تاریخچه رقص در ایران(بخش پایانی)

تاریخچه رقص در ایران (4)
 

با توجه به منابع تاریخی و اجتماعی پس از اسلام ، گونه هایی از رقص به تدریج برجسته شد و به صورت کامل از آیین ها و بازیها استقلال یافت . مدارک پراکنده نشان می دهد که تا تاسیس سلسله ی صفوی ، فرم های مختلفی از رقص در میان عوام و خواص جریان داشته و مجریان مشخص شناخته شده ای آنها را اجرا می کردند.علیشیر نوایی (844-906ه.ق) وزیر سلطان حسین بایقرا که هردو ادیب و دانشممند بودند ، در طبقه بندی صنف های مختلف از خوانندگان و نوازندگان عصر تیموری می گوید که در این عصر رقص و موسیقی نه تنها در میان طبقه های مرفه جامعه ، بلکه در میان مردمان متوسط مورد توجه بوده است .با اینحال ایرانیان که در دوران حمله ی مغول ها ،تاتارها و بازماندگانشان در شرایط دشوار نابسامانی ها و بحران های اجتماعی و اقتصادی و نظام ملوک الطوایفی بودند، چندان فرصت جشن و سرور نداشتند . با تشکیل حکومت صفویه و ایجاد وحدت سیاسی و اجتماعی و برچیده شدن حکومت های محلی ،فرصتی برای بروز پاره ای از آداب و رسوم دیرین ملی پدید آمد و رقص در جامعه های روستایی وضوح بیشتری یافت . در جنگی خطی مربوط به انواع رقص که گویا در زمان شاه صفی نوشته شده ، بیست نوع رقص ذکر شده است ، از جمله پریشان ، خرامان، شکرانه، گلریز، زنگوله و سلسله.

تاریخچه رقص درایران(بخش سوم)

تاریخچه رقص درایران(3)
 

پ)دوران پس از آمدن اسلام به ایران
ابن خلدون (808-732ه.ق) تاریخ نویس و فیلسوف مسلمان عرب در کتابش که در فارسی به(( مقدمه ی ابن خلدون ))شهرت دارد، می نویسد: )) عربها ، پیش از اسلام ، سخنانی به شیوه ی شعر می ساختند و بیشتر اشعار آنان در بحر حفیف (1)بود که آن را در رقص به کار می بردند و با دف، تنبور و مزمار(نی لبک) همراه می شد و عربها آن را ((هزج))(2) می نامیدند . عربها به هنگام رقصیدن ابزارهایی داشتند از جمله چوبدستی و ابزاری بنام کرﱠج که تمثال اسبانی چوبین با زین و برگ بود. این تمثالها را به کناره های قبایشان آویزان می کردند .زنان رقصنده این گونه جامه ها را می پوشیدند و به وسیله ی آنها تقلید اسب دوانی می کردند ، و با کروفر(3) مهارت خود را نشان می دادند . آنان از انواع بازیچه های دیگر به هنگام رقص در جشنها و بزمهای سرگرم کننده استفاده می کردند . این گونه بازیچه ها در بغداد و شهرهای عراق فزونی یافت و به سرزمین های دیگر راه یافت )).

تاریخچه رقص در ایران (بخش دوم)

تاریخچه رقص در ایران (2)

ب) دوران تشکیل امپراتوری های بزرگ

این دوره ی تاریخی به سبب به وجود آمدن شهرها و اجتماعات توسعه یافته و تولید سازمان یافته در زمینه ی کشاورزی و صنعت ، دوران تحولات چشمگیر علمی ، فرهنگی و اعتقادی به شمار می آید . پیدایش کیش زرتشت و محدود شدن خدایان به شماری کم ، تحولی در باورهای ابتدایی و جادو نزد بیشترین اقوام ساکن فلات ایران به وجود آورد . در این میان تنها آن دسته از آیین ها ، بازی ها ، و رقص هایی که به مراسم قومی به ویژه عید ها پیوستگی داشتند ، توانستند با تغییراتی در میان اقوام این فلات باقی بمانند .
آثار و مدارک درباره ی رقص در زمان مادها ، هخامنشیان و اشکانیان ، در مقایسه با دوره های پیشین بسیار کمتر است ، ولی در داستانها و نوشته های تاریخی این دوره ها ، اشاره هایی در مورد رقص در میان تیره های گوناگون ایرانی وجود دارد .

تاریخچه رقص در ایران(بخش اول)

تاریخچه رقص در ایران(1)
 

پیشگفتار
رقص به حرکت درآوردن هماهنگ اندام های بدن همراه با موسیقی است که بر اساس کشش و نیاز طبیعی ، به منظور احساس های فردی و اجتماعی و نیز برگزار کردن آئین ها اجرا می شود . هم چنین رقص می تواند بازنمایی اندیشه و نمایش داستانی معین با بهره گیری از هنر صحنه پردازی باشد ، مانند باله ی کلاسیک .
ویژگی رقص که آن را از دیگر فعالیت های بدنی متمایز می کند ، جنبه ی هنری آن است . در رقص تن و روان به یکدیگر می پیوندند ، یعنی هر حرکت بدن متاثر از یک حالت درونی و عاطفی است ، به گونه ای که جسم ، اندیشه و عواطف انسا نی به صورت واقعیتی یگانه تجسم می یابد . هم چنین رقص به گونه ی استعاری روابط انسان ها را با یکدیگر بیان می کند . در رقص های دسته جمعی احساس و عاطفه ی مشترک بین رقصندگان و تماشاگران به وجود می آید . رقص های هر قوم و ملتی ، شیوه ها و گونه های خاصی برای بیان عاطفی و ارتباط با دیگران دارد .
رقص ها به طور کلی بازتاب شرایط اقلیمی ، تاریخ ، فرهنگ ، باورها و موسیقی است . بنابراین تنوع شکل و هدف رقص ها به اندازه ی تنوع فرهنگ ها متفاوت است . رقص ها به تنهایی ، دو نفره ، سه نفره ، چهار نفره و بیشتر ، با آرایش های دایره ، چهارگوش ، و یا صف های بلند اجرا می شوند . معادل فارسی رقص ((بازی)) است . بازی در زبان پهلوی وازیک ، واچیک یا واژیک خوانده می شود . ((واز)) در زبان پهلوی به معنی پرواز ، جنبش و جهش است . در برهان قاطع (( واخیدن)) به معنی از هم جداکردن و جدایی نمودن است ، بدین گونه بازی یا واچیک ، کاری است که در آن بدن به حرکت درمی آید و دستها حالت پرواز و افشاندن به خود می گیرد و چون حالت افشاندن دستها در انواع رقص هست ، رقص را دست افشانی و پایکوبی هم می گویند .