پزشک و پزشکی در شاهنامه

پزشک و پزشکی در شاهنامه

 

    نگه کن بدین گنبد تیز گرد                                   که درمان ازویست و زویست درد

 

نام حکیم ابوالقاسم فردوسی و شاهنامه گرچه تداعی کننده‌ی سرگذشت شاهان، پهلوانان اساطیری و تاریخی است، در عین‌حال این شاهکار حماسی، ادبی فارسی دارای مضامین فلسفی، اخلاقی، اجتماعی و دیگر مباحث از جمله نکات پزشکی است، نکاتی که برای خوانندگان گرامی به‌ ویژه پزشکان و علاقه‌مندان شاهنامه خالی از لطف نیست. البته تذکر این نکته‌ی بدیهی ضروریست که اشارات پزشکی شاهنامه را با ویژگی‌های دانش پزشکی عصر فردوسی و باورهای اساطیری موجود در آن عصر باید ارزیابی کرد، نکته‌ی دیگر این که برای پرهیز از اطاله‌ی بیشتر کلام، حتی‌المقدور سعی شده است موضوع‌های بیست و یک گانه‌ی مقاله‌ به اختصار بیان شود:

نماد شیر و خورشید

 

نشان شیر و خورشید

شیر و خورشید نیز بی‌گمان یکی دیگر ا‌ز نشان‌‌های ملی ایران است که سابقه‌ای بسیار کهن دارد. کهن‌ترین پیشینه این اثر ملی مربوط به استوانه‌ای است مربوط به «پادشاه سوسه‌تر پادشاه میتانی» است که در حدود 1450 سال پیش از میلاد سلطنت می‌کرده است. در این استوانه شکل خورشید با بالی گشوده نمایان است و میله‌ای در وسط آن قرار دارد و دو شیر در طرفین آن واقع است. آثار دیگر هخامنشان و چندین سنگ نگاره از شیر‌نشان از قدرت کشور ایران دارد.

این نشان تلفیقی از سنن کهن میان‌رودان، ایران، عرب، ترک، یهودی و مغول است. شیر و خورشید در اصل نشان ستاره‌بینی، خورشید در صورت فلکیِ اسد (شیر) در منطقةالبروج بوده‌است.

در دوران حکومت سلسله‌های ترک و از حدود قرن ششم هجری، علامت شیر و خوشید از ستاره‌بینی وارد کارهای هنری در قلمرو اسلامی از مصر تا آسیای میانه شد. از دوران سلجوقیان روم سکه‌هایی با نقش شیر و خورشید می‌توان یافت و سپس این نشان از قرن نهم هجری/پانزده میلادی به طور ناپیوسته بر روی پرچم‌های ایران نقش بسته‌است.

هفت سین

هفت سین

آیین چیدن سفره هفت سین در هنگام سال گشت سال نو آیینی است دیرینه که یکی از زیباترین آیین های به جا مانده و زنده آریاییان می باشد که نه تنها در میان ایرانیان وانگه در میان دیگر کشور ها که ریشه ایرانی‌ داشته و با ایرانیان فرهنگ و آیین‌های هموند دارند (مانند افغانان، تاجیکان، و ارمنیان) نهادینه می باشد و این سفره میان کردها و زرتشتیان (که هر دو هماره از پاسبانان آیین‌های باستانی ایرانی بوده‌اند) نیز خو گرفته است.

اما شاید بسیاری از نوجوانان و کودکان امروز ایران زمین شوربختانه فرزان(فلسفه) سفره هفت سین را ندانند.

فرزان هفت سین به این گونه است :

پیشینه هفت سین:

این آیین بسیار کهن است و به پادشاهی جمشید پادشاه استوره ای ایرانی‌‌ها می‌رسد در یک دوبیتی که به گونه روشنی امروزی است ریشه این آیین‌را از زمان کیانیان و در ‌اصل‌ به گونه هفت شین بیان‌می کند

                         روز نوروز در زمان کیان                              می‌نهادند مردم ایران

                   شهد و شیر و شراب و شکر ناب              شمع و شمشاد و شایه اندر خوان