نگاهی به تعصبهای قومی اعراب نسبت به ایرانیان

مقدمه:

یکی از عوامل مهم اختلافات بین جوامع، تعصبها و تبعیض های قومی، اجتماعی و سیاسی است. اگرچه این نظریه چندان هم سنتی نیست، لیکن در دوران معاصر هم این اصل باعث بروز بسیاری از جنگها و انقلابها گردیده است. در این مقاله سعی شده تا پیشینه تاریخی تعصبهای قومی و سیاسی اعراب نسبت به ایرانیان بررسی شود تا بهتر به شکل گیری و گسترش مذهب تشیع و پیروان علی (ع) پی ببریم.

با ظهور اسلام و دیدگاه قرآن مجید و رسول اکرم نسبت به ایرانیان که از آنها همواره به نیکی یاد شده متأسفانه بعد از رحلت حضرت رسول این نگرش به ایرانیان بعلت علاقه آنها به اهل بیت (ع) تغییر پیدا می کند. در این دوران یعنی بعد از رحلت حضرت رسول اعراب همواره از این حربه سیاسی و اجتماعی و قومی نسبت به ایرانیان استفاده کردند. لذا آزار و اذیت ایرانیان بخصوص در دوران حکومت امویان باعث بروز نهضت آزادیخواهی ایرانیان از جمله قیام ابومسلم خراسانی گردید. ایران، با تمدن چندین هزار ساله خود همواره تلاش کرد تا زیر سلطه اعراب نرود و فرهنگ و زبیان و تمدن خود را حفظ نماید. نهضت عاشورا و عشق و علاقه ایرانیان به این قیام خود نمونه بارزی است که ایرانیان تلاش نمودند تا میان اسلام و عرب تفکیک قائل شوند.

چگونگی آشنایی اعراب مسلمان با نظام دیوانی ایران

• هرمزان را بشناسیم

1ـ درباره نظام دیوانی ایران و آیین کشورداری ایرانیان، و اثری که در دولت های مجاور یا دولتهای دیگری که جانشین دولتهای ایرانی بوده اند داشته، هرچند تاکنون تحقیقات سودمندی شده و اطلاعات ما در این باره نسبت به گذشته خیلی بیشتر شده ولی در این زمینه و به خصوص درباره کیفیت و عوامل نفوذ این آیین در دولتهای دیگر هنوز مطالب ناشناخته فراوان و کارناکرده بسیار است.
در این گفتار سخن از شخصی است که باید او را از نخستین پیشگامان فرهنگ ایران در عرب و یکی از عوامل موثر در آشنایی اعراب مسلمان با آیین کشورداری و نظام دیوانی ایران شمرد، و او هرمزان سردار معروف دوران اخیر ساسانی از رجال معروف عصر اول اسلامی است، که هم در تاریخ ایران در دوران آشفتگی و اضطراب آن، و هم در تاریخ عرب و اسلام در دوران شکوفایی و تکوین دولت آن، نام و اثری بزرگ داشته، ولی مثل افراد بی شمار دیگری که می بایستی بهتر و بیشتر شناخته شوند گمنام و ناشناخته مانده است.

