چشمه سورت
باداب سورت چشمه پلکانی تراورتنی بی‌همتا در ایران و بی‌مانند در جهان است که جا گرفته در روستای ارست بخش چهاردانگه‌ی شهرستان ساری می‌باشد. به گفته بومیان بخش و مردمان کنونی این زیستگاه ، سال‌ها پیش روستایی به نام سورت در نزدیکی باداب بوده که امروزه از میان رفته است و از این روی می باشد که نام سورت را بر این شاهکار گیتی نهادند.
داریوش یزرگ
نام
داریوش یکم ، فرنام به داریوش بزرگ، پسر ویشتاسپ، همسر آتوسا و داماد کوروش بزرگ، سومین پادشاه هخامنشی بود.
داریوش در زبان لاتین «دَرَیوس»، زبان یونانی «داریوس» و در پارسی باستان «دارَیَوَهوش»واگویی می‌شود. آرایه این نام در زبان ایلامی «داریامائویس»، در زبان اکدی «داریاموس» و در زبان آرامی «دِرایس» و «دِرایوس» است و گمان می‌رود نام یونانی دیگرش «داریائوس» باشد. این نام در زبان پارسی باستان به چَم «استوار نگاه می‌دارد آنچه نیکوست را» می‌باشد.
این نام در نگارش بابلی سنگنبشته بیستون به گونه [ داریاموش ] آمده است: من «داریاموش«(داریوش)، شاه، پسر «اوشْتاسْپَه» (ویشتاسپ)، «اَهَمَنیش» (هخامنشی)، شاه شاهان، پارسی، شاه «پَرسو» (پارس) آماده است.
وی در سال ۵۲۲ پیش از زایش، با یاری چندی از بزرگان هفت خانواده بلند پایه پارسی با کشتن گئومات مغ بر تخت نشست. پس از آن به فرونشاندن شورش‌های درون مرزی پرداخت. فرمانروایی شاهنشاهی را استواری بخشید و سرزمین‌هایی چند به شاهنشاهی افزود، همچنین آغاز ساخت پارسه (تخت جمشید) در زمان پادشاهی او بود.
اهورامزدا خداییست بزرگ، بزرگترین خدایان
که زمین را آفرید
که آسمان را آفرید
که مردم را آفرید
که شادی را برای مردم آفرید
که خشایارشا را شاه کرد
یگانه فرمانروای بسیاری
من خشایارشا، شاه بزرگ، شاه شاهان
شاه مردمان بسیار
شاه در این زمین دور و پهناور
پسر داریوش شاه هخامنشی
گوید خشایارشا: داریوش شاه که پدرم بود، به خواست اهورامزدا بناهای زیبایی ساخت و او دستور داد این سنگنبشته کنده شود.
اما نوشته‌ای در آن کنده نشد
پس از آن من دستور دادم این نوشته کنده شود.
باشد که اهورامزدا و خدایان دیگر مرا نگاه دارند، شهریاری مرا ، و آنچه که من ساخته‌ام .
گفتار خشایارشا در سنگنبشته وان ترکیه
نام
نام خشایارشا از دو بخش "خشای" به چَم (شاه) و "آرشا" به چَم (مرد) پدیدار شده و به چَم «شاه مردان» است، چَم(معنی) این نام می‌تواند «کسی که در میان شاهان پهلوان است» یا فرمانروای پهلوانان باشد. خشایارشا در زیشمار (سن) سی و چهار سالگی به پادشاهی رسید.
خَشایارشای بزرگ، فرنام به شاه شاهان پسر داریوش بزرگ و آتوسا دختر کوروش بزرگ، چهارمین پادشاه هخامنشی میان سال‌های (۴۸۵ تا ۴۶۵ پیش از زایش) بود.
شهربَراز یا شهروراز در سال ۶۳۰ میلادی، از ۲۷ آوریل تا ۹ ژوئن،برای زمان کوتاهی، پادشاه ساسانی بود.
نام بنیادین او «فرُخان» بود و «شهربراز» فرنام(لقب) او. «شهربَراز» یا شهروَراز به چَم «گراز کشور» یا «گراز امپراتوری» است و نمارِشی است به ورزیدگی ارتشی و جنگاوری وی و نیز پیروزی‌های پیاپی وی در جنگ‌ها و نبردها. زیرا در ایران باستان گراز نماد ایزد بهرام است که ایزد جنگ و پیروزی است (همان‌گونه که در میان رومیان مارس یا همان مریخ نماد جنگ بود).
