ابزار هدایت به بالای صفحه

تارنمای تخصصی تاریخ ایران

راه در جهان یکی است و آن راه ؛ راستی است

تارنمای تخصصی تاریخ ایران

راه در جهان یکی است و آن راه ؛ راستی است

اسلایدر

۶۳۰ مطلب با موضوع «شاهنشاهی» ثبت شده است

نخستین دوره انحطاط درتاریخ جهان اسلام موضوعی است که سده هاست در کانون توجه متفکران قرار دارد . شناخت عللی که به این انحطاط منجر شده است باعث خواهد شد جهان اسلام بتواند راهی به سوی دوره جدیدی از شکوفایی و عقلانیت بگشاید . درادامه نظرات استاد مطهری و دکتر شریعتی را در باره علل نخستین دوره انحطاط جهان اسلام می خوانید :

 

 • مرحوم‌ مطهری‌ در کتاب‌ ده‌ گفتار می‌نویسند: 
«مسلماً یکی‌ از علل‌ این‌ امر حوادثی‌ بود که‌ در اوضاع‌ مسلمین‌ ابتدا به‌ وسیله‌ دستگاههای‌ خلافت‌ پدید آمد و بعد دنبال‌ شد. ناهمواریها در زندگی‌ مسلمین‌ به‌ وجود آمد، یک‌ جامعه‌ طبقاتی‌ درست‌ شد که‌ با منظور اسلام‌ ابداً وفق‌ نمی‌دهد. جامعه‌ منقسم‌ شد به‌ یک‌ طبقه‌ فقیر و بدبخت‌ که‌ نان‌ خود را به‌ زحمت‌ می‌توانست‌ به‌ دست‌ آورد و یک‌ طبقه‌ مسرف‌، مبذر و مغرور که‌ نمی‌دانست‌ با آنچه‌ در چنگال‌ دارد چه‌ بکند. وضع‌ زندگی‌ عمومی‌ وقتی‌ که‌ شکاف‌ بر دارد زمینه‌ برای‌ اجرا و عمل‌ و توجه‌ به‌ این‌ دستورها باقی‌ نمی‌ماند و بلکه‌ عواملی‌ پیدا می‌شود که‌ این‌گونه‌ دستورها اجرا نگردد. 

  • سوشیانت

ایرانیان و پیروزی اسلام

سوشیانت | سه شنبه, ۲۸ خرداد ۱۳۹۲، ۱۲:۵۲ ب.ظ | ۰دیدگاه

جنگهای‌ فرسایشی‌ ایران‌ و روم‌ 

1-1- پیروزی‌ اسکندر بر سرزمینهای‌ شرقی‌، تنها سرنوشت‌ شومی‌ نبود که‌ بر امپراطور بزرگ‌ شرق‌، اثر نهاد. صدها سال‌ پس‌ از این‌ حمله‌، هنوز کینه‌های‌ انتقام‌ دو طرف‌، همچون‌ روز اول‌، شعله‌ ور و تهدیدگر بود. امپراطوری‌ روم‌ در جنگی‌ همه‌ جانبه‌ که‌ در اول‌ قرن‌ هفتم‌ میلادی‌ با امپراطوری‌ ساسانی‌ به‌ راه‌ انداخت‌، گرفتار شد و به‌ رغم‌ اطمینان‌ اولیه‌ به‌ پیروزی‌، از ایرانیان‌ شکست‌ سختی‌ خورد. در سال‌ 615، ایرانیان‌ در تعاقب‌ لشکریان‌ رومی‌، فلسطین‌ را به‌ آتش‌ کشیدند و مصر را نیز به‌ زیر نگین‌ آوردند.
 
در کمتر از 15 سال‌، ورق‌ کاملاً برگشت‌ می‌خورد؛ به‌ این‌ معنی‌ که‌ هراکلیتوس‌ (هرقل‌) در انتقام‌ از شکست‌ سهمگین‌ سال‌ 615 میلادی‌، حمله‌ بزرگی‌ را تدارک‌ نموده‌ و این‌ بار لشکریان‌ امپراطوری‌ ساسانی‌ را زمین‌ گیر می‌سازد. 

