پیشیاوادا

پَیشیاوادا یکی از شهرهای ایران باستان بود.بنا بر سنگ‌نوشته بیستون گئومات مغ در سال ۵۲۲ پ.م بر کوهی به نام آراکادریش نزدیک شهر ایرانی پیشیاوادا خود را به دروغ بردیا نامید و اعلام شاهنشاهی کرد.پیشیاوادا محل بایگانی‌ها و متون مقدس احتمالاً مربوط به پاسارگاد بوده‌است. ریشه نام آن مشتق از واژه‌های پارسی باستان نوشتن و آبادی، اقامتگاه است. صورت فارسی امروزی این نام را می‌توان وشت‌آباد نوشت. نام این دژ در رونوشت آرامی سنگ‌نوشته بیستون که در جزیره الفانتین نیل در مصر پیدا شده و توسط دانشمند انگلیسی، کولی، زیر عنوان پاپیروس‌های آرامی از سدهٔ پنجم پیش از میلاد چاپ شده، ذکر شده‌است.

باسمنج

باسمنج یکی از شهرهای استان آذربایجان شرقی است که در بخش مرکزی شهرستان تبریز واقع شده‌است. این شهر در ۱۰ کیلومتری جنوب شرق کلان‌شهر تبریز قرار گرفته‌است.

از قرن هشتم به‌بعد، واژهٔ باسمنج به‌صورت‌های اوسبنج، وهوسفنج، فهوسفنج، اسفنج، در بعضی متون دیده می‌شود. در باب ریشه نام باسمنج (بهوسپنج) گفتنی است:اجزاء فهو و وهو و بهو در پهلوی به معنی خوب می باشند که در توصیف سپنج هستند.اما خود معنی سپنج در پهلوی جایگاه استراحت است. اصطلاح فارسی سپنج سرای هم باید در رابطه با همین معنی سپنج (استراحت) پدید آمده باشد.

استخر

استخر نام شهری باستانی است واقع در استان فارس ایران. املای تاریخی آن اصطخر است.استخر از بزرگ‌ترین شهرهای دوران خود بوده و به گفته تاریخ نویسان چهار دروازه داشته که امروزه یکی از آنها در سر پیچ دوراهی مرودشت ارسنجان قرار دارد و دیگری در جنوب شهر مرودشت قرار داشته‌است.

در هفت کیلومتری ویرانه‌های تخت جمشید، ویرانه‌های شهر استخر معروف به «تخت طاووس» قرار دارد. آثار بجامانده از این شهر شامل دروازه سنگی، ستون‌ها و دیواره‌های سنگی است که به روزگار هخامنشی تعلق دارد. در این شهر، بازمانده سازه‌های اسلامی، ساسانی و اشکانی و ظروف و آثار سده‌های آغازین هجری در آن کشف شده‌است. آب شهر استخر از رود سیوند تامین می‌شده‌است. شهر استخر شاهد تاجگذاری‌ها و جشن‌ها و شکوه بسیاری بوده و صدها هزار نفر ساکن داشته‌است.

ابیورد

اَبیوَرد (نام‌های دیگر: اباورد، باورد) از شهرهای کهن ایران در شمال خراسان، بر دامنه شمالی کوه‌های هزار مسجد است.دربارهٔ اینکه این شهر هنوز برجا است یا نه، اختلاف نظر وجود دارد. برخی بر این نظرند که ابیورد همان شهری است که امروزه بدان محمدآباد می‌گویند و در سمت باختری مرو واقع است. برخی نیز گفته‌اند که ابیورد کامل ویران شده و ویرانه‌های آن اکنون در کشور ترکمنستان، در حدود هشت کیلومتری غرب ایستگاه قهقهه، در مسیر راه‌آهن عشق‌آباد به مرو واقع است. به نوشته بارتولد، در نزدیکی‌های ابیورد کهنه، قریه دیگری هست که آن نیز در گذشته ابیورد خوانده می‌شود و اکنون پشتک نامیده می‌شود.

کیتن

کیتن

کیتن به اعتقاد مردم عیلام باستان به نیرویی اسرارآمیز و فوق طبیعی همهٔ خدایان گفته می‌شود. کیتن طلسم و فره ایزدی بود، و به منظور حمایت و حتی تنبیه به کار می‏رفت. فرمانروایان عیلام سلطه خود را براساس حمایت سحرآمیز کیتن بنیان نهاده‌بودند، و به منزلهٔ نمایندگان زمینی کیتن آسمانی به شمار می‏آمدند، ضمن آنکه خدایان دارای کیتن بودند، هومبان را برخوردار از فره ویژه فرمانروایان می‏دانستند. شاهان خود را در برابر رعیت کارگزاران زمینی کیتن الهی می‌دانستند. کسی که به آن تعدی می‌کرد زندگی خود را می‌باخت و مطرود می‌شد.

