افترای آتش پرست بودن زرتشتیان

زرتشتیان آتش پرست نیستند!!! قبله زرتشتیان به سوی نور است…

برای بسیاری از مردم ، اعم از عامی و فرهیخته این پرسش مطرح است که چرا زرتشتیان به هنگام نماز و نیایش رو به فروغ و روشنایی می نمایند؟

آنچه که در این نوشتار آمده ، چکیده نکاتی است که به هنگامه ای گوناگون نوشته یا گفته شده و هدفشان این بوده که توجه زرتشتیان را ، به ویژه به هنگام نماز و نیایش ، به سوی نور و فروغ روشن سازد.
هنگامی که نمازگزار ، در برابر نور و فروغ آتش ، آفتاب ، چراغ ، شمع ، آذرخش ، ماه و ستاره و دیگر فروغها ، به نیایش اهورامزدا می پردازد می داند که اهورامزدا نیازی به نماز نیست ، بلکه خود نیاز دارد تا با نیایش و نماز ، روان و درون خود را پاک و شادمان ساخته و به آن نیروی پرواز داده و تنگخانه دل را به فروغ اهورایی روشن سازد ؛ کما اینکه اشوزرتشت ، تن و روان ، و نیز اندیشه نیک و همه نیروی خود را به پیشگاه اهورامزدا نیاز میکند.

 

اگر اشوزرتشت در گاتها ( سروده های آموزندۀ زرتشت ) ، این سرودهای مینوی و آسمانی ، در برابر دهشها و بخشایشهای اهورایی سپاس می گزارد ، برای شادمانی خود است ، نه این که چشمداشتی در کار باشد و نه برای آنکه از دهشها بهره خواهد برد ، زیرا دهشهای خداوندی بی چشمداشتی در دسترس همه است؛
پس ستایشی که اشوزرتشت در گاتها در برابر نور و فروغ ایزدی بجا می آورد ، نه از ترس و واهمه است و نه برای نیاز و پاداش ، پیامبر از روی دوستداری و دلدادگی به نیایش برمی خیزد و اهورامزدا را ستایش میکند. بدین گونه بود که اشوزرتشت نماز و ستایش را مینوی کرد.

نماز او گونه ای درون نگری و خروش دریای شادمانی و خواسته های درونست؛ آوای امواج دریا که فروغ شادی بخش آدرپاک ، همچون نخستین پرتوهای بامدادی خورشید ، بر آن بوسه میزند ، او را با اهورامزدا همراز می سازد. اشوزرتشت در برابر نور آتش و اخگر فروزان برای اهورامزدا چنین می سراید:
« این نور نماینده فروغ مینوی است که در دل هر کس جای دارد و برای زندگی و ابادانی او را گرما و نیرو می بخشد. آتش دلدادگی و دوستداری که از فروغ بیکران و روشنایی سرشار بارگاه اهورامزدا سرچشمه گرفته و درون دل هر کس نهاده شده است. ای نمازگزار ، نمازت را ، نیایشت را با دل پاک و روشن به آرامی و خلوص نیت بخوان و بدان ، این روشنایی که قبله گاه و پرستش سوی خود کرده ای پرتوی از روشنی جاودان است که خداوند در دل مردمان نهاده است. آتش و اجاق خانوادگی در فرهنگ آریایی و پیشینیان ، جایگاه بسیار والایی داشته است.

