ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺣﺪﻭﺩ ﺩﻭﻟﺖ ﭘﺎﺭﺗﻬﺎﯼ ﺍﺷﮑﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﺯﻣﺎﻥ ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﯽ ﺭﺳﯿﺪ؟
ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﺍﺭﺩ ﺍﻭﻝ ﺍﺷﮑﺎﻧﯽ ﻭ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻗﺘﻞ ﻧﺎﺟﻮﺍﻧﻤﺮﺩﺍﻧﻪ ﯼ ﺳﻮﺭﻧﺎ ﺳﺮﺩﺍﺭ ﺑﺰﺭﮒ ﻫﻤﻪ ﯼ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﺗﺎﺭﯾﺦ ﺍﯾﺮﺍﻥ ...ﯾﮑﺒﺎﺭ ﺩﯾﮕﺮ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺍﺷﮑﺎﻧﯽ ﺑﺎ ﺩﻭﻟﺖ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺭﻭﻡ ﭘﻨﺠﻪ ﺩﺭ ﭘﻨﺠﻪ ﺍﻓﮑﻨﺪ .
ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﺳﻮﺭﻧﺎﯾﯽ ﻭﺟﻮﺩ ﻧﺪﺍﺷﺖ ﺍﻣﺎ ﺍﺯ ﺧﻮﺵ ﺍﻗﺒﺎﻟﯽ ﺍﯾﺮﺍﻥ ...ﯾﮏ ﺳﺮﺩﺍﺭ ﺭﻭﻣﯽ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﻻﺑﯽ ﻧﯿﻮﺱ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﭘﻨﺎﻫﻨﺪﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ
نبرد جسر
جسر. [ ج ِ ] (اِخ ) (وقعه یا یوم ...) جنگی است که بر روی آن جسر (پلی نزدیک حیره ) میان مسلمانان از یک طرف و ایرانیان از طرف دیگر اتفاق افتاد
بیشاپور واهشته ای مَهین
بیشاپور یکی از شهرهای باستانی ایران در پایین دست شیراز و باختر شهرستان کازرون جای گرفته که در زمان ساسانیان ساخته شده‌است و امروزه تنها ویرانه‌هایی از آن برجای مانده‌است. بیشاپور در کنار گذرگاه شاهی روزگار باستان جای دارد که در زمانه هخامنشیان «تخت جمشید» و « استخر » را به شهر باستانی « شوش» و در زمانه ساسانی شهر « گور» و « بیشاپور » را به « تیسفون » پایگاه شاهنشاهی ساسانی پیوند می داده. شهر بیشاپور با دویست هکتار گستره بخشی از نخستین شهرهای باستانی است که دارای کهن نگاری نگاشته شده شهرسازی می باشد. این کهن نگاری سنگ نبشته ای است که با دو دبیره اشکانی و ساسانی بر روی ستون بنای یادبود بیشاپور نگاشته شده است .با نگرش به چگونگی گیتاشناسی ویژه بیشاپور به ویژه رودخانه شاهپور و « تنگ چوگان» این شهر در روزگار خود سرآمد شهرهای زمانه ساسانی بوده است .
شهربَراز یا شهروراز در سال ۶۳۰ میلادی، از ۲۷ آوریل تا ۹ ژوئن،برای زمان کوتاهی، پادشاه ساسانی بود.
نام بنیادین او «فرُخان» بود و «شهربراز» فرنام(لقب) او. «شهربَراز» یا شهروَراز به چَم «گراز کشور» یا «گراز امپراتوری» است و نمارِشی است به ورزیدگی ارتشی و جنگاوری وی و نیز پیروزی‌های پیاپی وی در جنگ‌ها و نبردها. زیرا در ایران باستان گراز نماد ایزد بهرام است که ایزد جنگ و پیروزی است (همان‌گونه که در میان رومیان مارس یا همان مریخ نماد جنگ بود).
شهربراز در زمان خسرو پرویز جایگاه اسپهبد داشت و یکی از فرماندهان بزرگ ارتش ایران بود که با روم (بیزانس) جنگید و پیروزی‌های شایانی به دست آورد از دسته اورشلیم را گرفت و چلیپ راستین را که به باور ترساییان عیسی مسیح بر آن به چلیپا کشیده شده بود، به تیسفون پایتخت شاهنشاهی ایران ساسانی فرستاد. شهربراز سپس مصر‌را در سال ۶۱۶ میلادی‌و همچنین لیبی را تسخیر کرد و پس از چند سده دوباره فرمانروی ایران را به گستردگی زمان هخامنشیان رساند.
گردیه
کردیه (گردیه، گردویه، گردیگ) در داستانهای میهنی ایران و شاهنامه نام وی ذکر شده است. او خواهر و همسر بهرام چوبین، خواهر گردوی، همسر گستهم دائی خسرو پرویز، همسر خسرو پرویز و همچنین مادر جوانشیر پسر خسرو بود. جوانشیر در روزگار آشوب پس از کشته شدن خسرو، زمان کوتاهی پادشاهی کرد.
در سال ۵۹۰ میلادی، خسرو پرویز در تیسفون تاج بر سر نهاد. نخستین سال پادشاهی خسرو با شورش بهرام چوبین مصادف بود.
در جنگی که میان خسرو پرویز و بهرام چوبین بر کرانه رود نهروان در گرفت، بهرام خسرو پرویز را مورد بدزبانی و ناسزا قرار داد. کردیه که بمردی چون برادرش بود، بهرام را برای این بدزبانی سرزنش کرده و از او خواست که به پیروی از شاه درآید، اما بهرام پیشنهاد او را نپذیرفت.
