راه‌یابی آریایی ها به ایران و برپایی دولت ماد

 بخش نخست
جایگاه گیتاشناسیی ایران در درازنای کهن نگاری , چهار راه پیشامدها و گذرگاه تندبادهای گوناگون بوده است , چنان که در پیش نام برده شد جایگاه دو شکاف زره کوهستانی , یکی در شمال‌شرقی ( خراسان ) و دیگری در شمال‌غربی ( اذربایجان ) انگیزه میگردید که تیره‌های تازنده به آسانی بتوانند از این گذرگاه گذشته درون ایران شوند.

از فراوان ترین و کهن ترین کوچ های کهن نگاریی به سوی ایران کوچ آریاییان می باشد , همین تیره‌ها چهره این سرزمین را دگرگون کردند. در اینکه این تیره‌ها به چه انگیزه و از کجا به ایران روی آوردند دیدگاهات گوناگون و گاهی ناهمسان , از‌سوی کاردانان ارائه شده است اما آنچه آشکار میباشد این است که این تیره‌ها چنانکه گفته شد از دو گذرگاه از پیش گفته شده , گذشته و بیشتر در بخش های غربی ایران زندگی آغاز کرده و شهرنشینی های شگفت انگیزی را مایه شدند.

برای روشن شدن خاستگاه این تبار جنجال بر انگیز به نگرش های رایمندان میپردازیم.

درباره جای خانه گرفتن نخستیه آریایی ها در ( وندیداد ) یکی از بخشهای اوستا امده است : اهورامزدا به سپنتان زرتشت ( زردشت ) گفت : من که اهورامزدایم , نخستین شهری که افریدم ( اریاوج ) بود و خوب و بهنجار بود. اهریمن ناپاک در برابر آن کار کرد و مار بزرگ و سرمای داده ( دو ) در آن آفریده کرد.

 

آنجا دو ماه بماند , سرماست و دو ماه , گرما . در آن ده ماه , آب سرد است , زمین سرد است , گیاه سرد است. در آنجا در میان زمستان بارندگی میشود و دشواری‌های سخت می اورد.

در زمینه چگونگی کوچ آریاییان به پهنه ایران , ویل دورانت با نام ( گهواره مدنیت و اسیای میانه ) مینویسد : اگر گفته های دانشمندان زمین شناسی را که دیدگاه شان پر از پیچیدگی است باور کنیم , باید بدانیم که چایلد دیدگاه داده است : آسیای میانه که اینک خشک و بی آب و گیاه است در گذشته پر آب و خوش آب و هوا بوده و دریاچه های بزرگ و رودخانه های فراوان داشته است.

در بازپسین واپس نشینی یخچال ها , این سرزمین ها دچار خشکی شده و در پایان , کار به جایی رسیده که از برای کمی بارندگی , زندگی در آن زمین‌ها ناشدنی شده و مردمان , ناچار به کوچ گردیده اند.

همچنین پیرنیا در نسک نخست  ایران باستان آورده است : آریایی ها هندوایرانی پس از انکه چندگاهی با هم زندگی میکردند و زمانی دورو دراز به یک زبان یکتا سخن‌گویی میکردند , از آسیای میانه کوچیده به باختر آمدند و از آن پس جدا شدند.

شاخه هندی به سوی هندوکش و دره پنجاب و شاخه ایرانی به سوی پایین دست و باختر پهنه ایران سرازیر شدند .

 

 

بخش دوم

در نوشتارهای کهن نگاری از مردمی به نام ( ازیانیک ) یاد شده که برای پژوهشگران آرزش فراوان دارد و به باور آنان این مردم در کهن نگاری فرهنگ آدمی , کارایی فراوانی ایفا نموده اند.این تیره‌ها نخستین کوچنده هایی هستند که پیش از تیره‌های هند و اروپایی از سرزمین های شمالی ( دشت های اوراسی ) سرازیر شده اند.

با نگر به آنچه نام برده شد چنین برآمده میشود که روی‌همرفته , کوچ های بزرگ در سه دسته با ارزش و ویژه انجام گرفته است :

۱ - ازیانیک نزدیک به هزاره چهارم پیش از زایش

۲ - هندواروپایی نزدیک به هزاره سوم پیش از زایش

۳ - آریایی ها نزدیک به هزاره دوم پیش از زایش‌که ارزشمندترین آنها مادها و پارس ها میباشند.

دسته آریایی ها به گونه دو شاخه خاوری و باختری در پهنه ایران پراکنده شدند. آنچه برای ما از ارزش بیشتری در این مقال برخوردار است , تکانه سوم میباشد ; شهرنشینی ایران بر فرهنگ و شهرگانی این تیره‌ها بنا شده است.


در بخش پایین دست هندوکش و پنجاب آریایی ها در کوچ پیشین خود جایگیر شده بودند و تکانه دوم بخش خاوری نمیتوانستند در آنجا راه‌یابی یابند. بنابراین آنان ناچار به پویش به سوی پهنه ایران شدند. ایرانیان (آریایی ها ) نتوانستند به باختر راه‌یابی کنند و آن هم به شَوَند بودن شهرنشینی های نیرومند باختر پهنه ایران بود که دربرگیرنده‌اند از :

 

۱ - ایلام که دربرگیرنده شوش بود

۲ - میانرودان که در بالادست بابل , مرزی با آشور داشت

۳ - در بخش بالادست و بالادست  خاوری دریاچه ( وان ) , دولت اورارتو جای گرفته بود

ایرانیان توان شکستن این سد ها را نداشتند و ناگزیر در درازنای چهار سده پس از آن , تیره‌ها بومی را چنانکه پیش از این نیز یاد آوری شده بود ازمیان رفته و شهرنشینی خود را برپا کردند که این شهرنشینی هم بر بنیان شهرنشینی های سرزمین‌های همسایه استوار بود.

 

پیش آز این که شاخه ایرانی شناخته به ( مادها ) خود را در بخش بزرگ آینده خود نامیده به سرزمین ( ماد ) آهسته آهسته پخش کنند  , با بومیان برخوردند که در هزاره سوم پیش از زایش ( بر پایه بررسی هایی که گمان زده اند ) در ان سامان جای داشتند و اینان نیز با کوچنده گان ازیانیک که در هزاره چهارم پیش از زایش‌در همین سامان و در میان بومیان بنیادی ماندگار بودند در امیخته بودند.

واپسین دسته از ساکنانی که پیش از مادها در باختر پهنه استوار شدند مردمانی به نام های ( گوتی ها , لولوبی ها , میتانی ها و کاسی ها ) بوده اند که پژوهشگران این ها را جزو دسته کوچ کنندگان هزاره سوم پیش از زایش میدانند و کسانی بوده اند که به زبانزد در تیره‌های پیشین ازمیان رفته شده و سرانجام , رشته کارها را بدست گرفتند و بنیان پادشاهی هایی را گذراندند و هر یک تا زمان درازی بر تیره‌های پیرو فرمان راندند.