  • سوشیانت

اخوان‌ صفا

سوشیانت | يكشنبه, ۲۶ خرداد ۱۳۹۲، ۱۱:۵۷ ق.ظ | ۱دیدگاه

آشنایی با انجمن‌ سرّی‌ اخوان‌ صفا

قرن‌ چهارم‌ هجری‌ قرنی‌ است‌ که‌ اسلام ایرانی ، به‌ اوج‌ شکوفایی‌ و درخشندگی‌ رسیده‌ است‌. در این‌ قرن‌ و قرن‌ پنجم‌ شخصیتهای‌ بزرگی‌ به‌ منصّه‌ی‌ ظهور و بروز رسیدند که‌ از جهت‌ عمق‌ اندیشه‌ و توانایی‌ در تفکر شگفت‌انگیز به‌ نظر می‌رسند. در این‌ عصر تعدد آراء و تنوّع‌ اندیشه‌ فراوان‌ است‌ و هر کسی‌ می‌تواند توان‌ فکری‌ خود را نشان‌ دهد.

ابو حامد غزالی‌ در تفسیر و تأویل‌ آیه‌ی‌ شریفه‌ی‌ نور، مراحل‌ درک‌ و شعور انسان‌ را به‌ سه‌ کلمه‌ی‌ قرآنی‌ مشکات‌ و مصباح‌ و کوکب‌ درّی‌ تشبیه‌ کرده‌ و به‌ نکات‌ ظریف‌ و مهمی‌ در این‌ باب‌ اشاره‌ نموده‌ است‌. همه‌ی‌ کسانی‌ که‌ در مراحل‌ تطور فکر و فرهنگ‌ انسان‌ سخن‌ می‌گویند این‌ نکته‌ را نیز یادآور می‌شوند که‌ آنچه‌ در مورد فرد آدمی‌ صادق‌ است‌ در مورد یک‌ جامعه‌ نیز می‌تواند صادق‌ باشد. براساس‌ همین‌ طرز تفکر است‌ که‌ برخی‌ از اهل‌ اندیشه‌ قرن‌ چهارم‌ و پنجم‌ هجری‌ را عصر تکامل‌ و شکوفایی‌ فرهنگ‌ اسلامی‌ می‌شناسند. 

  • سوشیانت

قرون‌ نخستین‌ ایران‌ پس‌ از اسلام‌

سوشیانت | پنجشنبه, ۲۳ خرداد ۱۳۹۲، ۰۶:۳۹ ب.ظ | ۰دیدگاه

دیدگاهی متفاوت‌ در مورد قرون‌ نخستین‌ ایران‌ پس‌ از اسلام‌

 

طرح‌ مسئله‌
یک‌ محقق‌ ایرانی‌ به‌ نام‌ خانم‌ نرگس‌ رضاقلی‌زاده‌ آهنگر دانش‌ آموخته‌ دانشگاه‌ الزهراءِ ایران‌، در تحقیقی‌ نشان‌ داده‌ است‌ که‌ مسلمان‌شدن‌ ایرانیان‌ که‌ گفته‌ می‌شد به‌ دلیل‌ شدت‌ ستم‌ و ظلم‌ ساسانیان‌، با سرعت‌ انجام‌ شده‌، تصادفاً خیلی‌ دیر مسلمان‌ شده‌اند؛ به‌ این‌ معنی‌ که‌ 5 قرن‌ تمام‌ مسلمان‌شدن‌ ایرانیان‌ طول‌ کشیده‌ است‌. تحقیق‌ خانم‌ رضاقلی‌زاده‌ آهنگر را در ادامه‌ می‌یابید. این‌ تحقیق‌ در شماره‌ 51 (پاییز 83) فصلنامه‌ علوم‌ انسانی‌ دانشگاه‌ الزهرا آورده‌ شده‌ است‌. 