پس از شکست در این نبرد، خسرو پس از رایزنی با پدرش هرمز چهارم کمربست که به روم رفته و از موریکیوس شاهنشاه بیزانس درخواست یاری کند.
وندوی
بندوی یا وندوی، برادر گستهم (بسطام، بیستام، ویستاخم) و دائی خسرو پرویز بود.
بندوی از سرداران ایرانی در روزگار ساسانیان بود که پس از گریختن خسرو پرویز به آذربایجان، به دست هرمز چهارم پدر خسرو، به بند کشیده شد ولی پس از شورش بهرام چوبین از زندان گریخت و با یاری گستهم در تیسفون شورشی بر‌انگیخت که در آن کاخ هرمز چهارم را به آتش کشیدند و شاه را از تخت فرود آوردند و کور ساختند و چندی سپس هلاکش کردند. ولی دیری نگذشت که خسرو بر بندوی خشم گرفت و به فرمان او در مستی، دست و پایش را بریدند و هلاک‌شد گستهم برادر بندوی پس از کشتن برادرش در برابر خسرو پرویز شورید و سرانجام کشته شد.
برگرفته از :
شریفی، محمد. فرهنگ ادبیات فارسی
بیستام
وستهم یا ویستهم یا گستهم یا بسطام، بیستام ، ویستاخم، برادر زن هرمز چهارم، دائی خسرو پرویز، همسر کردیه خواهر بهرام چوبین و برادر بندوی بود. در پی قیام بهرام چوبین هرمز چهارم به وسیلهٔ دو برادر زن خود، ویستهم و برادرش به قتل رسید و این دو تن با حمایت از خسرو در مقابل بهرام چوبین او را به پادشاهی رساندند. خسروپرویز پس از رسیدن به قدرت برای آنکه خود را در پیش افکار عامه از مداخله و همدستی در قتل پدر پاک نماید، بندوی را به مجازات مرگ رساند. ویستهم بعد از مرگ برادرش به دست خسرو پرویز سر به طغیان برداشت و تاج شاهی بر سر نهاد و چندین سال در برابر لشکریان خسرو پرویز پایداری کرد. قیام ویستهم از سال ۵۹۲ میلادی آغاز شد و در سال ۵۹۷ به پایان رسید. عاقبت او به نیرنگ خسرو پرویز و به دست زنش کردیه خواهر بهرام چوبین در خواب کشته شد.
شهر گور
نخستین شهر دایره‌ای شکل ، شهر ساسانی گور در ایران محسوب می شود. این شهر بعدها توسط اردشیر بابکان ( در اوایل قرن سوم میلادی ) بنیانگذار امپراطوری ساسانیان احیا و به عنوان پایتخت امپراطوری برگزیده شد و خورهٔ اردشیر یا شهر گور نامیده شد. شهر گور (اردشیرخوره یا فیروزآباد قدیم) محلی باستانی است در شهرستان فیروزآباد، استان فارس. گور در زمان آبادانی خود، مرکز بخشی از استان پارس ، به نام کوره اردشیرخورّه بود. شهر گور باستانی اکنون متروک مانده و شهر کنونی فیروزآباد در سه کیلومتری آن قرار دارد. طرح و الگوی این شهر دایره‌ای شکل است و به قطر دو کیلومتر دارای چهار دروازه اصلی بوده و بناهای حکومتی و محل اقامت درباریان در آن قرار داشته است. شهر گور اولین شهر دایره‌ای در ایران و یکی از نخستین شهرهای دایره ای در جهان نیز محسوب می شود.قدمت شهرگور به دوره هخامنشیان می‌رسد. در زمان هخامنشیان این شهرستان از قطبهای تجاری مهم امپراطوری و جهان محصوب میشده است که پس از حمله اسکندر مقدونی و ناتوانی وی در تسخیر این شهر، با جاری ساختن رود "تنگ آب" به روی شهر موجب غرق شدن این شهرستان در آب شد.
بهرام دوم و اوضاع نا بسامان کشور
در شاهنامه ی فردوسی به بهرام دوم بهرام بهرام میگویند در زمان او اوضاع کشور نابسامان بود یکی از مهمترین مشکلاک او شورش برادرش هرمز بود.
هرمز ساتراپ خراسان بود که به وسیله ی کوشانی ها در شرق قیام کرد و همچنین رومی نیز از غرب شورش کردند که مشکلات بسیاری برای بهرام به وجود امد پیروان مانی نیز به هرمز پیوستند در نتیجه بهرام دوم به رومی ها باج داد تا بتواند شورش برادرش را سرکوب کند و ارمنستان نیز در این دوره به رومی ها واگذار شد.
کرتیر در این زمان بسیار قدرتمند شده بود او رئیس دادگاه عالی بود .حکومت تنوکراسی به وجود امد یعنی حکومتی که دارای حاکمیت دینی همراه با تعصب شدید است.
در اواخر حکومت بهرام دوم امپراتور روم هوس حمله به ایران را کرد و برای بهرام نامه ای نوشت
که در جنگ شاپور اول با والرین ضرر زیادی به روم وارد شده است و ایران باید این ضرر ها را جبران کند بهرام دوم این درخواست را قبول نکرد و کاروس که مرد کچلی بود گفته بود که اگر ضرر ها را جبران نکنی من شهر توس را تصرف میکنم و آن شهر را مثل سرم صاف خواهم کرد .
او توانست تیسفون را تصرف کند ولی بر اثر صاعقه ای کشته شد و افرادش که تصور کردند این یک عذاب الهی است فرار کردند.