شهربراز در زمان خسرو پرویز جایگاه اسپهبد داشت و یکی از فرماندهان بزرگ ارتش ایران بود که با روم (بیزانس) جنگید و پیروزی‌های شایانی به دست آورد از دسته اورشلیم را گرفت و چلیپ راستین را که به باور ترساییان عیسی مسیح بر آن به چلیپا کشیده شده بود، به تیسفون پایتخت شاهنشاهی ایران ساسانی فرستاد. شهربراز سپس مصر‌را در سال ۶۱۶ میلادی‌و همچنین لیبی را تسخیر کرد و پس از چند سده دوباره فرمانروی ایران را به گستردگی زمان هخامنشیان رساند.
گردیه
کردیه (گردیه، گردویه، گردیگ) در داستانهای میهنی ایران و شاهنامه نام وی ذکر شده است. او خواهر و همسر بهرام چوبین، خواهر گردوی، همسر گستهم دائی خسرو پرویز، همسر خسرو پرویز و همچنین مادر جوانشیر پسر خسرو بود. جوانشیر در روزگار آشوب پس از کشته شدن خسرو، زمان کوتاهی پادشاهی کرد.
در سال ۵۹۰ میلادی، خسرو پرویز در تیسفون تاج بر سر نهاد. نخستین سال پادشاهی خسرو با شورش بهرام چوبین مصادف بود.
در جنگی که میان خسرو پرویز و بهرام چوبین بر کرانه رود نهروان در گرفت، بهرام خسرو پرویز را مورد بدزبانی و ناسزا قرار داد. کردیه که بمردی چون برادرش بود، بهرام را برای این بدزبانی سرزنش کرده و از او خواست که به پیروی از شاه درآید، اما بهرام پیشنهاد او را نپذیرفت.
پس از شکست در این نبرد، خسرو پس از رایزنی با پدرش هرمز چهارم کمربست که به روم رفته و از موریکیوس شاهنشاه بیزانس درخواست یاری کند.
وندوی
بندوی یا وندوی، برادر گستهم (بسطام، بیستام، ویستاخم) و دائی خسرو پرویز بود.
بندوی از سرداران ایرانی در روزگار ساسانیان بود که پس از گریختن خسرو پرویز به آذربایجان، به دست هرمز چهارم پدر خسرو، به بند کشیده شد ولی پس از شورش بهرام چوبین از زندان گریخت و با یاری گستهم در تیسفون شورشی بر‌انگیخت که در آن کاخ هرمز چهارم را به آتش کشیدند و شاه را از تخت فرود آوردند و کور ساختند و چندی سپس هلاکش کردند. ولی دیری نگذشت که خسرو بر بندوی خشم گرفت و به فرمان او در مستی، دست و پایش را بریدند و هلاک‌شد گستهم برادر بندوی پس از کشتن برادرش در برابر خسرو پرویز شورید و سرانجام کشته شد.
برگرفته از :
شریفی، محمد. فرهنگ ادبیات فارسی
بیستام
وستهم یا ویستهم یا گستهم یا بسطام، بیستام ، ویستاخم، برادر زن هرمز چهارم، دائی خسرو پرویز، همسر کردیه خواهر بهرام چوبین و برادر بندوی بود. در پی قیام بهرام چوبین هرمز چهارم به وسیلهٔ دو برادر زن خود، ویستهم و برادرش به قتل رسید و این دو تن با حمایت از خسرو در مقابل بهرام چوبین او را به پادشاهی رساندند. خسروپرویز پس از رسیدن به قدرت برای آنکه خود را در پیش افکار عامه از مداخله و همدستی در قتل پدر پاک نماید، بندوی را به مجازات مرگ رساند. ویستهم بعد از مرگ برادرش به دست خسرو پرویز سر به طغیان برداشت و تاج شاهی بر سر نهاد و چندین سال در برابر لشکریان خسرو پرویز پایداری کرد. قیام ویستهم از سال ۵۹۲ میلادی آغاز شد و در سال ۵۹۷ به پایان رسید. عاقبت او به نیرنگ خسرو پرویز و به دست زنش کردیه خواهر بهرام چوبین در خواب کشته شد.