مقدمه‌
بسیاری‌ از مورخان‌ و پژوهش‌گران‌ داخلی‌ و خارج‌ درباره‌ امپراطوری‌ ساسانی‌ بر این‌ باورند. ساختار حکومت‌ ساسانی‌ به‌ گونه‌ای‌ بود که‌ ایرانیان‌ به‌ ویژه‌ اقلیتهای‌ مذهبی‌ در این‌ دوره‌ از آزادی‌ سیاسی‌ و اجتماعی‌ برخوردار نبودند. این‌ امر سبب‌ شد که‌ تا مردم‌ در برابر تهاجم‌ مسلمانان‌ مقاومتی‌ از خود نشان‌ ندهند که‌ پیامد آن‌ سقوط‌ سریع‌ ساسانیان‌ بود. 1 به‌ نوشته‌ زرین‌ کوب‌: «جامعه‌ ساسانی‌ قبل‌ آنکه‌ از بیرون‌ مورد تهدید واقع‌ شود از درون‌ آماده‌ انفجار بود.» 2 در چنین‌ شرایطی‌ دین‌ زردشت‌ هم‌ به‌ سبب‌ ظلم‌ و ستم‌ و فساد موبدان‌ پویایی‌ و حرکت‌ خویش‌ را از دست‌ داده‌ بود و هم‌ با روندروبه‌ رشد مذاهب‌ بودایی‌ در شرق‌ و مسیحیت‌ در غرب‌ توان‌ مقابله‌ نداشت‌ و اگر اسلام‌ وارد ایران‌ نمی‌شد، دیانت‌ حضرت‌ عیسی‌ (ع‌) ایران‌ را فتح‌ می‌کرد. 3 مؤلف‌ ادیان‌ آسیا می‌نویسد: «ظهور اسلام‌ موجب‌ دشه‌ تا عده‌ زیادی‌ به‌ این‌ دین‌ و تعداد بیشتری‌ به‌ مذهب‌ مسیحیت‌ گرایش‌ پیدا کردند.» 4 به‌ نظر می‌رسد برای‌ دستیابی‌ به‌ تحلیل‌ واقع‌بینانه‌ و با اتکا بر واقعیتهای‌ تاریخی‌ بررسی‌ دو موضوع‌ حایز اهمیت‌ است‌. یکی‌ آگاهی‌ از مرزهای‌ ایران‌ در عصر ساسانی‌ و دیگری‌ شناخت‌ جامعه‌ ایران‌ و مراکز زردشتی‌نشین‌ پس‌ از ورود اسلام‌ به‌ ایران‌. 

  • سوشیانت

شورش های ایرانیان در عصر خلفای عباسی

سوشیانت | پنجشنبه, ۲۳ خرداد ۱۳۹۲، ۰۶:۳۸ ب.ظ | ۰دیدگاه

• ایرانیان مسلمان بر علیه عباسیان

1- با روی کارآمدن عباسیان، سرزمین های ایرانی نه تنها آرامش نیافتند که- به عکس- شورش های بسیار فراوان خرد و کلان در آنها فزونی یافت. رهبران، گاه ایرانی و گاه عرب بودند و هدف شوش ها یشان نیز گاه دینی، گاه سیاسی، گاه اجتماعی و اقتصادی، و گاهی آمیخته ای از اینها بود. هویت رهبران همیشه به آسانی فهمیده نمی شد؛ گاه عرب پاک نژادی ست که به نام اسلام قیام می کند و سرانجام با فرقه های ضد اسلامی پیوند برقرار می کند؛ گاه مردی ایرانی ست که قیام ایرانی اش با سنت های اسلامی درمی آمیزد؛ گاه ایرانی عرب شده ای-ست که برای ترویج یک فرقه کاملاً اسلامی قیام می کند و ...
اما توده های مردم- که بیش تر مورد توجه مایند و باز در این شورش ها باید سراغشان را گرفت- اساساً ایرانیان، اندکی عرب ها و گروهی عرب نژاد ایرانی هستند. در جنبش هایی که شاید بتوان دینی (با انگیزه های اقتصادی) توصیف کرد، عمدتاً ایرانیان زردشتی و مزدکی (یا شبه مردکی) و احیاناً بارگه های مانوی حضور می-یابند. دشمن اصلی ایرانیان ، تنها حکومت نیست، زیرا ایشان با عرب و حتی گاه با اسلام نیز ستیز می کنند. در شورش هایی که رنگ دینی- اقتصادی دارند و ماهیتشان مبهم است، گاه پیروان آیین های ایرانی و اسلامی هر دو شرکت می کنند. برخی دیگر نیز آشکارا سیاسی- ایرانی هستند و ناچار تنها ایرانیان را جذب می کنند. در قیام-های سیاسی- اسلامی، مسلمانان، هم ایرانی و هم عرب حضور دارند.

