مزاج ها در پزشکی کهن

سرشت ها در پزشکی کهن

در پزشکی کهن به هرکدام از چگونگی های چهارگانه در کالبد آدم ‌یا  خوراکی ها مزاج گفته می شود که بدین‌ گونه هستند: سرد، گرم، خشک، و تر. سرشت (مزاج) کیفیتی است در پزشکی باستان، که از آمیخته شدن عناصر چهارگانه در کالبد پیدا می‌شود و دارای ۹ بخش است. دانش شناخت آمیزه (مزاج) ، از گفتگوهای مهین و بنیادین در پزشکی چهار آمیزه (مزاج) است (که در اذهان همگان به «گرمی» و «سردی» شناخته است). گذشتگان بر این باور بودند مزاج‌ها از واکنش رو در رو پاره‌های عناصر چهارگانه ناسازگار ، هستی می یابند .

بیماریهای کلیه

 

1- قانون ابن سینا و تطبیق آن با اصول علمی کتاب های پزشکی نوین در مورد بیماری کلیه

درباره تطبیق مطالب علمی مندرج در کتاب قانون ابن سینا با مباحث پزشکی نوین، می‌توان رساله‌ها و کتاب‌های فراوان نوشت و در آن ها بخش های مختلف طب ابن سینا (چشم پزشکی، دندان پزشکی، بیماری های پوست، بیماری های زنان و ...) را مورد بررسی قرار داد. ضمن این بحث و تحقیق، تأثیری که هر یک از این مباحث طی قرون و اعصار در سیر تکاملی دانش پزشکی داشته است، به خوبی روشن خواهد شد.

یوحنا ابن ماسویه از پزشکان جندی شاپور

یوحنا ابن ماسویه

از پزشکان بزرگ جندی شاپور است که از خاندان مشهور ماسویه پا به عرصه وجود گذاشت. بزرگ این خاندان، ماسویه اول یا ماسویه پدر است که کنیه اش ابویوحنا می باشد. پدر یوحنا از اطباء جندی شاپور و تربیت یافته این مکتب و در طب و داروسازی مشهوربود. ابن ابی اصیبعه در کتاب خود نوشته است که ماسویه نمی توانست یک سطر بخواند ولی بیماری ها و درمان آنها و داروها را به خوبی می شناخت. او قریب سی سال در بیمارستان جندی شاپور و نزد جبرئیل فرزند بختیشوع خدمت کرد. از داستانهایی که درباره او نقل شده چنین برمی آید که در برخی موارد بخصوص در بیماری های چشم بر شاگردان جبرئیل پیشی گرفته و در دربار هارون الرشید نیز اعتبار و حقوق مناسبی هم تراز جبرئیل پیدا کرده بود.

قفطی و ابن ابی اصیبعه حکایات زیادی از درمانهای ماسویه و فرزندش یوحنا در خدمت مأمون و چند خلیفه عباسی دیگر پس از وی نقل کرده اند که نشان دهنده مقام والای آنها در دربار خلافت و کشمکش مداوم آنها با جبرئیل می باشد.

محمد حسین عقیلی

محمد حسین عقیلی خراسانی علوی
حکیم محمدحسین عقیلی خراسانی از جمله کسانی است که برای آنان که سر در گرو دانش آموزی در این قلمرو نهاده‌اند، شخصی ناشناخته نیست البته در این حوزه، افراد بسیاری را می توان برشمرد که جایگاه مهمی در این زمینه دارند، ولی چند علت ما را بر آن داشت که در این نوشتار به زندگی و آثار حکیم سید محمّدحسین علوی عقیلی خراسانی اشاره ای داشته باشیم رشد و نمو در خانواده ای که بسیاری از آن ها طبیبانی نامدار به شمار می آیند، جامعیت کتب و آثار او و موشکافی های مفصّل و عالمانه او در این آثار و تأثیر او و خاندانش در پایه گذاری طب در شبه قاره هندوستان از جمله عللی است که وی را از بسیاری از طبیبان و حکیمان گذشته، ویژگی خاصی می بخشد گفتار زیر نیز تأملی است در این باره؛ باشد که مورد طبع مردم صاحب نظر شود زندگی و آثار سید محمد حسین عقیلی خراسانی خاندان عقیلی جزء سادات علوی موسوی شمرده می شوند.

حکیم اعظم خان

حکیم اعظم خان

در این باب، در مقدمه کتاب اکسیر اعظم (به زبان اردو) آمده است:

وطن اصلی فاضلْ ‌مؤلف نیر اعظم، حکیم محمد اعظم خان، سیستان خراسان بود. جد اعلای وی حکیم محمد کاظم خان از خراسان به کابلِ افغانستان هجرت کرده بود. [وی دو فرزند به نام‎های حکیم محمد اسماعیل خان و رضی خان داشت].