بن مایه:

بهزادی، رقیه. «قوم‌های کهن: عیلام (دین، هنر و فرهنگ)». مجله چیستا، ش. ۶۶ - اسفند

سارد

سارد

سارد یا ساردیس، شهر دوران باستان، واقع در بخش غربی آسیای کوچک که تا سال ۵۴۶ پیش از میلاد پایتخت شاهنشاهی لیدی و بعد از آن مقر ساتراپ‌های پارس بوده‌است. سارد نزدیک به دو هزار و اندی سال پیش به دست کورش بزرگ گشوده شد و از آن پس یکی از شهرهای مهم شاهنشاهی هخامنشی شد.این شهر که در آسیای کوچک قرار داشت به وسیله راه شاهی به تخت جمشیدمی‌پیوست. از سال ۱۸۸ پیش از میلاد متعلق به پرگامون و از سال ۱۳۳ پیش از میلاد در تصرف رومیان و سپس بیزانس قرار گرفت که بعدها به دست مسلمانان افتاد. شهر سارد شهرت خود را مدیون ثروت فراوان و همچنین نیایشگاه آرتمیس می‌باشد.

سرزمین زرنگ

زرنگ

زَرَنگ یا زرنکا (به یونانی: درنگیانا) سرزمینی باستانی که یکی از ساتراپی‌های هخامنشیان بشمار می‌رفت و در سرزمین‌های امروزی افغانستان، پاکستان و جنوب شرقی ایران واقع بوده‌است. این سرزمین در سنگ‌نبشته بیستون داریوش بزرگ و نقش رستم در دورهٔ هخامنشیان به پارسی باستان زَرَکَه نامیده شده است.

گفته می‌شود که زرنگ را گرشاسب بنا کرده است. آنرا زره نیز می نامیدند. در قدیم «زرنکه» (درنژینه) بعدها سکستنه، سجستان، سیستان شده معرب آن زرنج است.

نریوسنگ ایزد پیام آور

نریوسنگ

نَریوسَنگ (در اوستایی نَیریوسَنگهَ، در پهلوی نَریوسَنگ، در فارسی نَرسی و نَرسه) نام ایزد پیک و پیام‌آور اهورامزدا خدای دین زرتشت است یعنی قابل مقایسه با جبرئیل در دین‌های ابراهیمی است. در کتاب وَندیداد نریوسنگ دوست اهورامزدا خوانده شده و در کتاب بُندَهِشن وظیفه نریوسنگ رساندن پیام الهی به شاهان و پهلوانان ذکر شده‌است.

در یک اسطوره کهن درباره این ایزد آمده‌است که اهورامزدا او را همچون پسری پانزده ساله آفرید و برهنه در پس اهریمن قرار داد تا زنان با دیدن او دل در او بندند و او را از اهریمن بخواهند. (تئودور برخونی).

بن مایه

اوستا، گزارش و پژوهش جلیل دوستخواه، انتشارات مروارید، تهران

سیراف

سیراف

سیراف (صورت قدیمتر: سیراب) در بعضی نوشته‌ها صیراف نیز نوشته شده‌است. شهری باستانی واقع در بخش مرکزی شهرستان کنگان در استان بوشهر یکی از آثار تاریخی و از نقاط دیدنی استان بوشهر در جنوب ایران است. سیراف یکی از قدیمیترین بنادر ایران است که زمانی دارای رونق فراوانی بوده‌است. شهر باستانی سیراف دارای معماری خاصی می‌باشد که بسیار شبیه به روستای ماسوله در شمال کشور می‌باشد. سیراف پررونق ترین بندرکشور بود که روابط تجاری زیادی با چین و...در دوره‌های ساسانی و اسلامی داشت.

رهام

رهام

رُهام، از پهلوانان ایرانی شاهنامه فردوسی پسرگودرز و نوه کشواد زرین کلاه و همچنین پدر فرهاد بود او از شجاعان گیتی بود و در زمان کیخسرو جنگهای مردانه نمود وی در جنگهایی که با تورانیان و خاقان چین و جنگهای که به خونخواهی سیاوش به فرماندهی گودرز پدر خود و یا رستم شرکت میکرد. در فارسی و شاهنامه با نام رُهام و در زبان اوستایی رئوهوم یا رئو هائوم است. او همراه کاووس و دیگر پهلوانان به مازندران رفت و گرفتار شد تا رستم آنان را رهانید. در جنگهایی هم که به خونخواهی سیاوش انجام شد حضور داشت. از کارهای مهم او کشتن بارمان تورانی در جنگ دوازده رخ است. در شاهنامه رُهام به همراه بسیاری دیگر از پهلوانان همانند برادرش گیو و برادر زاده اش بیژن پس از عروج کیخسرو به آسمان در توفان برف ناپدید می‌شود.