محمد حسین عقیلی

محمد حسین عقیلی خراسانی علوی
حکیم محمدحسین عقیلی خراسانی از جمله کسانی است که برای آنان که سر در گرو دانش آموزی در این قلمرو نهاده‌اند، شخصی ناشناخته نیست البته در این حوزه، افراد بسیاری را می توان برشمرد که جایگاه مهمی در این زمینه دارند، ولی چند علت ما را بر آن داشت که در این نوشتار به زندگی و آثار حکیم سید محمّدحسین علوی عقیلی خراسانی اشاره ای داشته باشیم رشد و نمو در خانواده ای که بسیاری از آن ها طبیبانی نامدار به شمار می آیند، جامعیت کتب و آثار او و موشکافی های مفصّل و عالمانه او در این آثار و تأثیر او و خاندانش در پایه گذاری طب در شبه قاره هندوستان از جمله عللی است که وی را از بسیاری از طبیبان و حکیمان گذشته، ویژگی خاصی می بخشد گفتار زیر نیز تأملی است در این باره؛ باشد که مورد طبع مردم صاحب نظر شود زندگی و آثار سید محمد حسین عقیلی خراسانی خاندان عقیلی جزء سادات علوی موسوی شمرده می شوند.

حکیم اعظم خان

حکیم اعظم خان

در این باب، در مقدمه کتاب اکسیر اعظم (به زبان اردو) آمده است:

وطن اصلی فاضلْ ‌مؤلف نیر اعظم، حکیم محمد اعظم خان، سیستان خراسان بود. جد اعلای وی حکیم محمد کاظم خان از خراسان به کابلِ افغانستان هجرت کرده بود. [وی دو فرزند به نام‎های حکیم محمد اسماعیل خان و رضی خان داشت].

فرزند وی، حکیم محمد اسماعیل خان، به سبب شهرتش طبیب خاص احمد شاه ابدالی شد و تا آخر عمر همانجا بود و در کابل درگذشت. فرزند دیگر وی، رضی خان، خیلی شجاع بود و به همین خاطر در ارتش ابدالی مقام ویژه‎ای داشت. رضی خان همیشه در جنگ‎های افغانستان با هندوستان با احمدشاه ابدال همراه بود. وی در مقابل قوم «مرهت» در جنگ‎های «سرهند» و «پان بت» شجاعت بسیاری از خود نشان داد. به همین سبب، نواب فیض الله خان، والی راهپور، با اجازه احمد شاه ابدالی، رضی خان را نزد خود در رامپور نگاه داشت تا برای همیشه از حملات «مرهتوها» در امان باشد. وی همچنان در رامپور ماند تا این‎که در جنگ منطقه «دوجورکی» شهید شد.

زرشک

زرشک (زرشک بی دانه )

با نام علمی Berberis Vulgaris L. و نام عربی امبرباریس: درختی است دائمی که ارتفاعش به 3 متر می رسد. ریشه خزنده و ضخیم و شاخه‏ های شکننده دارد. ساقه و شاخ‏ه های ان، خاردار و خارهای آن 1-3 شاخه است. در صورتی که پوست ساقه و شاخه کنده شود، زرد رنگ است. گل‏های آن زرد رنگ است که به صورت خوشه ای از شاخه‏ ها آویزان می‏ شوند و کم کم به میوه‏ های بیضی و قرمز خوشرنگ تبدیل می‏ شوند.
بخش‏های مورد استفاده: میوه و پوست ریشه است

ریحان

ریحان

نام فارسی: ریحان
نام عمومی: Sweet basil

نام علمی: Ocimum bacilicum
خانواده : Labiatae
نام عربی: صعتر هندی- شاهسفرم


طبیعت:

در اوّل گرم و در دوم خشک.

خواص درمانی از دیدگاه طب سنتی ایران:

- برای بهبود ضعف معده و سرفه مفید می‌باشد.
- خواب‌آور و رایحه‌ی آن دل‌انگیز است..
- جهت انسداد عروق مغذی، تحلیل ورم‌های جمیع اعضا، تنگی نفس مفید است.
- بوئیدن آن برای سردرد گرم مزاجان و مسافرین و رفع وبا مفید می‌باشد.
- تخم آن معتدل کننده مزاج و مقاوم در برابر سموم است.
-  ریحان باد‌شکن، شیر‌افزا می باشد.
- کمی مخدر است.
- مالیدن اسانس ریحان روی پوست سبب دفع پشه می‌گردد.