  • سوشیانت

نگاهی به تعصبهای قومی اعراب نسبت به ایرانیان

سوشیانت | پنجشنبه, ۲۳ خرداد ۱۳۹۲، ۰۶:۳۷ ب.ظ | ۰دیدگاه

مقدمه:

یکی از عوامل مهم اختلافات بین جوامع، تعصبها و تبعیض های قومی، اجتماعی و سیاسی است. اگرچه این نظریه چندان هم سنتی نیست، لیکن در دوران معاصر هم این اصل باعث بروز بسیاری از جنگها و انقلابها گردیده است. در این مقاله سعی شده تا پیشینه تاریخی تعصبهای قومی و سیاسی اعراب نسبت به ایرانیان بررسی شود تا بهتر به شکل گیری و گسترش مذهب تشیع و پیروان علی (ع) پی ببریم.

با ظهور اسلام و دیدگاه قرآن مجید و رسول اکرم نسبت به ایرانیان که از آنها همواره به نیکی یاد شده متأسفانه بعد از رحلت حضرت رسول این نگرش به ایرانیان بعلت علاقه آنها به اهل بیت (ع) تغییر پیدا می کند. در این دوران یعنی بعد از رحلت حضرت رسول اعراب همواره از این حربه سیاسی و اجتماعی و قومی نسبت به ایرانیان استفاده کردند. لذا آزار و اذیت ایرانیان بخصوص در دوران حکومت امویان باعث بروز نهضت آزادیخواهی ایرانیان از جمله قیام ابومسلم خراسانی گردید. ایران، با تمدن چندین هزار ساله خود همواره تلاش کرد تا زیر سلطه اعراب نرود و فرهنگ و زبیان و تمدن خود را حفظ نماید. نهضت عاشورا و عشق و علاقه ایرانیان به این قیام خود نمونه بارزی است که ایرانیان تلاش نمودند تا میان اسلام و عرب تفکیک قائل شوند.

  • سوشیانت

چگونگی آشنایی اعراب مسلمان با نظام دیوانی ایران

سوشیانت | پنجشنبه, ۲۳ خرداد ۱۳۹۲، ۰۶:۲۴ ب.ظ | ۰دیدگاه

• هرمزان را بشناسیم

1ـ درباره نظام دیوانی ایران و آیین کشورداری ایرانیان، و اثری که در دولت های مجاور یا دولتهای دیگری که جانشین دولتهای ایرانی بوده اند داشته، هرچند تاکنون تحقیقات سودمندی شده و اطلاعات ما در این باره نسبت به گذشته خیلی بیشتر شده ولی در این زمینه و به خصوص درباره کیفیت و عوامل نفوذ این آیین در دولتهای دیگر هنوز مطالب ناشناخته فراوان و کارناکرده بسیار است.
در این گفتار سخن از شخصی است که باید او را از نخستین پیشگامان فرهنگ ایران در عرب و یکی از عوامل موثر در آشنایی اعراب مسلمان با آیین کشورداری و نظام دیوانی ایران شمرد، و او هرمزان سردار معروف دوران اخیر ساسانی از رجال معروف عصر اول اسلامی است، که هم در تاریخ ایران در دوران آشفتگی و اضطراب آن، و هم در تاریخ عرب و اسلام در دوران شکوفایی و تکوین دولت آن، نام و اثری بزرگ داشته، ولی مثل افراد بی شمار دیگری که می بایستی بهتر و بیشتر شناخته شوند گمنام و ناشناخته مانده است.

