این مصراع که از «کمال الدین اصفهانی» شاعر قرن هفتم هجری است در مواردی به کار میرود که آدمی به آثار و نتایج نهایی اقدامات خود که شمهای از آن بروز و ظهور کرده باشد به دیده تامل و تردید بنگرد. در آن صورت مصراع بالا را بر زبان میآوردند تا مخاطب به فرجام کارش با نظر اطمینان و یقین نگاه کند.
این مصراع بر اثر واقعه تاریخی زیر به صورت ضرب المثل درآمده است.
در جمله ی علوم بحری بود بی کرانه ؛ جامع ایمانی و یونانی ؛ در منطق و حکمت ایتی بود و در هندسه و هیئت و ریاضی حکایتی و در اصول بی مثل و شبیه و نظیر ؛ در کلام و علم معانی و بیان از دندان دلربایان منظوم تر ... علم او صفت جهل و شبهت را بدرید و مناظر و مخالف را برهم شکست و خار از پای هدایت بیرون اورد و خاک ضلالت و جهالت بر باد هوا داد . نسبت دیگر علما با او صورت ایینه بودند که ان را هیچ حقیقتی نباشد . » (تاریخ اولجایتو ؛ ص۱۱۸)
پس از محمود، بیهقی در پادشاهی کوتاه مدت امیر محمد (پسر کهتر محمود) دبیر دیوان رسالت بود و شاهد دولت مستعجل وی؛ و آنگاه که ستاره اقبال مسعود درخشیدن گرفت، نظارهگر لحظه به لحظه اوج و فرود زندگانی او بود، و هم از این تماشای عبرت انگیز است که تاریخ خویش را چونان روزشمار زندگی این پادشاه و آیینه تمام نمای دوران وی فراهم آورده است. پس از در گذشت بونصر مشکان (431 هـ.ق) سلطان مسعود، بیهقی را برای جانشین استاد از هر جهت شایسته ولی«سخت جوان» دانسته ــ هر چند که وی در این هنگام چهل و شش ساله بوده است ـــ از این رو بو سهل زوزنی سالخورده را جایگزین آن آزادمرد کرد و بیهقی را بر شغل پیشین نگاه داشت. ناخشنودی بیهقی از همکاری با این رئیس بدنهاد، در کتاب وی منعکس است، تا آنجا که تصمیم به استعفا گرفته است، ولی سلطان مسعود او را به پشتیبانی خود دلگرم کرده و به ادامه کار واداشته است.
علی اکبر دهخدا در حدود سال ۱۲۵۷ خورشیدی در تهران متولد شد. اگرچه اصلیت او قزوینی بود ولی پدرش خانباباخان که از ملاکان متوسط قزوین بود، پیش از ولادت وی از قزوین به تهران آمد و در این شهر اقامت گزید. هنگامی که او ده ساله بود. پدرش فوت کرد، و فردی به نام میرزا یوسف خان قیم او شد. دو سال بعد میرزا یوسف خان نیز درگذشت و اموال پدر دهخدا هم به فرزندان میرزا یوسف خان رسید. در آن زمان یکی از فضلای عصر بنام شیخ غلامحسین بروجردی که از دوستان خانوادگی آنها بود کار تدریس دهخدا را به عهده گرفت و دهخدا تحصیلات قدیمی را در کنار او آموخت. وی حجره‌ای در مدرسه حاج شیخ هادی (در خیابان حاج شیخ هادی) داشت، وی مردی مجرد بود و بتدریس زبان عربی و علوم دینی مشغول بود.
ساکنان زاگرس
آنچه که پیرامون تاریخ ایران در کتاب های تاریخی نوشته شده است ، معمولاً آغاز تاریخ ایران را از ابتدای دوران مادها و یا هخامنشی معرفی نموده و دربارهء اقوامی که پیش از مادها در این سرزمین می زیسته اند بندرت و یا کمتر اشاره ای می شود . ولی بر اثر تحقیقات و پژوهش های بعمل آمده و با توجه به یافته های باستانی ، در نقاط مختلف ایران خصوصاً در منطقه زاگرس ، چنین معلوم می شود که پیش از آمدن ماد ها و پارس ها به فلات ایران اقوام دیگری که خود با آریایی ها نزدیکی داشته اند از مدت ها پیش ، در این نواحی مستقر بوده اند . این اقوام ، دولتی تشکیل داده و در مقابل تهاجمات دولت مقتدر آشور پیوسته مقاومت کرده اند . اقوام فوق در عین حال صاحب تمدن ، فرهنگ و هنر عالی و با شکوهی بوده که آثار و بازمانده های آنها را امروزه به ویژه از منطقه زاگرس می شناسیم .
بنابر گزارش سایت اطلاع رسانی مصر ((Egypt state Information Service زاهی هواس، مدیر کل شورای عالی آثار باستانی مصر و از باستان‌شناسان برجسته این کشور، یکی از این قلعه ها را متعلق به سلسله‌های هجدهم و نوزدهم فراعنه اعلام کرده است.اما محوطه تازه اکتشاف شده دیگر، بنابر اظهار‌نظر آقای هواس، باقی‌مانده‌ی قلعه یا دژی است، مربوط به دوران حضور هخامنشیان در مصر. این قلعه در سی کیلومتری شرق کانال سوئز قرار دارد. اما هنوز اطلاعات دقیق و کاملی از ساختار و شیوه معماری آن منتشر نشده و تنها خبر کشف آن مورد تایید باستان‌شناسان قرار گرفته است.
