داتیس
نام سرداری از مردم ماد و از سرداران داریوش بزرگ .داتیس سرداری از مردم ماد و از سرداران داریوش هخامنشی وی نیز پدر هرماتیز از فرماندهان سواره نظام خشایارشاست
نبرد‌کوروش‌بزرگ با کرزوس
در بهار سال ۵۴۵ پیش از میلاد کرزوس با سپاه خود راه خاور را در پیش گرفت و از رود هالیس (قزل‌ایرماق) گذشت و کاپادوکیه را تسخیر کرد. در این فاصله ماه اکتبر فرا رسید و کوروش از ماد و از راه ارمنستان خود را به منطقه پتریا رساند و نبرد سختی بین طرفین درگرفت که بی‌نتیجه پایان یافت.
پیدایش اَنشیه
همانند بسیاری از دانش ها و نوآوری هایی که در جهان برای نخستین بار پدید آمد، سازمان جاسوسی نیز در سده ها پیش به فرمان داریوش بزرگ پاگرفته است که در آن زمان به «چشم و گوش» نامور بودند. داریوش سامانه ای را پدید آورد به نام پیک و براستی همانند سامانه پستی یا پیامرسانی تند بوده است که در آن ، اَنشیه ها (جاسوسان) گفتارها را پرشتاب گرد آوری کرده و به سازمان گزارش‌های داریوش می رساندند و از روزگار پادشاهی وی، دستگاه آگاهی و پیام رسانی ، با نام «چشم و گوش شاه» پا به میدان نهاد و این سازمان سازمند با گماشتن کارگزارانی در دورترین جاهای شاهنشاهی، کار بازرسی بر رویدادهای گوناگون کشور را به گونه‌ای درنیافتنی و کارآمد، انجام می داد. کارایی این سامانه به اندازه ای بود تا کنون نیز از آن بهره برده میشود.
دانش آموزی کودکان روزگار هخامنشی
در دوران باستان در مورد کودکان چه فکری می شده و با آنها چطور رفتار می شده؟ زندگی آنها چه مقدار با کودکان امروز متفاوت بوده است؟چطور آنها تربیت می شدند و آموزش میدنند که چطور رفتار کنند؟ تاریخ دوران کودکی در ایران باستان زیاد مورد توجه قرار نگرفته است . این به این دلیل می باشد که اطلاعات بسیار اندکی در دست است. با این وجود برخی جزئیات جالب موجود است که می 1605;ورد کودکان داریم صرفاً در قرن 17و 18 در شرف شکل گرفتن بوده است. او اظهار داشت که پیش از آن دیدگاههای والدین و جوامع با نگاه امروزه ما متفاوت بوده است.لازم به بیان این نکته نمی باشد که این کتاب میزان قابل ملاحظه ای توجه، مرور و نقد دریافت کرده است.
نخستین نبرد میان برادران در روزگار هخامنشی
نبرد کوناکسا در 4 سپتامبر 401 پ.م در منطقه ای به همین نام در میان رودان (33 و 19 شمالی، 44 و 5 شرقی) در صد کیلومتری شمال بابل، میان کوروش کوچک و برادرش، اردشیر دوم هخامنشی روی داد و با شکست کوروش کوچک به پایان رسید.
داریوش دوم هخامنشی در بهار سال 404 پ.م، پس از 19 سال فرمانروایی، درگذشت و جای خود را به پسر سی ساله اش، اردشیر دوم، داد. برادر کوچکتر اردشیر، که کوروش نام داشت، مدعی بود که چون در زمان پادشاهی پدرش زاده شده است، حق جانشینی با اوست و نه با اردشیر.
تیسافرن بزرگترین رامیار ایران روزگار هخامنشی
تیسافرن (چیثرافرنه به پارسی باستان) (کشته شده به سال ۳۹۵ پیش از زایش) سردار ایرانی و شهربان یا ساتراپ لیدیه و کاریا ( استان با ارزش آسیای کوچک جای گرفته در ترکیه کنونی) و برادر استاتیرای یکم همسر اردشیر دوم هخامنشی بود.
تیسافرن ازخاندان هیدارنس (یکی از شش یار داریوش بزرگ در نابودی مغ (بود. روزگار فرمانروایی تیسافرن بر آسیای کوچک با دگرگونی‌های مهینی در کهن نگاری ایران و یونان همزمان بود. این تقارن تیسافرن را به یکی از بازیگران مهادین رامیاری دربار هخامنشی در چالش جانشینی داریوش دوم و نیز یکی از چهره‌های ساستاریک کارا در جنگ‌های پلوپونزی یونان چهره نمود. تیسافرن در سال ۴۱۳ پیش از زایش از سوی داریوش دوم مأمور گرد آوری باج دیر کرده ایونیه گردید.
خشایار شا در تورات و افسانه استر
در نسک یهودیان، نسک استر از استر چو همسر یهودی اخشورش، پادشاه پارس نام برده شده‌است که بسیاری اخشورش را همان خشایارشا می‌دانند. ولی بسیاری از پژوهشگران داستان استر را یک داستان افسانه آمیز که از استوره های آشوری سرچشمه گرفته‌است، می‌دانند[1] زیرا پافشاری نویسنده نسک استر بر 127 ساتراپ شاهنشاهی ایران با راستینگی بیست ساتراپی ناسازگار است.
رفتار با زنان یونانی ها
یکی از راستینگی‌ها دیگر درباره‌ی گشایش یونان ارجی است که ایرانیان به زنان یونانیان گذاشتند و به پیروی از آیین دیرینشان به زنان کشور شکست خورده دست درازی ننمودند.
سربازان ایرانی در راه لشگر کشی به یونان، دست کم یک سال و به گفتاری بیش از یک سال از زن های خود دور بودند و بیشتر آنها جوان به شمار می‌آمدند و در دوره‌ای از زندگی به سر می بردند که مردان بشدت گراینده به زن میشود.
گشایش آتن
داریوش یکم در واپسین سالهای زندگی خود می‌خواست برای کینخواهی و تاوان گیری از یونانیان برای به تاراج بردن و به آتش کشیدن سارد پایتخت لیدیه که بخشی از ایران در آن روزگار بود، به یونان لشگر کشی نماید، ولی مرگ نگذاشت این کار ار انجام دهد. پس از او پسر وی خشایارشا در پی آن بر آمد که داد خواهی و کار پدر را به سرانجام برساند و به آتن لشگرکشی نماید.
دین در زمان هخامنشیان
در سرآغاز زمانه ماد ها مرد آیین گذار بزرگی به نام زرتشت در سرزمین های ایران خاوری آئینی بر پایه یکتا پرستی پدیدار نموده بود، زرتشت پیامبر ایران باستان بود که مزدیسنا را بنیان گذاشت. برای زایش وی زمانی میان ۱۰۰۰ تا ۶۰۰ سال پیش از زایش مسیح را گمانه زده‌اند. مزدیسنای کنونی نزدیک به پنج سده دین هنجارین ایران نیز بوده است. در روزگار هخامنشیان دین بیشتر مردم (نه تمامی آنها) زرتشتی بوده است.