  • سوشیانت

داستان‌ ایران‌ - از سقوط‌ نهاوند تا مرگ‌ افشین‌

سوشیانت | پنجشنبه, ۲۳ خرداد ۱۳۹۲، ۰۶:۲۴ ب.ظ | ۱دیدگاه

چرا نهاوند سقوط‌ کرد؟

18-1- سقوط‌ نهاوند در سال‌ 21 هجری‌، چهارده‌ قرن‌ تاریخ‌ پرحادثه‌ و با شکوه‌ ایران‌ باستان‌ را که‌ از هفت‌ قرن‌ قبل‌ از میلاد تا هفت‌ قرن‌ بعد از آن‌ کشیده‌ بود پایان‌ بخشید. این‌ حادثه‌ فقط‌ سقوط‌ دولتی‌ با عظمت‌ نبود، سقوط‌ دستگاهی‌ فاسد و تباه‌ بود. زیرا در پایان‌ کار ساسانیان‌ از پریشانی‌ و بی‌سرانجامی‌ در همه‌ کارها فساد و تباهی‌ راه‌ داشت‌. جور و استبداد خسروان‌، آسایش‌ و امنیت‌ مردم‌ را عرضه‌ی‌ خطر می‌کرد و کژخویی‌ و سست‌ رأیی‌ موبدان‌ اختلاف‌ دینی‌ را می‌افزود. از یک‌ سو سخنان‌ مانی‌ و مزدک‌ در عقاید عامه‌ رخنه‌ می‌انداخت‌ و از دیگر سوی‌، نفوذ دین‌ ترسایان‌ در غرب‌ و پیشرفت‌ آیین‌ بودا در شرق‌ قدرت‌ آیین‌ زرتشت‌ را می‌کاست‌. روحانیان‌ نیز چنان‌ در اوهام‌ و تقالید کهن‌ فرو رفته‌ بودند که‌ جز پروای‌ آتشگاهها و عواید و فواید آن‌ را نمی‌داشتند و از عهده‌ی‌ دفاع‌ آیین‌ خویش‌ هم‌ برنمی‌آمدند. 
وحدت‌ دینی‌ در این‌ روزگار تزلزلی‌ تمام‌ یافته‌ بود و از فسادی‌ که‌ در اخلاق‌ موبدان‌ بود، هوشمندان‌ قوم‌ از آیین‌ زرتشت‌ سرخورده‌ بودند و آیین‌ تازه‌ای‌ می‌جستند که‌ جنبه‌ی‌ اخلاقی‌ و روحانی‌ آن‌ از دین‌ زرتشت‌ قوی‌تر باشد و رسم‌ و آیین‌ طبقاتی‌ کهن‌ را نیز در هم‌ فرو ریزد. نفوذی‌ که‌ آیین‌ ترسا در این‌ ایام‌، در ایران‌ یافته‌ بود از همین‌ جا بود. عبث‌ نیست‌ که‌ روزبه‌ بن‌ مرزبان‌، یا چنان‌ که‌ بعدها خوانده‌ شد، سلمان‌ فارسی‌ آیین‌ ترسا گزید و باز خرسندی‌ نیافت‌. ناچار در پی‌ دینی‌ تازه‌ در شام‌ و حجاز می‌رفت‌. 

  • سوشیانت

داستان‌ استیلای‌ تازیان‌

سوشیانت | پنجشنبه, ۲۳ خرداد ۱۳۹۲، ۰۶:۲۳ ب.ظ | ۰دیدگاه

بزرگ‌ترین‌ رویداد تاریخ‌ ایران‌ 

17-1- یکی‌ از مشخّصات‌ تاریخ‌ ایران‌ تقسیم‌بندی‌ آن‌ به‌ دوره‌های‌ مجزا و بزرگ‌ است‌. حتی‌ در هزاره‌های‌ اول‌ نیز هر یک‌ از دوره‌های‌ تاریخی‌ به‌ نوبه‌ی‌ خود بر اثر یک‌ سقوط‌ ملی‌ به‌ پایان‌ رسیده‌ و یا آغاز گردیده‌ است‌. بر طبق‌ همین‌ منطق‌، باید واقعه‌ی‌ نفوذ قوم‌ آریایی‌ را (که‌ نام‌ خویش‌ یعنی‌ «اران‌» را به‌ این‌ سرزمین‌ داده‌ است‌) در نواحی‌ شمالی‌ (خراسان‌) مورد توجه‌ قرار دهیم‌. این‌ واقعه‌، واقعه‌ای‌ است‌ که‌ به‌ همراهی‌ پیدایش‌ دین‌ زرتشت‌ برای‌ اولین‌ بار به‌ این‌ فلات‌ سیمای‌ تاریخی‌ بخشیده‌ است‌، و بدین‌ منوال‌ بر سر کار آمدن‌ دولتهای‌ مادی‌ و هخامنشی‌ نیز نشانه‌ی‌ یک‌ دگرگونی‌ اساسی‌ و عمیقی‌ محسوب‌ می‌گردد، هر چند بر اثر آن‌ فقط‌ تحولاتی‌ در بین‌ کلیه‌ی‌ قوم‌ ایرانی‌ به‌ وجود آمد. 