حضور هخامنشیان در مصر به دوران کمبوجیه پسر کوروش باز می‌گردد.
آن زن که بلندقامت هم بوده، دارای قدرت های مرموز و توانایی دیدن آینده بوده است. آثار به جا مانده از شهر سوخته نشان می دهد که این شهر یک بار آتش گرفته و سه بار در زمان باستان بازسازی شده است و سرانجام به طور کامل در ۲۰۰۰ پیش از میلاد از بین رفته است. علت مرگ این زن مشخص نیست.
بررسی های اخیر باستان شناسان درباره چشم مصنوعی یک زن مربوط به پنج هزار سال پیش، اطلاعات جدیدی را برملا کرده است.
به گزارش سرویس بین الملل «بازتاب» به نقل از «فاکس نیوز» این چشم مصنوعی به وسیله باستان شناسان ایرانی و ایتالیایی کشف شده، زمانی متعلق به یک زن فالگیر یا کاهن در سرزمین باستانی پارس ها بوده است.
باستان شناسان گفته اند: این چشم کروی، باعث خیره شدن و چشم دوختن کسانی می شود که به او نگاه می کنند و این امر آنان را متقاعد کرده که آن زن که به نظر بلندقامت هم بوده، دارای قدرت های مرموز و توانایی دیدن آینده بوده است.
کشف30 هزار دست‌سازه سنگی از 17 تا 10 هزار سال قبل در مازندران
طی مطالعات باستان‌شناسی در غار کومیشان به منظور انجام تاریخ‌گذاری مطلق و بررسی چگونگی خروج انسان از غارنشینی تا آغاز شهرنشینی، حدود 30 هزار دست سازه سنگی از لایه‌های باستانی این غار کشف شد. این دست سازه‌ها متعلق به دوره فراپارینه سنگی و نوسنگی بوده و نشان از سکونت انسان بین 17 تا 10 هزار سال قبل در منطقه دارد.
خبرگزاری میراث فرهنگی_ گروه میراث فرهنگی_ حسن ظهوری_ نخستین فصل مطالعات جدید باستان‌شناسی در غار کومیشان مازندران، منجر به کشف حدود 30 هزار قطعه دست سازه‌های سنگی متعلق به دوره فراپارینه سنگی تا نوسنگی شد. این ابزار نشانگر سکونت انسان از 17 هزار تا 10 هزار سال قبل در منطقه است.
غار پبداه در منطقه عشایری شهرستان لالی
غار پبده به عنوان سکونتگاه 15 هزار ساله آدم های اولیه در شهرستان لالی در آتش سوخت و تاکنون صدها خفاش ساکن در آن طعمه حریق شده اند.
به گزارش دانانیوز از مهر، این غار در منتهی الیه شهرستان لالی در منطقه ای عشایری در مسیر آبشار آرپناه و در کوهی به ارتفاع هزار واقع شده و یکی از امتیازات آن دسترسی تقریبا آسان است.
این غار در دهه 40 توسط پرفسور گریشمن، باستان شناس فرانسوی شناسایی و مورد تحقیق قرار گرفته و وی در این غار ابزار آلات و آثار سکونت انسانهای اولیه در حدود 15 هزار سال پیش را کشف کرد ولی پس از آن هیچکس به طور دقیق این محل را مورد ارزیابی و مطالعه باستان شناسی قرار نداده است.
غار پبده دهانه کوچکی دارد ولی داخل آن بسیار گسترده است در عین حال بسیار تاریک، نمناک و پر از خفاش و حشرات مختلف است که دسترسی به آن را مشکل کرده است حتی پرفسور گریشمن به همین دلیل تنها 200 متر ابتدایی این غار را پیموده است در حالی که معلوم نیست این غار چند متر دارد و چه آثاری در آن نهفته است.
این احتمال نیز می رود که به علت دسترسی تقریبا راحت به آن، این غار در مقطعی محل سکونت عشایر کوچ رو نیز بوده است.
هزاره اول پیش از میلاد
منطقه باستانی معروف به شهر یری در شمال غربی روستای پیرازمیان در 31 کیلومتری شرق مشگین شهر در کنار رود قره سو قرار دارد. وسعت این منطقه تاریخی 400 هکتار است و از سه قسمت دژ نظامی، معبد و قوشا تپه تشکیل می شود. قدمت قلعه و معبد به 1450 پیش از میلاد و قوشا تپه به 7 هزاره پیش از میلاد می رسد.
اولین بار در حدود ده سال پیش از انقلاب اسلامی چارلز برنی در این محوطه کاوش کرد و از سال 1383 تا 1385 سه فصل حفاری به سرپرستی علیرضا هژبری نوبری در آن انجام شد.