فرزند وی، حکیم محمد اسماعیل خان، به سبب شهرتش طبیب خاص احمد شاه ابدالی شد و تا آخر عمر همانجا بود و در کابل درگذشت. فرزند دیگر وی، رضی خان، خیلی شجاع بود و به همین خاطر در ارتش ابدالی مقام ویژه‎ای داشت. رضی خان همیشه در جنگ‎های افغانستان با هندوستان با احمدشاه ابدال همراه بود. وی در مقابل قوم «مرهت» در جنگ‎های «سرهند» و «پان بت» شجاعت بسیاری از خود نشان داد. به همین سبب، نواب فیض الله خان، والی راهپور، با اجازه احمد شاه ابدالی، رضی خان را نزد خود در رامپور نگاه داشت تا برای همیشه از حملات «مرهتوها» در امان باشد. وی همچنان در رامپور ماند تا این‎که در جنگ منطقه «دوجورکی» شهید شد.

زرشک

زرشک (زرشک بی دانه )

با نام علمی Berberis Vulgaris L. و نام عربی امبرباریس: درختی است دائمی که ارتفاعش به 3 متر می رسد. ریشه خزنده و ضخیم و شاخه‏ های شکننده دارد. ساقه و شاخ‏ه های ان، خاردار و خارهای آن 1-3 شاخه است. در صورتی که پوست ساقه و شاخه کنده شود، زرد رنگ است. گل‏های آن زرد رنگ است که به صورت خوشه ای از شاخه‏ ها آویزان می‏ شوند و کم کم به میوه‏ های بیضی و قرمز خوشرنگ تبدیل می‏ شوند.
بخش‏های مورد استفاده: میوه و پوست ریشه است

توت

توت

توت، میوة محبوب و نوبرانة فصل بهار بویژه برای تهرانی‌ها است که دارای تنوع زیادی در انواع و گونه‌های مختلف خود است. طبیعت توت شیرین، گرم و مرطوب است.
خواص توت شیرین:
1. از آن خون نیکو در بدن تولید می‌شود و در رفع کم‌خونی مفید است.
2. رطوبت‌بخش مغز است و به همین‌خاطر می‌تواند آرام‌بخش خوبی باشد.
3. جگر و طحال را تقویت و پاکسازی می‌کند.
4. چاق‌کننده است و در تقویت قوای جنسی نیز کارآمد می‌باشد.
5. برای سینه و شُش مفید است.

به

به

نام علمی: (Cydonia vulgaris (oblongata

«به» در کتب طب سنتی ایران با نام «سفرجل» آورده شده و دارای 3 نوع میوه است که خواص کلی اقسام آن عبارت است از:
- غذائیت آن بسیار اما دیرهضم است.
- هم مصرف خوراکی و هم بوئیدن میوه آن، موجب تفریح و نشاط و تقویت قلب و مغز و قوای مربوط به آنها می‏گردد.
- بوئیدن آن موجب قطع حالت تهوع و استفراغ می‏گردد و خوردن آن موجب تقویت معده و دهانه ورودی آن شده و از صعود بخارات معدی به سمت مغز و ایجاد بدبویی دهان جلوگیری می‏کند.
مصرف آن پیش از غذا موجب یبوست مزاج و پس از غذا سبب تلیین و نرمی مزاج است. به خام دیرهضم بوده و به کندی از معده عبور کرده و به شدت موجب یبوست مزاج می‏گردد.

درخت مسواک

 

 

درخت مسواک درحقیقت درختچه ای است به ارتفاع متوسط 3 متر که شاخه‌های زیادی دارد. این گیاه همیشه سبز است. از مناطق مهم رویش این گیاه در جهان؛ جنوب آسیا، ایران، مصر، هندوستان و حبشه می‌باشد و مهمترین نواحی رویش آن در ایران؛ لار، بندرعباس، میناب، مکران و چاه بهار است.
مهمترین ترکیبات ریشه، ساقه، برگ گیاه شامل فلاونوئیوها، ساپونین، تانن، ترکیبات گوگردی، بنزیل ایزوتیوسیاناید، ترکیبات کلراید، فلوراید، کلسیم و سیلیسیم می‌باشد.

اثرات مهم این گیاه

اثرات ضد میکروب
قسمت‌های مختلف گیاه مسواک به علت دارا بودن تانن، ترکیبات گوگردی و ترکیبات ایزوتیوسیاناید، دارای اثر ضد میکروبی قوی و گسترده بر روی انواع میکرو ارگانیزمهاست. ده‌ها تحقیق در جهان نشان داده است که این اثرات به خصوص درموارد میکرو ارگانیزم‌های غیر هوازی که باعث پوسیدگی دندان می‌باشد، انتخابی ایده آل است.

اثر ضد زخم
اثر ضد زخم چوب مسواک، به دلیل فلاونوئیدها و تانن‌های موجود در آن، قوی می‌باشد.

اثر دیگر... (پاک کنندگی و ضد جرم دندان)
کلراید موجود در چوب مسواک، از ایجاد جرم بر روی دندانها جلوگیری می‌کند، به همین دلیل افرادی که به طور طولانی از چوب مسواک استفاده می‌کنند (بعضی از کشورهای عربی مانند عربستان سعودی)، اصولاً دندانهای سفیدی دارند.