غیر از اینها عصری‌ است‌ که‌ با شروع‌ حمله‌ی‌ اسکندر مقدونی‌ آغاز گشت‌. در این‌ مورد، عنصری‌ خارجی‌ نیروی‌ دولت‌ را در دست‌ گرفت‌ و می‌خواست‌ در زمینه‌ی‌ فرهنگی‌ نیز داعیه‌ی‌ رهبری‌ خود را به‌ موقع‌ اجرا در آورد. ایرانیّت‌ به‌ یک‌ مبارزه‌ی‌ طولانی‌ و پی‌گیر (که‌ متّکی‌ بر قدرت‌ سیاست‌ بود) دست‌ یازید تا آنکه‌ موفق‌ شد در زیر لوای‌ دولت‌ پارتیان‌ مجدداً یک‌ دولت‌ ملی‌ به‌ وجود آورده‌، تأثیرات‌ قرون‌ اول‌ بعد از اسکندر را با سُنّتهای‌ ملی‌ خویش‌ بیامیزد و از آن‌ پس‌، تکیه‌ گاه‌ مهمی‌ در راه‌ مبارزه‌ی‌ معنوی‌ شرق‌ با روح‌ یونانی‌ و با نیروی‌ دولت‌ رومی‌ به‌ وجود آورد. 

  • سوشیانت

چگونگی انتقال قدرت از ساسانیان به اعراب

سوشیانت | پنجشنبه, ۲۳ خرداد ۱۳۹۲، ۰۶:۲۲ ب.ظ | ۰دیدگاه

• تعریفی کلی از دوران انتقال

1ـ مراد از دوران انتقال دورانی که در آن قدرت سیاسی و نظامی دولت ساسانی به دولت خلفاء انتقال یافته نیست، بلکه مراد دورانی است که در آن ایران از جامعه ای زردشتی با همه ویژگیهای فکری و روحی آن به جامعه ای اسلامی با تمام خصوصیات عقیدتی آن تغییر یافته، هم چنین تلاشهای فکری و ذوقی اش از آن سو به این سو گرائیده، و هم ذخائر فرهنگ و تمدنش به این سو انتقال یافته است. دوران نخست بسی کوتاه بود و حداکثر در فاصله میان سقوط مدائن به دست اعراب و مرگ یزدگرد آخرین پادشاه ساسانی که کمی بیش از پانزده سال طول کشید صورت گرفت، ولی دوران دوم چنین نبود. انتقال فکری و فرهنگی مردم ایران نتیجه طبیعی یک تحول مستمر در درون جامعه ایرانی بود که در اثر آن باورها مسیر دیگری پیمود، و معیارها به گونه ای دیگر درآمد، و ارزشها تغییر شکل یافت، و چنین تحولی چیزی نبود که با یک شکست نظامی یا انتقال حکومت از گروهی به گروه دیگر صورت پذیرد یا در مدتی کوتاه جامه عمل پوشد.
شاید میسر نباشد که برای این دوران آغاز و انجام ثابت و مشخصی تعیین نمود، ولی این را می توان گفت که این دوران از سالها پیش از سقوط دولت ساسانی، یعنی از همان روزگار پیغمبر اسلام و از همان وقتی آغاز شده که نخستین فرد ایرانی به اسلام گرویده و اصول و مبانی آن را پذیرفته و خود و دانش و بینش و ذخائر فکری و فرهنگی خویش را در خدمت آن نهاده، و تا وقتی ادامه یافته که این تحول درونی در طی نسلهای پی درپی همه یا اکثریت قاطع مردم این سرزمین را با قلمرو گسترده قدیم آن فرا گرفته و هوش و استعداد آنها را به خود معطوف داشته است.

  • سوشیانت
تحلیل آمار سایت و وبلاگ