داستان‌ استیلای‌ تازیان‌

بزرگ‌ترین‌ رویداد تاریخ‌ ایران‌ 

17-1- یکی‌ از مشخّصات‌ تاریخ‌ ایران‌ تقسیم‌بندی‌ آن‌ به‌ دوره‌های‌ مجزا و بزرگ‌ است‌. حتی‌ در هزاره‌های‌ اول‌ نیز هر یک‌ از دوره‌های‌ تاریخی‌ به‌ نوبه‌ی‌ خود بر اثر یک‌ سقوط‌ ملی‌ به‌ پایان‌ رسیده‌ و یا آغاز گردیده‌ است‌. بر طبق‌ همین‌ منطق‌، باید واقعه‌ی‌ نفوذ قوم‌ آریایی‌ را (که‌ نام‌ خویش‌ یعنی‌ «اران‌» را به‌ این‌ سرزمین‌ داده‌ است‌) در نواحی‌ شمالی‌ (خراسان‌) مورد توجه‌ قرار دهیم‌. این‌ واقعه‌، واقعه‌ای‌ است‌ که‌ به‌ همراهی‌ پیدایش‌ دین‌ زرتشت‌ برای‌ اولین‌ بار به‌ این‌ فلات‌ سیمای‌ تاریخی‌ بخشیده‌ است‌، و بدین‌ منوال‌ بر سر کار آمدن‌ دولتهای‌ مادی‌ و هخامنشی‌ نیز نشانه‌ی‌ یک‌ دگرگونی‌ اساسی‌ و عمیقی‌ محسوب‌ می‌گردد، هر چند بر اثر آن‌ فقط‌ تحولاتی‌ در بین‌ کلیه‌ی‌ قوم‌ ایرانی‌ به‌ وجود آمد. 

غیر از اینها عصری‌ است‌ که‌ با شروع‌ حمله‌ی‌ اسکندر مقدونی‌ آغاز گشت‌. در این‌ مورد، عنصری‌ خارجی‌ نیروی‌ دولت‌ را در دست‌ گرفت‌ و می‌خواست‌ در زمینه‌ی‌ فرهنگی‌ نیز داعیه‌ی‌ رهبری‌ خود را به‌ موقع‌ اجرا در آورد. ایرانیّت‌ به‌ یک‌ مبارزه‌ی‌ طولانی‌ و پی‌گیر (که‌ متّکی‌ بر قدرت‌ سیاست‌ بود) دست‌ یازید تا آنکه‌ موفق‌ شد در زیر لوای‌ دولت‌ پارتیان‌ مجدداً یک‌ دولت‌ ملی‌ به‌ وجود آورده‌، تأثیرات‌ قرون‌ اول‌ بعد از اسکندر را با سُنّتهای‌ ملی‌ خویش‌ بیامیزد و از آن‌ پس‌، تکیه‌ گاه‌ مهمی‌ در راه‌ مبارزه‌ی‌ معنوی‌ شرق‌ با روح‌ یونانی‌ و با نیروی‌ دولت‌ رومی‌ به‌ وجود آورد. 

چگونگی انتقال قدرت از ساسانیان به اعراب

• تعریفی کلی از دوران انتقال

1ـ مراد از دوران انتقال دورانی که در آن قدرت سیاسی و نظامی دولت ساسانی به دولت خلفاء انتقال یافته نیست، بلکه مراد دورانی است که در آن ایران از جامعه ای زردشتی با همه ویژگیهای فکری و روحی آن به جامعه ای اسلامی با تمام خصوصیات عقیدتی آن تغییر یافته، هم چنین تلاشهای فکری و ذوقی اش از آن سو به این سو گرائیده، و هم ذخائر فرهنگ و تمدنش به این سو انتقال یافته است. دوران نخست بسی کوتاه بود و حداکثر در فاصله میان سقوط مدائن به دست اعراب و مرگ یزدگرد آخرین پادشاه ساسانی که کمی بیش از پانزده سال طول کشید صورت گرفت، ولی دوران دوم چنین نبود. انتقال فکری و فرهنگی مردم ایران نتیجه طبیعی یک تحول مستمر در درون جامعه ایرانی بود که در اثر آن باورها مسیر دیگری پیمود، و معیارها به گونه ای دیگر درآمد، و ارزشها تغییر شکل یافت، و چنین تحولی چیزی نبود که با یک شکست نظامی یا انتقال حکومت از گروهی به گروه دیگر صورت پذیرد یا در مدتی کوتاه جامه عمل پوشد.
شاید میسر نباشد که برای این دوران آغاز و انجام ثابت و مشخصی تعیین نمود، ولی این را می توان گفت که این دوران از سالها پیش از سقوط دولت ساسانی، یعنی از همان روزگار پیغمبر اسلام و از همان وقتی آغاز شده که نخستین فرد ایرانی به اسلام گرویده و اصول و مبانی آن را پذیرفته و خود و دانش و بینش و ذخائر فکری و فرهنگی خویش را در خدمت آن نهاده، و تا وقتی ادامه یافته که این تحول درونی در طی نسلهای پی درپی همه یا اکثریت قاطع مردم این سرزمین را با قلمرو گسترده قدیم آن فرا گرفته و هوش و استعداد آنها را به خود معطوف داشته است.