دارچین

دارچین

نام فارسی: دارچین
نام علمی: Cinnamomum verum
نام عربی: دارصین

گیاه شناسی:
دارچین یکی از ادویه‌های مشهور مورد استفاده در غذاهای ایرانی است و به‌عنوان چای نیز بکار می‌رود. دارچین در واقع پوست خشک‌شده شاخه‌های درختی است که محل اصلی رویش آن جزیره سیلان و جنوب غربی هند است.
نام علمی آن (Cinnamomum verum ) و نام دیگر آن (Cinnamomum zeylanicum Nees ) می‌باشد.

طبیعت مفرده:
در طب سنتی ایران طبیعت دارچین را گرم و خشک در درجه سوم دانسته‌اند.

به

به

نام علمی: (Cydonia vulgaris (oblongata

«به» در کتب طب سنتی ایران با نام «سفرجل» آورده شده و دارای 3 نوع میوه است که خواص کلی اقسام آن عبارت است از:
- غذائیت آن بسیار اما دیرهضم است.
- هم مصرف خوراکی و هم بوئیدن میوه آن، موجب تفریح و نشاط و تقویت قلب و مغز و قوای مربوط به آنها می‏گردد.
- بوئیدن آن موجب قطع حالت تهوع و استفراغ می‏گردد و خوردن آن موجب تقویت معده و دهانه ورودی آن شده و از صعود بخارات معدی به سمت مغز و ایجاد بدبویی دهان جلوگیری می‏کند.
مصرف آن پیش از غذا موجب یبوست مزاج و پس از غذا سبب تلیین و نرمی مزاج است. به خام دیرهضم بوده و به کندی از معده عبور کرده و به شدت موجب یبوست مزاج می‏گردد.

فردوسی ، پدر زبان پارسی

  

منم بنده‏ی اهل بیت نبی		ستاینده‏ی خاک و پای وصی
حکیم این جهان را چو دریا نهاد		رانگیخته موج ازو تندباد
چو هفتاد کشتی برو ساخته		همه بادبانها برافراخته
یکی پهن کشتی بسان عروس		بیاراسته همچو چشم خروس
محمد بدو اندرون با علی		همان اهل بیت نبی و ولی
خردمند کز دور دریا بدید		کرانه نه پیدا و بن ناپدید
بدانست کو موج خواهد زدن		کس از غرق بیرون نخواهد شدن
به دل گفت اگر با نبی و وصی		شوم غرقه دارم دو یار وفی
همانا که باشد مرا دستگیر		خداوند تاج و لوا و سریر
خداوند جوی می و انگبین		همان چشمه‏ی شیر و ماء معین
اگر چشم داری به دیگر سرای		به نزد نبی و علی گیر جای
گرت زین بد آید گناه منست		چنین است و این دین و راه منست
برین زادم و هم برین بگذرم		چنان دان که خاک پی حیدرم
دلت گر به راه خطا مایلست		ترا دشمن اندر جهان خود دلست
نباشد جز از بی‏پدر دشمنش		که یزدان به آتش بسوزد تنش
هر آنکس که در جانش بغض علیست		ازو زارتر در جهان زار کیست
نگر تا نداری به بازی جهان		نه برگردی از نیک پی همرهان
همه نیکی ات باید آغاز کرد		چو با نیکنامان بوی همنورد
از این در سخن چند رانم همی		همانا کرانش ندانم همی

 

حکیم ابوالقاسم فردوسی توسی

حکیم ابوالقاسم فردوسی توسی (زادهٔ ۳۱۹ خورشیدی، ۳۲۹ هجری قمری - درگذشتهٔ پیش از ۳۹۷ خورشیدی، ۴۱۱ هجری قمری در توس خراسان)، سخن‌سرای نامیایران و سرایندهٔ شاهنامه حماسهٔ ملی ایرانیان است. فردوسی را بزرگ‌ترین سرایندهٔ پارسی‌گو دانسته‌اند.

زایش و نام و نشان

بر پایهٔ دیدگاه بیشتر پژوهشگران امروزی، فردوسی در سال ۳۲۹ هجری قمری برابر با ۳۱۹ خورشیدی (۹۴۰ میلادی) در روستای پاژ در شهرستان توس (طوس) در خراسان دیده به جهان گشود.

