ودا ها کتاب‌های آریاییان

وداها

کتاب‌های آریاییان و قدیمی‌ترین نوشته به زبان هند و اروپایی است که تاریخ نگارش آنها را در دوره‌ای بین سالهای ۱۷۵۰ و ۶۰۰ قبل از میلاد قبل از میلاد می‌دانند. کتاب ودا از چهار کتاب ریگ‌ودا یا نیایش‌ها، یجورودا یا کتاب نیایش‌کنندگان، ساماودا یا کتاب سرودها و اثروا ودا تشکیل شده است. هر کدام از این چهار کتاب دارای چهار قسمت است:سمهیتا (سرود)، برهمنا (دستورات مراسم قربانی کردن)، آرین یکا (دستورات قربانی کردن در مراسم‌های خطرناکتر) و اوپانیشاد (فلسفه). وداها مهمترین نوشتار موثر در شکل گیری فرهنگ کنونی شبه قاره هند میباشند. سرودهای کتاب ودا در جشنها و مراسم دینی، مراسم ازدواج و نمازهای هندو خوانده می‌شود. وداها مهمترین کتاب این آئین هستند.

ریگ‌ودا

ریگ‌ودا در بر گیرندهٔ سرودهای مذهبی آریاییان و کهن‌ترین ودا است.ریگ‌ودا شامل ۱۰۱۷ قطعه شعر و ۱۰۵۰۰ بیت است. این کتاب در دوره ودایی که ایرانیان و هندیان (فرهنگ آندرونوو) با هم می‌زیستند نگاشته شده است؛ و از نظر لفظ و معنا شباهت بسیاری با اوستا دارد. بخش بیشتر یجورودا و ساماودا بر گرفته شده از ریگ ودا است.

سرودها

سرودها و دعاهای وداها خطاب به ایزدان بسیاری هستند. از مهمترین ایزدان این سرودها اگنی است. اگنی خدای آتش است و پیغام بر بین انسانها و باقی ایزدان است. به همین سبب است که قربانی‌ها را در مراسم مذهبی بر روی آتش میگذاشتند.

ماه ایزد مرد است و به نام "سوما"(Soma) از آن یاد میشود. از ایزد بانوان می‌توان از "ساراس واتی"(Saraswati) نام برد. در نوشته‌های قدیمیتر از آن به عنوان "رود" یا "آموختن" یاد میشود. ولی در جدیدترین نوشتها از او به عنوان ایزد سخن (وک) نام برده میشود. او نمایان گر نیروی سخن و مادر تمام وداها است.

یجنا

زندگی دینی وداها بر محور مراسم قربانی، چه خانگی و چه در جامعه میگردد و به آن "یجنا" گفته میشود. ریشهٔ واژه یجنا با "یسنا" در اوستا یکی است. داشتن آتش (یا همان ایزد اگنی) یکی از مهمترین بخش این مراسم‌ها است و تصور بر این است که آتش یا اگنی قربانی را به خدایان می‌رساند. ماده اهدایی به آتش میتواند روغن، شیر، گندم، حیوان و یا سوما (نوعی نوشیدنی گیاهی مقدس که در مراسم‌های قربانی از آن استفاده میشد) باشد. مراسم به وسیلهٔ یک روحانی سرپرستی میشد.

آغاز جهان

بخشی از این سرودها داستان آغاز جهان را بازگو میکنند. این سرودها از یک واقعه که مشمول قربانی کیهانی است به عنوان آغاز جهان هستی یاد میکنند. این سرودها از به وجود آمدن همهٔ جهان هستی از هیچ ابراز شگفتی مینمایند و عنوان میکنند که شاید هیچکس نداند که جهان چگونه پایان می‌پذیرد.

اوپانیشاد

اوپانیشاد‌ها بخش فلسفی وداها و آخرین بخشهای اضافه شده به آنها هستند. زمانی که در قرن ۶ و ۷ قبل از میلاد آرین یکاها و اوپانیشادها نگارش شدند دید فلسفی نسبت به جهان و مسائل مهم زندگی اهمیت پیدا کرد. پیش از آن نگرش به جهان بر اساس اهمیت مراسم قربانی بود و قربانی کردن مهمترین بخش زندگی روزانه و زندگی اجتماعی به شمار می‌آمد.این طرز تفکر و زندگی جای خود را به دید فلسفی داد. این دوره، که شاید کمی پیش از تولد بودا و مهاویرا است، زمان دگرگونی فرهنگی، تفکر وپرسش، و رد کردن عقاید پیشین است.

البته اوپانیشادها سرودهای اولیه که برای مراسم قربانی به کار میرفت را کاملا رد نمیکنند. اوپانیشادها با نگاهی متفاوت به این سرودها نگاه میکنند و آنها را از دید سمبلیک بررسی میکنند. این بدین معنی است که به جای قبول کردن لفظ به لفظ این سرودها، آنها را سمبلی برای معانی عمیقتر میدانند.

طرز نوشتاری اوپانیشادها به صورت گفت و گو، چه میان شاگرد و استاد، میان دو همسر، یا میان دو فیلسوف است. از جمله مفاهیم مطرح شده در اوپانیشادها می‌توان از برهمن، دارما، کارما، و سمساره نام برد.

جایگاه وداها

وداها مهمترین نوشتار موثر در شکل گیری فرهنگ کنونی شبه قاره هند هستند. وداها سندی تاریخی از جهش فرهنگی مردمی که قربانی کردن را مهمترین بخش زندگی خود میدانستند به سوی مردمانی با تفکرات ضد خشونت و فلسفی می‌باشد. وداها همچنین در شکل گیری ۳ دین بزرگ به پا خواسته از فرهنگ هند، آئین هندو، آئین بودا و آیین جین نقشی اساسی دارند. آئین بودا و آئین جین به دلیل مختلف (به خصوص به خاطر دید افراطی این ۲ دین بر علیه هر گونه از خشونت) سرودهای مراسم قربانی وداها را کاملا رد میکنند. در آئین هندو وداها کماکان مهمترین نوشتار دینی به شمار می‌آیند و سرودها سمبلی برای معنی عمیقتر فلسفی هستند.اگرچه هیندویسم هم دینی است ضد خشونت، اما خشونت را برای دفاع شخصی مجاز میداند و در نتیجه این نگرش منفی را به وداها ندارد.

منابع

• پیس مالوری. سه گفتار درباره آریاییان. ترجمهٔ مسعود رجب‌نیا. تهران: یزدان، ۱۳۷۰، ۱۱۱.
• عباس قدیانی. تاریخ، فرهنگ و تمدن ایران در دوره آریاها. چاپ سوم، تهران: فرهنگ مکتوب، ۱۳۷۸، ۳۸۸.