در گاتها :خان و مان ، « دِمانَ» و در اوستا« نِمانَ و دِمانَ» و در زبان پهلوی به صورت « مان » آمده و « مان » کوچکترین یگان مردمی است.
در گذشته به آن ارج بسیار نهاده میشد و روشن نگه داشتن اجاق خانوادگی ، جزو آیینهای بسیار بایسته تیره ها و اقوام گوناگون ،« بویژه آریائیان » بود. در روستاها و نیز در هر یک از بخشها ، گنبد های آتش داشتند . هر قوم و قبیله نیز آتش خود را داشت و پیشه وران نیز هر کدام برای خود آتشی داشتند. به هنگام کوچ و مهاجرت آتش خود را همراه می بردند ، مبادا در غیاب آنان بر اثر فقدان مراقبت و یا دشمن بدخواه خاموش شود . و آتش یادگار نیاکان بود . پس از چندی برای یگانگی و همبستگی ، آتش گنبدهای پیشه وران گوناگون را یکجا نموده و به جای این که هر صنفی آتشگاهی ویژه داشته باشد همه با هم در مکانی همگانی آتشها را بهم آمیختند ، یعنی پرستش سو را یکی کردند . آتش در اوستا نمودار فروغ خداست. آتش اشوزرتشت ، بیش از همه « مینوی » است.

در یسنا هات ۷ بند ۱۱ از پنج گونه آتش یاد شده است و به هر یک جداگانه درود فرستاده شده است:
آتش بِرزی سَوَنگه = بزرگ سود و آتش بهرام است.
آتش وُهُوفریان ، آتشی است که در بدن انسان است. ( گرما و آتش غریزی )
اُروازیشت و آن آتشی که در رُستنی هاست.
آتش برق که واز یشت است.
سِپِنیشتَه و آن آتشی است که در گرزمان « گرودمان » جاویدان و خانه سرود پرتو افشانی میکند.

اگر زرتشتیان رو به سوی نور دارند و آنرا پرستش سو می دانند ، برای نزدیک شدن به اهورامزدا ، پروردگار و آفریننده کل است که خود سرچشمه همه نورها ( نورالانوار ، شیدان شید ) است.
در بعضی جاها زرتشتیان را آتش پرست خطاب کرده اند. بویژه اسلام گرایان خشک مذهب.
در مورد واژه پرست نکته ای قابل ذکر است . پرست و پرستیدن از لحاظ معنایی به صورت نگهدارنده و پاسبانی کننده نیز آمده است . همچنان که واژه پرستار اشاره به شخصی دارد که از بیمار نگاهداری میکنند. پس پرستش تنها به معنی عبادت نیست. در حالی که تازیان بعد از حمله به ایران آن را اینگونه باب کردند. زرتشتیان چون آتش را که خود گرمی دهنده و نورانی است ، به خاطر نور آن مقدس میدارند و چون نور قبله سوی زرتشتیان است پس جایی که آتش بر افروخته شده است بدان سو نیز نماز را به جای می آورند ؛ زیرا اهورامزدا نورالانوار است و نور آتش نیز نوری از نورهای پروردگار است نظراتی که اینجانب از بعضی از فرهیختگان شنیده ام.

آتشی که در آتشکده ها ، دَرِ مهر ها ، آدریانها و آتش بهرام ها ، چه در ایران و چه در هند و پاکستان فروزان است ، یادگاری از فرهنگ و تمدن چندین هزار ساله است که نیاکان ما ، با همه ناملایمات روزگار ، آنها را تا به امروز فروزان نگه داشته اند ، برای نمونه آتشی که در آتش بهرام « اودوادا » در حدود ۱۰۰ کیلومتری بمبئی روشن است و ایرانشاه نامیده میشود ، همان آتشی است که ایرانیان پس از ساسانیان با خود به هندوستان برده و پس از چند بار جابه جایی در « اودوادا» تخت نشین نمودند .
نگهداری آتش و ایجاد آتشگاه و جایگاه نگهداری آتش یک سنت آریایی است و پیش از اشوزرتشت نیز رواج داشته است. آتشکده های: تهمورث ، فریدون ، تور ، آدُرگشسپ و کیخسرو از جمله آتشکده های پیش از زرتشت به شمار میروند . نور که زاییده آتش است نزد همه اقوام گرامی است . بیشتر کتابهای آسمانی ، خدا ، نور محض ، نور حقیقی و یا نور الانوار است . انوار مادی و جهانی نمونه و مظهری است از نور حقیقی . این است که ایرانیان باستان ، نور را پرستش سوی خود قرار داده و رو به نور ، نیایش اهورامزدا را به جای می آورند ، تا به نور حقیقی نزدیکتر شوند.

