سلسله مراتب مندایی

سلسله مراتب دینی در میان صابئین مندایى

 

آنچه از نظر می گذرد گزارشی از شان و مرتبت روحانیان در آیین صابئین مندایی است. بی گمان، موقعیتی که هر دین برای طبقه روحانیان قائل است، از مؤلفه ها و شاخص هایی به شمار می آید که به واسطه آن، می توان دین مورد نظر را در رده و رتبه ای خاص طبقه بندی کرد. یکی از شاخص های تقسیم ادیان، تقسیم بر حسب جایگاه و منزلت روحانیان در دین است . مقاله حاضر می کوشد مقام و موقعیت طبقه روحانیان را در میان صابئین مندایی به کاوش بگیرد و آداب و سلوک روحانیت را در آن آیین بررسی کند. ذکر این نکته ضروری است که مطلب حاضر، بخشی از یک پژوهش گسترده تحت عنوان "نگاهی انسان شناختی به دین ورزی صابئین مندایی ایران " است که به همت پژوهشکده مردم شناسی سازمان میراث فرهنگی در دست انتشار است .

 

ایمان و اعتقاد می تواند امری درونی و فردی باشد. اما اگر ایمان و اعتقاد از سطح فردی فراتر رفته و در سطح جمعی مطرح شود، و به عبارت دیگر باور و دریافت فردی تبدیل به یک دین شود، پدید آمدن یک سازمان بندی جمعی و گروهی غیرقابل اجتناب است .

آیین مندایی در ایران

وضعیت صابئین مندایی در ایران

در کنار رود کارون در جلگه خوزستان ، قومی صنعتگر و هنرمند زندگی می کنند که دین و آیین ، زبـان و خـط خـاصـی دارنـد و هـمـواره تـوجـه دین شناسان ، انسان شناسان و زبان شناسان را به خـود جلب کرده انـد.اینان خـود را مندایی » و از نسل سام بن نوح می دانند.

کتاب مقدس شان صحف آدم است که خود به آن گنزا ربا به معنی گنج بزرگ می گویند. این کتاب از دو طرف آغاز می شود. قسمت راست ، که طولانی تر است ، در موضوع الهیات مندایی ، جهان و خلقت ، تاریخ قوم و اساطیر ؛ و قسمت چپ در موضوع اموات است . قرآن شریف ، منداییان را با نام «صابئین »، اهل کتاب دانسته و در آیه های 62 سوره بقره ، 17 سوره حج ، 69 سوره مائده از ایشان سخن گفته است . وجه تسمیه «مندا» و «صبی »

نامی که این قوم خود را به آن می خوانند، ظاهرا از کلمه «ماندا» یا «مندا» به معنای معرفت و شناخت مشتق شده است و این شاید دلیلی است که دین شناسان نشانه هایی از ارتباط میان این دین با فرقه های گنوسی یافته اند. اما «صبی » در زبان عربی از «صب » به معنای «آب ریختن » است و این به دلیل آیین های تعمید در آب است که از ارکان این آیین به شمار می آید.

مندایی ها

مندائی‌ها، دینی در کنار آب روان

شاید خیلی‌ها ندانند که یکی از ادیان موجود در ایران مندائیان یا صابئین هستند. صابئین ایرانی عمدتاً ساکن خوزستان هستند. آن‌ها را نمی‌شود از آب روان جدا کرد. مراسم تعمیدشان مهم‌ترین مراسم آنان است که با آب روان صورت می‌گیرد. به پیامبران از حضرت آدم تا حضرت یحیی اعتقاد دارند. لباس رسمی‌شان پارچه‌ای است از الیاف طبیعی به رنگ سفید که شامل پنج قسمت است

آیین های ایران باستان بخش چهارم

مزدک

بحرانهاى اجتماعى در پدید آمدن باورهاى دینى نقش مهمى دارند و دینهایى که در زمان و مکانى بحرانى تاءسیس مى شوند، گسترشى عمومى مى یابند. آیین به شدت اجتماعى مزدک یکى از شواهد این مدعاست . فردوسى در شاهنامه هنگام سخن گفتن از پادشاهى قباد، شرح مفصلى از ظهور مزدک مى دهد. وى مى گوید مزدک حکیمى بود که مردم را در زمان تنگى برانگیخت تا به انبار غله هجوم برند و از این راه شهرت وى بالا گرفت .