جشن چهارشنبه سوری

 

جشن چهارشنبه سوری

آتش در نزد ایرانیان آریایی مظهر روشنی‌، پاکی ، طراوت ، سازندگی و تندرستی و در نهایت مظهر اهورا مزدا «خداوند» است، بیماریها ، زشتی‌ها ، بدیها و همة آفات و بلایا در عرصه تاریکی و ظلمت مظهر و نماد اهریمن می‌باشند‌

در روز شمار ایرانیان باستان هریک از سی‌روز ماه را نامی است که نام دوازده ماه سال نیز در میان آنهاست ، ایرانیان باستان در هر ماه که نام روز با نام ماه برهم منطبق و یکی می‌شدند آن را به فال نیک گرفته و آن روز را جشن می‌گرفتند ، اغلب جشنهای ایرانیان آریایی چه آنهایی که امروز برگزار می‌شوند و چه آنهایی که فراموش شده‌اند ریشه در آئین کهن زرتشتی دارد، به قول پرفسور مری بریس شادی کردن، تکلیفِ دلپذیرِ دینی این جماعت است. در کتیبه‌های هخامنشی هم شادی و جشن ودیعه‌ای الهی «اهورایی» خوانده شده است. پیوند ایرانیان آریایی قبل از اشو زرتشت با ایزدان خود نه پرپایه جهل و ترس از آنان بلکه بر اساس مهر و دوستی استوار بود و مردم در مقابل نعمات و سلامتی عطا شده به آنان به جشن (یَزَشْنْ = نیایش شادمانه) می‌پرداختند و آنان بایستی با خشنودی و شادی و پایکوبی (نه غم و سوگ‌ و گریه و زاری که از صفات و علامات اهریمنی می‌باشد) و در عرصه روشنایی و آگاهی به نیایش و ستایش ایزدان می‌پرداختند.

مثنوی معنوی

 

مثنوی، مشهور به مثنوی معنوی یا مثنوی مولوی، نام کتاب شعری از مولانا جلال‌الدین محمد بلخی شاعر و صوفی ایران است. این کتاب از ۲۶٬۰۰۰ بیت و ۶ دفتر تشکیل شده و یکی از برترین کتاب‌های ادبیات عرفانی کهن فارسی و حکمت پارسی پس از اسلام است. این کتاب در قالب شعری مثنوی سروده شده‌است؛ که در واقع عنوان کتاب نیز می‌باشد. اگر چه قبل از مولوی، شاعران دیگری مانند سنائی و عطار هم از قالب شعری مثنوی استفاده کرده بودند ولی مثنوی مولوی از سطح ادبی بالاتر برخوردار است. در این کتاب ۴۲۴ داستان پی‌درپی به شیوهٔتمثیل داستان سختی‌های انسان در راه رسیدن به خدا را بیان می‌کند. هجده بیت نخست دفتر اول مثنوی معنوی به نی‌نامه شهرت دارد و چکیده‌ای از مفهوم ۶ دفتر است.این کتاب به درخواست شاگرد مولوی، حسام‌الدین حسن چلبی، در سالهای ۶۶۲ تا ۶۷۲ هجری/۱۲۶۰ میلادی تالیف شد. عنوان کتاب، مثنوی، در واقع نوعی از ساختار شعری است که در این کتاب استفاده می‌شود. 

مولوی در این کتاب مجموعه‌ای از اندیشه‌های فرهنگ اسلامی را گرد آورده‌است.

بهمنگان

 

بهمنگان

بهمنگان یکی از جشن‌های ایرانی در بهمن روز از بهمن ماه برابر با روز دوم بهمن است.بهمن از واژه اوستایی و هومن به معنی اندیشه نیک می‌باشد. وهمن یکی از امشاسپندان نزدیک به درگاه اهورامزدا می‌باشد. در این روز زرتشتیان از کشتن حیوانات سودمند و خوردن گوشت آنان خودداری می‌نمایند.

جشن بهمنگان در روز بهمن از ماه بهمن (دومین روز از بهمن ماه) واقع می‌شود. بهمن از واژه اوستایی وهومن(Vohuman) به معنی اندیشه نیک می‌باشد، وهومن یکی از امشاسپندان نزدیک به درگاه اهورامزدا می‌باشد. زرتشت برای دریافت پیام‌های اهورایی از وهومن یاری می‌گیرد. پاسبانی چهارپایان سودمند در عالم جسمانی به این امشاسپند واگذار می‌شود. از این رو زرتشتیان در جشن بهمنگان یا بهمنجه که در روز بهمن از ماه بهمن واقع می‌شود از کشتارحیوانات سودمند و خوردن گوشت آنان خودداری می‌نمایند و برخی از زرتشتیان پرهیز از خوردن و کشتار را در تمام روزهای بهمن ادامه می‌دهند. این جشن حامی مردان درستکار می‌باشد.