آیات قرآن درباره ایرانیان

آیات قرآن درباره ایرانیان

 

- « شمایید(اعراب) که خوانده می شوید تا در راه خدا انفاق کنید ولی از شما کس هست که بخل می ورزد و اگر روی بگردانید خدا گروهی دیگر جز شما را به جای شما آرد که همچون شماسست ایمان و بخیل نباشند.»       سوره محمد 38

سیوطی در کتاب «درالمنثور» از ابی هریره نقل کرده است، وقتی این آیه نازل شد از پیامبر پرسیدند که این قوم چه کسانی هستند؟ در آن هنگام سلمان در کنار پیامبر بود. پیامبر بر شانه ی سلمان دست نهاد و گفت: آن قوم، سلمان و مردم او هستند که اگر علم در ثریا هم باشد بدان دست می یابند.

 

- «ای کسانی که ایمان آورده اید هرکس از شما که از دین خویش برگردد زودا که خداوند گروهی را بیاورد که آن ها را دوست دارد و آن ها نیز او را دوست دارند، با مومنان نرم و خاکسارند و بر کافران سرکش در راه خدا جهاد می کنند و از سرزنش هیچ سرزنش کننده ای نمی ترسند. »        مائده 54

بیضاوی در کتاب خود ذکر کرده است که وقتی عده ای از پیامبر پرسیدند که آن ها کدام گروه هستند، پیامبر گفت: آن گروه، سلمان و مردم فارس هستند .

بابک خرمدین قهرمان ملی

بابک خرمدین ابرقهرمان ایرانی

بابک سردار بزرگ ایرانی و قهرمان ملی ایرانیان،نقطه تاریک تاریخ ما و چالش کتاب های تاریخی درسی ما می باشد که کمتر و یابه نوعی اصلا در مورد آن اطلاع رسانی نشده است.شاید کمتر کسی از آرمان ها و زحمات او خبر داشته باشد،در صورتی که دین زیادی از او بر گردن ما می باشد.

بابک خرمدین بنیان گذار یکی از بزرگترین جنبش هایی که برای کوتاه کردن دست تازیان در ایران آغاز شد جنبش ملی خرمدینان در قرن دوم و سوم هجری بود ملت ایران که در این تباهی هیچ نقشی نداشت تا آخرین دم برای کشورشان جان فشانی کردند در آذربایجان خرمدینیان در گیلان و طبرستان مردم تا دوبیست سال در برابر تازیان مقاومت کردند در ناحیه خراسان آزاد مردی بنام یعقوب لیث صفاری تا زمانی که بیماری او را از پای در نیاورده بود در برابر تازیان مقاومت کرد.

اینجاست که بزرگی روح ملتی ثابت می شود در حالی که تازیان شام و مصر و شمال آفریگا فرهنگ و تمدن آنها را نابود کردند و امروز کوچکترین اثری از زبان آنها نیست اما ایران هنوز زنده است.

کشته شدن عمر بوسیله فیروز

 

قتل خلیفه دوم

بنا بر منابع اهل تسنن ، خلیفه دوم در روز ۲۶ ذی الحجه از دنیا رفته اما اقوال دیگری نیز وجود دارد که درگذشت عمر بن خطاب را در آخر شب نهم ربیع الاول سال ۲۳ ه‍جری تأیید می کند.

خلیفه دوم مدت ده سال و شش ماه و چهار شب خلافت کرد و سرانجام بدست ابولؤلؤ که نامش فیروز و غلام مغیره بن شعبه بود چند ضربه خنجر خورد که منجر به مرگ او شد.

