باسمنچ
باسمنج یکی از شهرهای استان آذربایجان شرقی است که در بخش مرکزی شهرستان تبریز واقع شده‌است. این شهر در ۱۰ کیلومتری جنوب شرق کلان‌شهر تبریز قرار گرفته‌است.
از قرن هشتم به‌بعد، واژهٔ باسمنج به‌صورت‌های اوسبنج، وهوسفنج، فهوسفنج، اسفنج، در بعضی متون دیده می‌شود. در باب ریشه نام باسمنج (بهوسپنج) گفتنی است:اجزاء فهو و وهو و بهو در پهلوی به معنی خوب می باشند که در توصیف سپنج هستند.اما خود معنی سپنج در پهلوی جایگاه استراحت است. اصطلاح فارسی سپنج سرای هم باید در رابطه با همین معنی سپنج (استراحت) پدید آمده باشد.
به‌نوشتهٔ رشیدالدین فضل‌الله، در دورهٔ او، قریهٔ اوسبنج مشهور به ترک‌دیه، از ده‌های ناحیهٔ مهران‌رود شمرده می‌شد و حدودش متصل به‌شارع خراسان و به‌اراضی زرنق و شادباد علیا و شارع قریهٔ مرده‌ناب و فتح‌آباد بود. در یکی از قباله‌های مانده از ۹۸۷ هجری، از همنام آن، مزرعه یا ده .اُسفنج در ناحیهٔ بروانان (در مسیر جادهٔ قدیمی (میانه-بستان‌آباد-تبریز) نام برده‌شده‌است. در منابع تاریخی دورهٔ صفویه نیز نام فهوسفنج آمده‌است. به‌نوشتهٔ اسکندرمنشی در ۹۸۹ هجری، سلطان محمد خوارزمشاه از سعیدآباد کوچ کرد و وارد فهوسفنج شد.
در زمان سلطان محمد خوارزمشاه، در جنگ میان قزلباش‌ها و سپاهیان عثمانی، در کنار رود فهوسفنج، عثمانی‌ها شکست خوردند و عقب‌نشینی کردند. شاه عباس یکم که در ۹۹۸ هجری، بر اثر صلح با عثمانی، قسمت‌هایی از آذربایجان و شیروان و بنادر دریای خزر و کردستان و لرستان، یعنی متصرفات عثمانی‌ها در فاصلهٔ سال‌های ۹۸۵ و ۹۹۸ هجری را به‌آن دولت واگذار کرده‌بود، در ۱۰۱۲ هجری، برای بازپس گرفتن آذربایجان از عثمانی‌ها، پیش از ورود به‌تبریز و پس از اقامت در کاروانسرای شبلی، وارد فهوسفنج شد. در ۱۰۲۷ هجری، قوای عثمانی به‌سرداری خلیل پاشا، شهر تبریز و در پی آن، قریهٔ فهوسفنج را تسخیر نمودند.
در جنگ‌های ایران و روس در زمان فتح‌علی‌شاه قاجار، قشون روس، پیش از معاهدهٔ ترکمانچای، باسمنج را تصرف کردند، ولی پس از مدتی عقب نشستند. به نوشتهٔ اعتمادالسلطنه، در ۱۹ شوال ۱۲۶۴ هجری، ناصرالدین شاه قاجار با اردویی مرکب از ۱۰٬۰۰۰ نفر از شهر تبریز بیرون آمد و وارد باسمنج شد و در سفر به‌اروپا (از راه میانه-ترکمانچای-باسمنج) وارد شهر تبریز شد.
به‌نوشتهٔ عبدالعلی ادیب‌الملک، در دورهٔ ناصری، باسمنج یک حمام و دو مسجد و هفت خانوار رعیت و ده دکان داشت و مالیات دیوانی آن به ۱۶۰ تومان می‌رسید. باسمنج در جریان جنگ‌های انقلاب مشروطیت و لشکرکشی قوای دولتی به‌آذربایجان، به لحاظ موضع سوق‌الجیشی، مدتی مقر حکم‌فرمایی عین‌الدوله بود و میان قوای ستارخان و قشون دولتی، بارها در آن‌جا زدوخورد روی داد. باسمنج بعدها مرکز بلوک مهران‌رود شد و جادهٔ تبریز به‌بستان‌آباد از وسط آن می‌گذشت.
