حق همسر گزینی برای زنان در ایران باستان

در گاثاها,هات۵۳,بند۳ سخنی از سوی زرتشت به جوانترین دختر او آمده است که همواره در آیین های گواهگیران,برای دختران خوانده می شود و داستان آن چنین است:دختر می باید همسر آینده را با بررسی خرد خود برگزیند.و در شاهنامه نیز هرگاه به پیوند همسری دو جوان بر می خوریم,دیده میشود که همواره دختر گام پیش می نهد و خواهان زناشویی می شود و از آن میان,دلدادگی و همسری رودابه با زال,پیشنهاد همسری تهمینه دختر پادشاه سمنگان به رستم,پیشنهاد همسری منیژه به بیژن و پیشنهاد همسری آرزو دختر ماهیار گوهرفروش به پدرش برای بهرام گور!

اما این گفته را از مادر سیاوش میاوریم , بدان هنگام که دو پهلوان ایرانی , توس و گیو , خواستار او میشوند و او را برای داوری به نزد کاووس می برند , او از میانه , کاووس را به همسری می پذیرد .

چنین داد پاسخ چو دیدم ترا        ز گردن کشان برگزیدم ترا

برترین نمونه های آزادی و حق گزینش همسر درباره ی زن ایرانی با بررسی بند X+75 XL 11 از کتاب ماتیکان هزار داتیستان که یک متن داتیک (حقوقی) بازمانده از دوران ساسانی است , پدیدار می شود.

این بند چنین می گوید که اگر (( دو کس بر برده ای سردار باشند و یکی از انان از سرداری خود بگذرد , دیگری نیز باید از آن برده بگذرد و او آزاد می گردد و در چنین رویداد , اگر زن آن برده از گروه ویسپوهرکان (شاهزادگان,اشراف) بوده باشد , آن مرد آزاد شده , به گروه زن خود خواهد رفت .))

و چنین داستانی , نشانه ی آن است که زنی که از گروه شاهزادگان نیز باشد , بنا بخواست خود می تواند به همسری مردی برده (اسیر) از کشور دیگر درآید که آن مرد , در زمان همسر گزینی این زن , برده ی دو نفر دیگر بوده باشد