انگیزه قتل عمر :

گفته شده : مغیره بن شعبه از کوفه نامه‌ای به عمر در مدینه نوشت و از او خواست تا اجازه دهد غلامش ابولؤلؤ به مدینه بیاید و مردم از فنون او مانند نقاشی، آهنگری، و درودگری بهره‌مند شوند. عمر با آنکه ورود غیرعرب را به مدینه ممنوع کرده بود ، موافقت کرد. پس از چندی، ابولؤلؤ نزد عمر از مولای خود مغیره شکایت کرد که خراجی سنگین بر او بسته است ولی خلیفه شکایت او را روا ندانست و ابولؤلؤ که از بی‌اعتنایی خلیفه در خشم شده بود، کلمات تهدیدآمیز بر زبان راند،چندی پس از آن گفتگو، ابولؤلؤ در مسجد کمین کرد و هنگام نماز صبح عمر را از پای درآورد و پس از آنکه چند نفر دیگر را هم زخم زد،خودکشی کرد.

آذرفرنبغ فرخزادان

آذرفَرْنْبَغ فرخزادان موبد و دانشمندی زرتشتی و نویسنده کتاب ماتیکان گجستک ابالیش (رساله عبداللیث ملعون) بود. برپایه آگاهی‌هایی که در این کتاب آمده وی به بغداد رفته و در دربار مأمون، خلیفهٔ عباسی، با زرتشتی به‌اسلام‌گرویده‌ای به گفتگو پرداخت و از این گفتگو پیروز بیرون آمد. آن زرتشتی که دین‌هرمزد نام داشته پس از مسلمان شدن نام خود را عبداللیث گذاشته بوده است. آذرفرنبغ که در سالهای ۲۱۸ تا ۱۹۸ زندگی می‌کرده به گرد آوری و تهیه و تدوین بزرگ‌ترین دانش‌نامه دین زرتشت به نام دین‌کرد پرداخت و تمدن ایرانی را دوباره زنده کرد. در بخش‌های واپسین کتاب سوم دینکرد از اذیت و آزار بی‌اندازه ایرانیان بدست عرب‌ها سخن رفته است. تبار آذرفرنبغ به آذرپاد مهراسپندان، موبد زمان شاپور دوم ساسانی، میرسیده است.

جنگ نهاوند

جنگ نهاوند ، در سال بیست ویکم هجری مطابق با سال ۶۴۱ میلادی بین سپاه ایران و اعراب در حمله اعراب به ایران در نزدیکی نهاوند که در منطقه‌ای کوهستانی واقع شده، اتفاق افتاد. جنگ نهاوند که مسلمین آن را فتح‌الفتوح نامیدند یکی از مهم‌ترین جنگ‌هایی است که بین اعراب مسلمان و ایرانیان اتفاق افتاده‌است. ابن اثیر در خصوص علت این نام‌گذاری می‌نویسد:

مسلمین فتح نهاوند را فتح‌الفتوح نامیدند زیرا بعد از آن ایرانیان نتوانستند جمع شده و در برابر اعراب بایستند، و پس از این جنگ بود که مسلمین سراسر کشور ایران را تصرف کردند، وامپراتوری ساسانی فروپاشید.

جنبش مهربان

جنبش مهربان

جنبش مهریان، در سال ۱۳۳ هجری قمری صورت گرفت. این جنبش همراه با دیگر جنبش‌هایی که به خونخواهی ابومسلم خراسانی صورت گرفت، همه با پیروی از روش مزدک هویت طبقاتی و توده‌ای داشتند و ضدیت با اسلام عرب و انتقام از خلیفه در برنامه مبارزهٔ آن‌ها بود.

منابع:

• مهرآبادی، میترا، تاریخ ایران، دنیای کتاب، تهران، ۱۳۷۴
• زرین کوب، دو قرن سکوت