زرتشتیان آتش پرست نیستند . بلکه نور پرستش سوی آنان است.
قابل توجه اینکه پرستش سوی ( قبله ) ، نور است نه آتش ! و این تجلی نور کل است که دل را گرما و روان را صفا می بخشد . همه پاکنهادان و یکتاپرستان دنیا خداوند را نورالانوار می دانند.
( به گواهی کتاب آسمانی ) و زرتشتیان نیز که راه خود را به وسیله نور ( چه طبیعی و چه غیر طبیعی ) به سوی نورالانوار باز میکنند.

خداوند ، مکان و منزل ویژه ای ندارد و همه جا حاضر و ناظر است و به کار بستن سه اصل بزرگ:
اندیشه و گفتار و کردار نیک برای آن است که بتوان دل را به نور ایمان گرم و صفا بخشید و به این ترتیب خدا را در همه احوال با خود دید.
از فرقه ای از مسیحیت موسوم به روزی کروشن که با نگاهی عرفانی در جستجوی اسرار طبیعت بودند روایت است که:
« یک چراغ کوچک فتیله ای بدست آور ، ولی نگذار روغنش تمام شود ، آنگاه میتوانی از شعله سوزان این چراغ کوچک هر تعداد چراغ و شمع و آتش بخواهی ، در مجهان روشن کنی بدون آنکه از شعله آن بکاهد ».

با ژرف نگری به همین مختصر رازی از رازهای آفرینش و وجود آشکار خواهد شد.
اگر در گذشته آتش را در جایگاه های ویژه ای ( که اسامی گوناگونی داشتند ) نگهداری می نمودند به علت فقدان وسایل امروزی ( مانند کبریت و برق ) بود ، و نیز به واسطه نیاز همگانی . برای آن نگهبان و پرستار می گماردند تا خاموش نشود ( از آن پرستاری می کردند ) و مردم برای رفع نیاز خود ، از آتش محله خود بهره مند میشده اند . اما نگهداری آتش در معابد صرفا به منظور راه یافتن به نور اصلی بوده است و نه چیز دیگر.
به جا آوردن مراسم در برابر نور خدا به انسان حرارت زندگی و جوش و خروش و اراده و پایداری می بخشد و دل دینداران و مشتاقان ، با برخورد به امواجش ، سبک و شاد و خرم می گردد و پرتو آن نسبت ایمان واخلاص ستایندگان بردل ایشان می تابد و انوار تسلی و امیدواری ، کانون دل آنها را روشن میگرداند.

شادروان رشید شهمردان در کتاب پرستشگاه های زرتشتیان آورده است:
پرستشگاه را می توان بانک یزدانی نامید که نیایش کنندگان و دلدادگان ، ارمغان مهر و ایمان ویژه خود را در آنجا به ودیعه می سپارند و غم دیدگان و دردمندان که به آن نیازمندند و بدانجا روی نیاز به خاک می مالند ، از آن ودیعه یزدانی بهره مند می گردند و دلداری و آرامش می یابند.

بهترین نیاز و پیش کش در پرستشگاه ها:
ترک خوی های زشت خویش و بیان ایستادگی در راه خداوندیست ، آنگاه کالبد خاکی انسانی مجرای پخش انوار فیض یزدانی می شود.
چنانکه آمد آتشکده های قدیم نخست محل نگهداری آتش برای رفع نیاز بوده است و امروزه نیز آتش اجاق خانوادگی در میان پاره ای از مردم و طوائف رایج است ( اجاق خانه ات سبز و پایدار باشد ) که باقی مانده عقاید و باورهای مردمان دوره های باستانی به شمار می رود.
آتشکده ، گذشته از جایگاه نگهداری آتش ، و بعدا محل نیایش و پرستش خداوند بزرگ ، مکان فعالیتهای دیگر نیز بوده است.