپراتوری روم شرقی و روم غربی است .که بخش شرقی آن بیزانس نام گرفت. در دوره ی حکومت او صلحی دراز مدت بین امپراتوری روم و ایران منعقد شد .

دو امپراتوری مشکلات خو د را بر سر ارمنستان حل نمودند البته ابن اقدام مخالفت شدید بعضی از بزرگان و موبدان را در پی داشت به حدی که به تحریک آن ها در سال 399م. کشته شد.

بهرام پنجم

بهرام پنجم

 

بهرام گور در سال 420م. تا سال 438م. حکومت کرد او پسر یزگرد اول بود بعد مرگ پدرش موبدان راضی نبودند که پسرش جانشین شود چون میترسیدند او نیز مثل پدرش باشد.

شاپور پسر یزگرد می خواست به تخت شاهی بنشیند او ساتراپ خراسان بود به پایتخت آمد اما به دست بزرگان و موبدان کشته شد.

خسرو یکی از شاهزادگان ساسانی به عنوان پادشاه انتخاب شد.

بهرام گور در جایی به نام حیره (نجف فعلی) پدر او را کنار نعمان فرستاده بود وظیفه ی نعمان این بود که از حمله ی اعراب جلوگیری کند .

بعد از پادشاهی خسرو نعمان سپاه خود را به بهرام داد تا بتواند به پادشاهی برسد او نیز به کمک سپاه خود و سپاه نعمان به پایتخت آمد و خسرو را شکست داد بر خلاف خواسته  ی بزرگان در سال 420م. پادشاه ایران شد .

پیشامدها مهم زمانه ساسانی

روزشمار کهن نگاری ساسانی

224شاپور دوم-اردشیر اول پایه گذار سلسله ساسانیان است. ساسانیان به فرهنگ پارسی و دین زرتشتی جان تازه ای بخشیدند و عمداً تلاش کردند تا به قواعد عصر هخامنشیان رجوع کنند. آنها با بزرگ ترین دشمنشان یعنی رومی ها/بیزانسی ها و نیز با چینی ها به تجارت می پرداختند. با کاوش ها و حفاری هایی که در کشور چین انجام شده، سکه های طلا و نقره دوره ساسانیان که قرن های زیادی زیر خاک بوده، به دست آمده است.

 

260-شاپور اول به امپراتوری روم حمله کرد و امپراتور روم «والرین» را اسیر کرد. او همچنین جندی شاپور را که یک مرکز مهم و عمده آموزشی بود و آموزش های سطح بالایی ارایه می داد را ایجاد کرد.