نبرد کوناکسا

نخستین نبرد میان برادران در روزگار هخامنشی

نبرد کوناکسا در 4 سپتامبر 401 پ.م در منطقه ای به همین نام در میان رودان (33 و 19 شمالی، 44 و 5 شرقی) در صد کیلومتری شمال بابل، میان کوروش کوچک و برادرش، اردشیر دوم هخامنشی روی داد و با شکست کوروش کوچک به پایان رسید.

داریوش دوم هخامنشی در بهار سال 404 پ.م، پس از 19 سال فرمانروایی، درگذشت و جای خود را به پسر سی ساله اش، اردشیر دوم، داد. برادر کوچکتر اردشیر، که کوروش نام داشت، مدعی بود که چون در زمان پادشاهی پدرش زاده شده است، حق جانشینی با اوست و نه با اردشیر. به سبب همین امر، کوروش که فرماندار آسیای صغیر بود، به گردآوری سپاه پرداخت تا به سوی پایتخت لشکرکشی کند و تاج و تخت را به دست آورد.

سپاه بیست هزار نفری کوروش، شامل 13 هزار مزدور یونانی بود که به فرماندهی کلئارخوس اسپارتی، به یاری کوروش آمده بودند. این در حالی بود که سپاه اردشیر دوم شامل 40 هزار تن می شد.

نبرد در منطقه کوناکسا در شمال بابل روی داد و کوروش در این جنگ کشته شد. ده هزار یونانی که از جنگ جان به در برده بودند، به فرماندهی کلئارخوس راه بازگشت به یونان را در پیش گرفتند. ایرانیان در جای جای راه آنان، برایشان مزاحمت ایجاد می کردند و کلئارخوس در اکتبر در رویارویی با ایرانیان کشته شد.

سرپرستی مزدوران یونانی را یک سردار و فیلسوف یونانی به نام کسنوفون عهده دار شد. او سرگذشت این سفر پنج ماهه را به نگارش درآورد که «آناباسیس» یا «بازگشت ده هزار نفر» نام گرفت.

کسنوفون نوشته است که در راه بازگشت از میان رودان و ارمنستان، دچار مشکلات فراوان ناشی از سرمای کوهستانی و ناشناخته بودن منطقه شده اند. 1400 تن از یونانیان در راه رسیدن به ترابوزان در کرانه دریای سیاه، از بیماری و نبردهای کوچک با ایرانیان، جان خود را از دست دادند.

مهمترین دستاورد نبرد کوناکسا برای جهان یونانی، آشنا شدن آنان با فرهنگ ایرانی و شناختن مناطق و ویژگیهای طبیعی و انسانی میان رودان بود. اسکندر مقدونی در لشکرکشی به ایران، از اطلاعات کسنوفون در آناباسیس، بهره فراوان برد.

این جنگ بین اردشیر دوم و کوروش کوچک که هر دو فرزند داریوش دوم هخامنشی بودند در سال 401 پ.م روی داد.همسر داریوش دوم بنام "پروشات"که نفوذ بسیار زیادی در دربار وبر شخص داریوش دوم داشت ؛طرفدار کوروش فرزند کوچکترش بود وهمواره اورا حمایت می کرد.کوروش قبل از مرگ پدرش به سمت شهرهای ساحلی وجزایر ایژه منصوب شد و درآنجا از اسپارتیان ودیگر یونانیان سپاهی تشکیل داد وبه محض شنیدن مرگ پدر وبه تخت نشستن قانونی برادرش اردشیر دوم، با این سپاه به سمت ایران حرکت کرد.یونانیان درابتدا نمیدانستند که کوروش آنهارابه جنگ شاهنشاه میبرد ولی با رشوه و پول فراوان حمایت وهمراهی آنها را خرید.سرانجام بین کوروش کوچک واردشیر دوم در کنار فرات ومحلی بنام کوناکسا جنگی روی داد که به شکست کوروش کوچک وکشته شدن او انجامید.گزنفون مورخ معروف یونانی که کتاب معروف تربیت کوروش بزرگ وعقب نشینی ده هزارنفره را نوشته به عنوان مزدور در سپاه کوروش کوچک شرکت داشته است.این جنگ عواقب بسیار بدی برای ایران هخامتشی داشت زیرا یونانیان سپاه کوروش وقتی که با اجازه اردشیر به یونان بازگشتند؛به یونانیان گفتند که ما شاه راشکست داده ایم واز درب خانه شاه تا یونان رابا زور شمشیر خود عقب نشینی کرده ایم.ازطرف دیگر مسیری که این یونانیان طی کردند بعدها توسط سپاه اسکندر مقدونی پیموده شد.سپاه اسکندر همواره از شجاعت یونانیان زمان کوروش کوچک میگفتند واینکه ایرانیان را شکست داده اند وبا شمشیر راه خود راتا یونان باز کرده اند.از اینرو اینکار کوروش کوچک برای ایران هخامنشی بسیار گران تمام شد.
بن مایه
تاریخ باستان حسن پیرنیا
ایران درعصرباستان