 

سرگذشت مزدک

مزدک پسر بامداد در زمان قباد (488-531 م .) از میان دانایان و دانشمندان از شهر مازیارا در کنار دجله که اکنون کوت العماره خوانده مى شود، برخاست . تاریخ نگاران ، حتى آنان که با وى مخالف بوده اند، به خرد و منطق و صفات برجسته او اشاره کرده اند. مى گویند او مردى پرهیزکار بود و لباس ساده اى بر تن مى کرد.

مزدک هیچ گاه ادعاى پیامبرى نداشت و خود را پیرو شخصى به نام بوندوس مى دانست که در حدود سال 300 م . اصلاحاتى در مانویت پدید آورده بود و در ایران و روم پیروانى داشت .

آیین های ایران باستان بخش سوم

مانویت

مانویت در فاصله میان ظهور مسیحیت و اسلام پدید آمد و در مدت کوتاهى فراگیر شد و پیروانى پرشور و با اخلاق گرد آورد. این ترکیبى است از اعتقادات صابیان ، بوداییان ، زردشتیان و مسیحیان . اصول عرفانى و انسانى این آیین به گسترش آن شتاب داد و آن را در شرق تا چین و در غرب تا مرکز اروپا پیش برد. حاکمان ایران و روم و سرزمینهاى دیگر با مانویان از در خصومت در آمدند و دسته دسته آنها را کشتند و سرانجام ، محکمه تفتیش اروپا آخرین گروه مانویان را در سیزدهم میلادى نابود کرد.

آیین های ایران باستان بخش دوم

دین زردشت

هنگامى که چند قرن بر ورود آریاییان به ایران گذشت این قوم اندک اندک به شهر نشینى روى آوردند و این مساءله در جهان بینى ایشان تاءثیر گذاشت .

در آن روزگار انسان اصلاح گرى بر خاست و آریاییان را که خواستار ترک خرافات قدیم بودند، به آیین تازه اى دعوت کرد و آیین مغان را برانداخت . این پیامبر مصلح که خود را فرستاده خداى خوبى و روشنایى معرفى مى کرد، زردشت نام داشت . وى مدعى بود آیین خود را از آهورمزدا دریافت کرده تا جهان را از تیرگیها پاک کند و آن را به سوى نیکى و روشنایى رهنمون شود.

آیین های ایران باستان بخش اول

آیین مغان

قبل از ظهور زردشت ، یعنى پیش از پادشاهى مادها، بومیان غیر آریایى ایران یعنى داشتند که آیین مغان نامیده مى شود. کلمه مغ (مگوش ) در زبان قدیم ایران به معناى خادم بوده است . به نظر مى رسد مغان سکنه بومى ایران بوده اند و مانند دراویدیان هندوستان ، پس از ورود آریاییان سرزمین خود را تسلیم آنان کرده اند. واژه المجوس که در زبان عربى به زردشتیان اطلاق مى شود، از همین کلمه مگوش مى آید.

 

برخى از پژوهشگران معتقدند که دوگانه پرستى یعنى ایمان به خداى خیر و خداى شر در دین زردشتى از مغان قدیم ایران آمده است ؛ زیرا در کتاب گاتها که قدیمترین بخش اوستا و داراى صبغه ایرانى است ، چیزى در مورد دو گانگى یافت نمى شود، ولى از کتابهاى تاریخى بر مى آید که مغان قدیم دو گانه پرست بوده اند. مغان به رستاخیز نیز ایمان داشتند.

درنگی در شخصیت و آرای مانی

درنگی در شخصیت و آرای مانی

• مانی : فراتر از اسطوره گرایی 
1- مانی در چه پایه ای از استدلال منطقی قرار میگیرد؟ شرق شناس آلمانی هانس هاینریش شیدر( 1 ) که تمام وقت خود را در دهه های 1920 و 1930 صرف تحقیق در مانویت کرده است در اثر خود کیفیت های ابتدایی نظام مانوی( 2 ) بر این سؤال تأکید کرده و بنظر او جواب این سوال کلید راهنمایی برای شناسایی شخصیت مانی و مانویت است . 
قبلاً باید خاطرنشان ساخت که کوشش برای روشن ساختن شخصیت و کارهای یک بنیانگذار دین از طریق پاسخ به این پرسش که او در چه پایه ای از استدلال قرار میگیرد ، یک برداشت و روش کاملاً انفرادی است . 
اما اگر مطلب را در همینجا رها نکنیم و سعی کنیم بیشتر به آن نزدیک شویم مسلماً اولین سؤال ما نیز همین خواهد بود که آیا مانی در جهتی که بتوان آن را استدلال منطقی نامید گام برداشت؟ آیا ‹‹ منطق ›› عامل مسلط در آیا ‹‹ عقل ›› ، ناظر بر شکل گیری مکتب مانوی بود؟ ظاهراً به نظر میرسد که چنین بوده است . به خاطر داریم که آگوستین بنا بر گفته خودش مجذوب مانویت شد زیرا آنها قادر بودند هر پدیده ای را که میتوانست در دنیا وجود داشته باشد ، توجیه منطقی کنند و نیز به خاطر داریم که انتقاد مانویت از مسیحیت این بود که مسیحی پیش از آنکه عقل خود را به کار اندازد باید اول خود را وادار به ایمان آوردن سازد . ( رک ص 163 همین کتاب ) بدون تردید آنها همه به یک ستمگیری علمی ، اگر نگوییم منطقی ، دلالت میکند . 

پیامبران مدفون درایران

پیامبران مدفون درایران

ایران زمین از دیرباز مدفن پیامبرانی بوده که آنجا را برای زندگی انتخاب کرده اند.

 تاریخ زندگى وفوت پیامبران، همانند محل زندگى ومدفن شان کاملاً مشخص نیست. با این همه از جستجو در کتابهاى تاریخى ومقدس مى توان به هنر اقوى تاریخ زندگى پیامبران نقب زد و با کنار هم قرار دادن اطلاعات درست، از اسرارى آگاه شد.

سرزمین بین النهرین وفلسطین به عنوان سرزمین هایى شناخته شده اند که پیامبران بسیارى در آن دفن هستند هم چنین ایران نیز کشورى است که در طول تاریخ هم محل ظهور وهم محل حضور پیامبران بوده است.

ایران در طول تاریخ، گاهى چنان کشور امنى به حساب مى آمده که مهاجران بسیارى را به خود پذیرفته است. گروهى از این مهاجران پیامبرانى بوده اند که ایران را براى زندگى در نظر گرفته اند.

در زیر اطلاعات پیامبرانی که در ایران مدفون هستند یا احتمال می‌رود که مقبره آنها در ایران باشد ، آمده است:

رحیم مؤذن‌زاده اردبیلی ، نوایی که به خاطرات پیوست

رحیم مؤذن‌زاده اردبیلی مشهور به «بلال ایران» (زادهٔ ۱۳۰۴ در اردبیل – درگذشتهٔ ۵ اردیبهشت ۱۳۸۴) اذان گوی مشهور ایرانی و تاریخی جهان اسلام در آواز بیات ترک و در گوشه روح الارواح (در ۵۰ سال گذشته) است. این اذان در در سال ۱۳۳۴ در استودیو یک رادیو ضبط شد. در سال ۱۳۸۷ اذان رحیم مؤذن‌زاده اردبیلی اثر ملی معنوی شناخته شد. اذان‌هایی که توسط او خوانده شده‌است، هنوز به عنوان زیباترین اذان‌های موجود در رسانه‌های صوتی و تصویری ایرانپخش می‌گردد.